Naigagara a laplapdan ti dadakkel ken ganggannaet a kapitalista ti karbengan dagiti mangmangged iti panagunyon ken pannakitinnawar tapno pagtalinaeden a nalaka ken nainnayas ti pigsa’t-tegged iti Pilipinas. Maikaniwas daytoy iti karaisao dagiti opisyal ti reaksyonaryo nga estado, iti ibagbaga ti bukod a linteg ken kadagiti internasyunal a katulagan a pakitang-tao a pinirmaan na. Pinnarigat ti panagbukel pay laeng ti unyon ken pangirupir a bigbigen dagitoy kas eksklusibo a mangibagbagi kadagiti mangmangged iti pannakitinnawar.

Daytoy ti kapadasan da Bokya ken Bayong, agpada a 39 anyos ken kontraktwal uray 13-14 tawenen nga agub-ubra iti maysa a pabrika idiay Cebu.

Dagiti dagus a makagapu ti nakaallukoy kadakuada a tumipon iti unyon. “Inasitgan nak nga adda kano maibangon nga unyon para iti kinatalged ti trabaho nga saan laeng a basta maikkat,” kuna ni Bokya. Kadaydiay a panawen, napudot ti tungtungan nga agingga iti tawen a daydiay laengen ti (labor) agency mi. Daytoy ti isyu nga umuna a nakaummong kadakami,” istorya met ni Bayong.

Tawen 2018 pay a rinugian nga ibangon ti unyon iti pabrika da, ngem agingga itatta ket saan daytoy a bigbigbigen ti kapitalista kas Sole and Exclusive Bargaining Agent (SEBA) wenno isu laeng ti mangibagbagi kadagiti mangmangged iti pannakitinnawar. Tapno lappedan ti panangbukel ti unyon, inkabil ti maneydsment dagiti nagmiembro iti “floating status” wenno panangikkat iti regular a rotasyon iti trabaho. Uppat a daras a nagsisante ti kapitalista tapno ikugtar dagiti naorganisan.

Limmaban dagiti mangmangged. Nagirussuat da kadagiti sangsangkamaysa a panagtignay ken inrupir a lukatan ti pabrika iti inspeksyon ti Department of Labor and Employment tapno mapaneknekan nga agipatpatungpal ti iskema a labor-only contracting (LOC) ti kapitalista. Inrupir da met nga isubli iti regular a rotasyon dagiti mangmangged nga inkabil iti floating status.

“Nag-armband protest kami, nagipatulod ti surat tapno makidayalog ngem awan sungbat,” istorya ni Bokya.

Ngem ketdi, pinairteng ti kapitalista, kakumplot ti estado, ti pananglipit kadagiti mangmangged. Pinaserrek na ti NTF-Elcac iti pabrika tapno agisayangkat ti porum nu sadinno sisasango a ni-redtag ti unyon. Pinangtaan dagiti lider ti unyon ken binutbuteng nga iraman dagiti pamilya da. Pinagtugaw pay kadagiti miting ti maneydsment dagiti ahente ti pasista nga ahensya.

Buribor iti intar dagiti mangmangged ti impagteng ti pananglugob ti NTF-Elcac iti pabrika. “Tapno maringbawan daytoy a karit, dakami nga aktibo iti unyon ket nagbalay-balay kadagiti kameng a mangmangged, inummong ida ken inkagumaan a maisubli ti regta ti (dagiti miting) ken paggaadal mi.”

Intuloy da ti laban tapno bigbigen ti unyon kas SEBA ken inrupir dagiti dagus a kiddaw dagiti mangmangged kas ti nayon-sueldo. Nagisampa da kadagiti petisyon iti ahensya ti tegged tapno bigbigen dagiti kontraktwal kas regular. Iti ruar ti pabrika, timmulong da kadagiti mangmangged a naawanan ti regular a birok ken kadagiti panawen ti pannakalipit.

“Addaan tinnulong iti panawen ti nasaknap a panangikabil kadakami iti ” loating status,” ken idi panagdidigra ti bagyo nga Odette,” istorya ni Bokya.

“Idi pandemic, adda met ti panagtitinnulong tapno mairupir ti panangted ti ayuda dagiti ahensya ti gobyerno,” kuna met ni Bayong.

Iti proseso ti panangibangon ti unyon, nariing da Bokya ken Bayong kadagiti isyu iti nalawlawa a gimong, aglalo iti nasaknap a panaglabsing ti estado kadagiti karbengan-tao. ” Sumursurot kamin kadagiti protesta maipanggep kadagiti panagpatay ken harasment ti gobyerno, kadagiti rali laban iti panangibaddek kadagiti karbengan tayo,” kuna ni Bokya. Simmurot met isuna kadagiti relief drive para kadagiti nadidigra wenno nauraman a komunidad dagiti mangmangged.

Iti personal a biag, nakasursuro da ti disiplina, kinatured ken militansya. “Nagbaliw ti biag ko ngamin adu ti nasursurok nu ania talaga ti agpayso nga unyon, kasano nga agpayso a lumaban ken saan nga agbalin a paspasurot ti kapitalista,” kuna ni Bokya. “Mas naamoak dagiti prinsipyo, ken saanen mabuteng iti maneydsment,” kuna met ni Bayong.

“Panaglimita iti panaginom,” pakamat ni Bokya. “Saanen unay mababain nga agsarita ken makitungtong tapno mangipakaawat iti sabali panggep kadagiti karbengan tayo.”