Nagakorus sa pagkinalipay ang mga buaya sa isla sang Negros tuhoy sa Negros Island Region (NIR) nga hagna nga nakalab-ot sa ika-tatlo nga pagbasa dira sa senado. Diplomasiya kag pormalidad na lang ang ginpakita sang senado apang “luto na nga pasayan” ang nasambit nga hagna idalum sa US-Marcos Jr nga rehimen upod sa mga elitista kag maki-imperyalista nga mga alipuris ni BBM sa isla sang Negros.

Nagadako ang nagakanam-kanam nga baba sang mga despotikong agalon mayduta, burgesya kumprador kag burukrata kapitalista sa isla kaangay ni Gobernador Eugenio Lacson, Mayor Albee Benitez kag iban pa para sa ila personal nga negosyo, interes kag luho. Paagi sa NIR, labi pa nga mangibabaw ang kaangay sa ila nga mga buaya agud kontrolon ang ekonomiya kag politika, indi lang sa Negros Occidental nga bahin kundi hugakumon ang poder kag maghakot sang binilyon-bilyon nga korapsyon sa kaban sang pumuluyo sa bilog isla.

Masami, ginatawtaw sa pumuluyong Negrosanon ang “developments, more job opportunities and better social services.” Apang sa likod sini tanan, lunsay patalang, pagpanginto kag kutob lang sa hambal paagi sa mga tinikal kag pasalig sang mga tradisyunal kag poderoso nga mga pulitiko sang lokal nga burukrasya sa isla.

Bisan ilabo sa bato, wala sang malauman ang miserable kag gutom nga pumuluyo sa Central Negros sa aktwal nga implementasyon sa hagna nga NIR. Sa ginatanyag nga “development” ukon “pag-uswag” segurado nga mas magadamo pa nga sahing anakbalhas kag imol nga taga-syudad ang madislokar sa ila puluy-an, duta nga palangabuhian kag trabaho bunga sang lapnagon nga demolisyon, reklamasyon kag reklasipikasyon sang duta, landgrabbing, mga minahan nga ginpanag-iya sang dumuluong kag iban pa nga mga kontra-pumuluyo kag maki-dumuluong nga mga proyekto kag programa sang NIR.

Ang katumanan sang matuod nga reporma sa duta kag pungsodnon nga industrialisayon maangkon lamang paagi sa armadong paghimakas. Ang demokratiko nga rebolusyon sang banwa ang banas nga pili-on kag paga-usuyan sang ginahimuslan kag pigos nga pumuluyong Negrosanon para sa matuod nga pagbag-o sosyal. Mapasulong ini paagi sa absoluto nga pagpamuno sang Communist Party of the Philippines sa New People’s Army (NPA) upod sa malapad nga nagahiliugyon nga prente sang sahing anakbalhas bilang matuod kag nagakaigo nga sabat sa madugay na nga pag-antus sang kadam-an nga pumuluyo sa kagutom kag kaimulon.