Wa­lang ki­ni­la­lang pan­dem­ya at ti­gil-pu­tu­kan ang 10th ID ng Armed Forces of the Phi­lip­pi­nes sa pa­sis­tang kam­pan­ya ni­to sa ka­bun­du­kan ng Pan­ta­ron sa Min­da­nao. Mu­la Mar­so 24 hang­gang Abril 1, nag­lun­sad ng ma­la­wa­kang ope­ra­syong kom­bat ang da­la­wang ba­tal­yon ni­to (60th at 56th IB) sa mag­ka­nug­nog na mga sit­yo at ba­ra­ngay ng Lu­mad sa hang­ga­nan ng Agu­san del Sur, Bu­kid­non at Davao del Nor­te.

Noong Mar­so 24, ban­dang alas-6 ng uma­ga, inu­na­han ng Bagong Hukbong Bayan (BHB)-Bu­kid­non ang mga tro­pa ng 56th IB na pu­ma­sok sa ka­gu­ba­tan ma­la­pit sa Ba­ra­ngay Man­da­hi­kan sa Ca­bang­la­san, Bu­kid­non pa­ra sa­la­ka­yin ang pan­sa­man­ta­lang him­pi­lan ng mga Pu­lang man­di­rig­ma. Ma­ra­mi ang na­ma­tay na mga sun­da­lo du­lot ng pi­na­pu­tok na com­mand-de­to­na­ted explo­sive ng BHB. Sa ga­lit ng militar, bi­nom­ba ng 10th ID ang pa­li­gid ng ba­ra­ngay ga­mit ang FA-50 ban­dang alas-7 ng uma­ga. Apat na rocket at isang bom­ba ang pi­na­ka­wa­lan ng fighter jet. Si­na­ba­yan ito ng ng apat na be­ses na pam­bo­bom­ba ng mga kan­yon na na­kap­wes­to sa Lo­re­to, Agu­san del Sur. Pag­sa­pit ng alas-10:30 ng uma­ga, mu­ling nau­na­han ng BHB ang yu­nit ng mi­li­tar na su­mak­lo­lo sa unang gru­po. Mu­la ala-una ki­na­ha­pu­nan, nag­si­mu­lang umu­lan ang ba­la ng kan­yon sa pa­li­gid ng mga ko­mu­ni­dad. Bu­mag­sak ang mga bom­ba nang 330-400 met­ro ka­la­yo sa mga ko­mu­ni­dad at nag­du­lot ng ma­tin­ding ta­kot sa mga ba­ta.

Mu­ling bi­nom­ba ng AFP ang lu­gar noong Mar­so 27. Sa loob ng isang oras, nag­pa­ka­wa­la ito ng apat na rocket at 10 ba­la ng kan­yon. Nag­dag­dag ito ng anim pang ko­lum ng tro­pa na ihi­na­tid ng mga he­li­kop­ter. Tat­lo pang rocket at tat­long ba­la ng kan­yon ang pi­na­ka­wa­lan.

Si­nak­law ng ope­ra­syong kom­bat ang Sit­yo Min­dao, Ba­ra­ngay Mang­ga­od at mga sit­yo ng Uma­yan at Ma­ge­mon sa Ba­ra­ngay Man­da­hi­kan, Ca­bang­la­san, Bu­kid­non; Sit­yo Ta­pa­ya­non, Ba­ra­ngay Gu­pi­tan, Davao del Nor­te; at isa pang komunidad sa Lo­re­to, Agu­san del Sur.

Hi­git isang-ta­ong pag­du­ru­sa sa ila­lim ng 10th ID

Ma­ta­gal nang mi­li­ta­ri­sa­do ang ba­ha­ging ito ng Pan­ta­ron. Noong Mar­so 2019, pi­na­la­bas ng 60th IB ang ko­mu­ni­dad ng Ta­pa­ya­non bi­lang “ba­gong dis­kub­reng tri­bu” na “hin­di pa kai­lan­man naa­bot ng gub­yer­no.” Hin­di ba­le nang ilang taon nang nag­la­la­bas-ma­sok di­to ang mga tro­pa ng 67th IB, at re­gu­lar itong hi­na­ha­li­haw ng gru­pong pa­ra­mi­li­tar na Ala­ma­ra. Ka­tu­na­yan, pi­na­tay ng Ala­ma­ra ang da­tu ng sit­yo na si Lo­ren­do Pocoan noong Peb­re­ro 4, 2017.

