Pa­ra itu­lak ang ma­bi­li­san at ma­ra­mi­hang pag­pa­pa­la­ya ng mga bul­ne­rab­leng bi­lang­gong pu­li­ti­kal sa pa­na­hon ng pan­dem­yang Covid-19, nag­sam­pa ng por­mal na pe­ti­syon sa Kor­te Sup­re­ma ang ka­ni­lang mga kaa­nak noong Abril 8. Sa si­mu­la pa la­mang ng pag­ka­lat ng sa­kit, ma­la­kas na ang pa­na­wa­gang pa­la­ya­in ang mga bi­lang­go, ka­hit pan­sa­man­ta­la, na may edad, may sa­kit, bun­tis at nag­pa­pa­su­so. Sila ang pi­na­ka­bul­ne­rab­le sa na­ka­ma­ma­tay na bayrus. Ka­bi­lang sa kanila ang 23 bi­lang­gong pu­li­ti­kal na nakadetine batay sa ga­wa-ga­wang mga ka­so.

Impo­sib­leng ma­su­nod ang “social dis­tancing” sa mga ku­lu­ngan da­hil sa ka­la­ga­yang ma­tin­di ang sik­si­kan at li­mi­ta­do ang na­ka­la­ang ga­mit-sa­ni­ta­syo­n. Sa ku­lu­ngan ng mga bi­lang­gong pu­li­ti­kal sa Bicu­tan, nag­si­sik­si­kan ang 4-5 tao sa sel­dang may la­king 2×4 met­ro. Hin­di ii­lan sa ka­ni­la ang bul­ne­rab­le sa sa­kit da­hil may edad na at umi­in­da na rin ng iba’t ibang uri ng ka­ram­da­man. Ka­bi­lang di­to ang mga kro­ni­kong ka­ram­da­mang na­tu­koy na ma­da­ling ka­pi­tan ng co­ro­nabayrus, tu­lad ng dia­be­tes, hyper­ten­si­on at hi­ka.

La­lo na­ging ka­ha­bag-ha­bag ang ka­ni­lang ka­la­ga­yan nang ipa­taw ni Rod­ri­go Du­ter­te ang mi­li­ta­ris­tang lockdown. Sa isang pa­na­hon, pi­na­ya­gan pa ang mga pa­mil­ya ng mga de­te­ni­do na mag­pa­da­la ng pag­ka­in at ga­mot na ipi­na­pa­da­la ni­la sa pa­ma­ma­gi­tan ng sa­sak­yan ng Bu­reau of Jail Ma­na­ge­ment and Pe­no­logy (BJMP). Kung mag­hi­hig­pit pa ang es­ta­do, ma­hi­hin­to ang ser­bi­syong ito. Sa loob ng ku­lu­ngan, da­la­wang be­ses la­mang nakakakain ang mga bilanggo.

Hin­di la­hat ng mga bi­lang­go ay na­bi­big­yan ng “mask.” Na­pa­ka­la­ki ng po­si­bi­li­dad na mag­ka­ha­wa­han ang mga bi­lang­go sa­ka­ling may­ro­on nang mag­ka­sa­kit ng COVID. Ka­tu­na­yan, si­yam na bi­lang­go na ang nag­po­si­ti­bo sa sa­kit sa Quezon City Jail. Si­yam pa ang pi­nag­su­sus­pet­sa­hang na­ha­wa rin at ki­nai­la­ngang ibukod.