Iti rugi pay laeng ti ganggannaet nga operasyon nga offshore mining (panagminas iti taaw) kadagiti baybay ti Cagayan idi 2021, dakkelen ti didigra nga impagteng na iti kabiagan dagiti mangngalap iti Cagayan Valley.

Inawagan a kaunnaan ken kadakkelan iti pagilian, ti offshore mining idiay Cagayan ket simmaklaw iti 56,013 ektarya a baybay iti 10 ili iti rehiyon (Sanchez Mira, Claveria, Pamplona, Abulug, Ballesteros, Aparri, Buguey, Sta. Teresita, Gonzaga ken Sta.Ana). Agbunbunag ditoy ti darat a pangal-alaan ti mineral a magnetite, a sangngagasut porsyento nga ipanpanaw agturong China. Kangrunaan a ramen ti magnetite iti panagaramid ti landok.

Tengngel ti operasyon ti kompanya a Chinese nga Apollo Global Capital Inc. Iti turay ti rehimen Duterte, inikkan daytoy ti lisensya ti Mining and Geosciences Bureau nga agminas iti uneg ti 25 tawen. Naited ti permit iti AGCI iti laksid ti nalawa ken natalmeg a panagsuppiat iti proyekto dagiti lokal nga opisyal, dagiti grupo a maka-kalikasan ken dagiti residente. Saan na nga inkankano ti nalalawa ken saanen a maisubli (irreparable) a didigra ti panagminas nga offshore iti ekosistem saan laeng iti saksaklawen ti operasyon, nu di iti mas nalawa pay a taaw.

Karaman kadagiti madadael na ti 50 ektarya a reef ken bakir dagiti seagrass kadagiti protektado nga isla ken taaw, kas ti Palaui Island Protected Landscape and Seascape ken Babuyan Marine Corridor. Dagitoy a lugar ket balay dagiti dugong, balyena ken adu pay nga ikan a napeggaden a mapukaw.

Impapilit ti kompanya nga awan madidigra iti kalikasan kadagiti operasyon da, uray pay imposible daytoy basar metten kadagiti panagsukisok ken paggaadal. Buribor iti taaw ken amin a biag marino ti panagabut (drilling) pay laeng daytoy iti seabed tapno sul-uyen ti magnetite sand iti uneg. Dakkel nga buribor met ti panagibilleng na pasubli iti baybay kadagiti bato ken darat kalpasan nga isina ti mineral. Peggad met ti isangbay dagiti bapor na kadagiti komunidad iti baybay ti Gonzaga. Idi 2023, nalapsut dagiti angkla ti bapor a pang-dredging gapu iti napipigsa nga angin ti Bagyong Egay. Naipurruak ken naidarusdos iti baybay ti maysa kadagiti pangsuporta na a tugboat.

Idi nangrugi ti operasyon, pinawilanen dagiti mangngalap ti Gonzaga nga mapan taaw iti saklaw ti minas. Gapu kadagiti imbati nga epekto dagiti immunan nga operasyon ti black sand mining nga insayangkat iti baybay ti ili, napilitan da nga umadayo gapu ta awanen makalap iti asideg iti baybay.

Gapu iti daytoy, apektado ti sibubukel a seguridad iti makan ti rehiyon. Sinaklaw ti panagminas ti municipal waters (15 kilometro ti taaw manipud iti baybay) a pangal-alaan ti 60.2% ti suplay nga ikan ti Cagayan Valley.

Panagminas iti linged ti dredging

Nayon nga an-anâyen dagiti Cagayano ti nagbalin nga epekto ti black sand mining ti Riverfront Construction Inc. idiay Cagayan River nga isaysayangakt iti linged ti “dredging” iti babaen iti Cagayan River Restoration Program.

Iti ili ti Aparri, naidarusdos ti kabiagan ti 11,000 mangngalap gapu iti awan sardeng nga operasyon dagiti bapor a pang-dredging ken dadakkel a bapor a mangipanpanaw ti bato ken darat agturong China. Kunada, dagiti aktibidad dagitoy a bapor ket mangparpartuat ti tagari ken nakaro a sillag, ken agibilbilleng kadagiti kemikal a mangburburibor iti ekosistem a gapuanan iti panagbaba ti bilang dagiti ikan ken aramang (babassit nga ipon) a kangrunaan a pangal-alaan ti kabiagan da. Agkalkali ti kompanya kadagiti lugar nu sadinno da nga agkalkalap, adayo iti naikeddeng nga erya para iti dredging.

Nakaro a bimmassit ti birok dagiti mangngalap agsipud nangrugi ti proyekto a “dredging.” Manipud iti 200 container a nakalap nga aramang iti lima aldaw a panagkalap, nagasaten nu makapunno dagiti mangngalap iti 50 container. Kasta met ti sigud a 200 kilo nga ikan a makalapan ti maysa a barangay iti maysa nga agpatnag nga agkalap ket nagbalin laengen a tallo kilo. Idi 2021 bimmassit ti birok da agturong ₱300 agingga ₱1,000 para iti tallo aldaw a panagkalap, adayo iti sigud a birok a ₱3,000 agingga ₱7,000.

Apektado uray ti kabiagan dagiti aglaklako. Sakbay a nangrugi ti proyekto, dumandanon pay iti ₱8,000 ti birok dagiti agibilbilag ken aglaklako ti aramang ken dadduma pay a nakalap nga ikan. Agsipud 2021, awanen ₱700 ti birok da iti 5-aldaw a panaglako.