Pi­na­la­bas ng 10th ID ang Ta­pa­ya­non bi­lang “ba­gong dis­kub­re” pa­ra ga­mi­tin itong “showca­se” ng Re­gio­nal Task Force-End Local Com­mu­nist Armed Conflict. Su­nud-su­nod na pi­nun­ta­han ng ma­taaas na upi­syal mi­li­tar at myembro ng ga­bi­ne­te ni Du­ter­te ang sit­yo pa­ra mag­pa­ku­ha ng lit­ra­to. Na­mud­mod di­to ng pag­ka­in, pe­ra at pro­yek­to ang iba’t ibang ahen­sya ng gub­yer­no, ka­pa­lit ng “pag­su­ren­der” ng mga re­si­den­te at pag­sa­long ng ka­ni­lang mga ga­wang-ba­hay na ar­mas.

Ba­go pa­su­kin ang er­ya, bi­nom­ba at ki­nan­yon ng mga pwer­sa ng 10th ID ang mag­ka­ka­nug­nog na sit­yo pa­ra ti­ya­king ma­ma­ya­ni ang ta­kot sa mga na­ni­ni­ra­han di­to. Sa ulat ng mga re­si­den­te, uma­bot sa 10 bom­ba at di ma­bi­lang na ba­la ng kan­yon ang ipi­nau­lan di­to sa pa­na­hong iyon. Pi­na­sok ng 200 sun­da­lo ang sit­yo at hi­nim­pi­lan ang git­na ng ka­ba­ha­yan. Ilang pamilya ang nag­bak­wit dahil dito. Hanggang noong Ene­ro, 35 pang pamilya (169 indi­bidwal) ang hindi pa nakababalik sa sityo at nananatili sa harap ng kapitolyo sa Malaybalay City. Da­ting ba­ha­gi ng Ca­bang­la­san ang Ta­pa­ya­non.

Mu­la noon, ipi­nai­la­lim na ng 10th ID sa per­ma­nen­teng lockdown ang sit­yo. Pi­ni­gi­lan ng mga sun­da­lo ang 105 pa­mil­yang na­ka­ti­ra ri­to (525 in­di­bid­wal) na lu­ma­bas sa lu­gar ka­hit pa­ra bu­mi­li ng ka­ni­lang mga pa­nga­ngai­la­ngan. Pwer­sa­hang “pi­na­su­ren­der” ang buong ko­mu­ni­dad, ka­hit ang mga ba­ta na pi­na­la­bas ni­lang mga “ba­tang man­di­rig­ma.” Hin­di pi­na­ya­gang pu­mun­ta sa ka­ni­lang mga aba­ka­han ang mga mag­sa­sa­ka, da­hil “mag­su­sum­bong” la­mang daw sila sa BHB. Pwer­sa­han ni­lang pi­na­pi­pi­la sa ha­rap ng de­tatsment ka­da Sa­ba­do ang mga ba­ba­eng Lu­mad, may-a­sa­wa man o da­la­ga, pa­ra pag­pi­li­an at ga­ha­sa­in. Sa ma­ta­gal ni­lang oku­pa­syon ng sit­yo, ma­ra­ming bi­nun­tis ang mga sun­da­lo at ma­ra­ming pa­mil­ya ang ka­ni­lang wi­na­sak. Pi­na­ro­ron­da ni­la ang mga la­la­king Lu­mad at gi­na­wang mga ali­pin sa kam­po mi­li­tar bi­lang ta­ga­ku­ha ng pang­ga­tong, ta­ga-i­gib at gwardya sa ga­bi. Pi­nag­su­su­ot ni­la ang mga ito ng uni­por­meng sun­da­lo at pwer­sa­hang ni­rek­rut sa CAFGU.