Samtang nagasulod sa tig-ululan ang Pilipinas subong nga Hunyo, nagatransisyon naman ang panahon halin sa El Niño padulong La Niña. Sadtong Mayo, ginbutang na sang PAGASA sa 69% nga mahimo maga-igo ang La Niña sa panahon sang Hulyo-Setyembre. Ginakinaiyahan ang La Niña sang sagunson kag mas mabaskog nga pag-ulan, nga sigurado nga magadala sang mas malala nga pagbaha, paghugno sang duta kag bagyo.

Ang El Niño kag La Niña ang duha ka bahin sang phenomena nga pangklima nga ginatawag nga El Niño Southern Oscillation ukon ENSO. Ang ENSO ang ginakinaiyahan sang indi regular nga pagbag-o sa hangin kag temperatura sa dagat Pasipiko. Ginpabaskog ang mga epekto sini sang pag-init sang temperatura sa bilog nga kalibutan tuga sang paggamit sang fossil fuel para sa enerhiya, transportasyon kag produksyon pang-industriya.

Nag-agum na ang Pilipinas sang indi magnubo sa lima ka siklo sang La Niña halin dekada 1980. Nagalip-ot ang lak-ang sang kada siklo kag nagadako ang kahalitan nga gintuga sini sa pungsod. Sa La Niña sadtong 1988-1989, naglab-ot sa ₱900 milyon ang ginabanta nga kahalitan sa mga pananom. Nakaagi ang pungsod sang duha ka sundanay nga La Niña nga may 10 ka tuig nga bal-ot—1998-2001 kag 2010-2011. Medyo nagdugay ang La Niña tubtob tubtob temprano nga bahin sang 2012 nga nagpabaskog sa mga bagyo nga nag-igo sa pungsod, ilabi na sa Mindanao.

Lapaw sa 1,000 ang nabalita nga napatay, 900 ang wala nakit-an kag linibo ang nawad-an sang puluy-an sang naghampas sadtong Disyembre 2012 ang Bagyong Pablo (internasyunal nga pangalan: Bopha) sa rehiyon sang Davao. Lapaw sa 1,200 naman ang napatay kag pareho kadamo sang nadula sa Region 10, partikular sa Cagayan de Oro sang nag-igo ang Bagyong Sendong (Washi) sadtong Disyembre 2011. Wala pa lima ka tuig, liwat nga nag-abot ang La Niña (2016-2017). Ginpabaskog sang La Niña nga ini ang Bagyong Niña (Nock-Ten, 2016) nga nag-igo sa rehiyon sang Bicol.

Ulihi nga nahagmak sa La Niña ang Pilipinas sadtong 2020-2022. Sa tuig 2020 lang, 23 ka bagyo ang nag-igo sa Pilipinas, mas taas sa masami nga 20 ka bagyo kada tuig. Pinakamabaskog diri ang Bagyong Rolly (Goni, 2020) kag Ulysses (Vamco, 2020) nga nag-igo sa Visayas kag hilagang Luzon. Ginabulubanta nga masobra ₱40 bilyon (ukon ₱20 bilyon kada isa) ang kahalitan nga tuga sang duha ka bagyo nga ini. Halos wala na sang bal-ot ang nagpatunga sa pagtapos sang La Niña, bag-o liwat nga nagsulod ang panibag-o nga siklo sang ENSO sadtong Hulyo 2023.

Pagwasak sang kinaiyahan kag ENSO

Sa mga bagyong Pablo kag Sendong, maathag nga kabahin sang makamamatay nga mga pagbaha ang pagkakalbo sang kalasangan kung sa diin nagdaganas ang tubig halin sa kabukiran padulong sa mas manubo nga lugar sa mga baybay. Pero labaw diri, mas malapad ang epekto sang pagkakalbo sang kalasangan sa Pilipinas sa siklo sang ENSO sa Pasipiko.

Sa isa ka pagtuon sadtong 2023, napirmi sang mga siyentista ang dako nga papel sang pagkakalbo sang kalasangan sa ginatawag sang Maritime Continent (MC) sa pagsako kag pagbaskog sang ENSO sining nagligad nga mga dekada. Ang MC ang ginabug-os sang Indonesia, New Guinea, Malay Peninsula, Pilipinas kag sang kadagatan nga nakapalibot sa mga ini. Hambal nila, tungod sa pagkakalbo sang mga kalasangan sa mga pungsod nga ini, nagtaas sang 11.7% ang posibilidad sang pagkadihon sang mga kumplikado kag indi matantya nga mga El Niño; kag sang 14.6% nga La Niña.

Ang amo nga mga pagkakalbo ang tulod nagapanguna sang pagbaylo-gamit sang duta, komersyal nga pagtroso kag pagbutang sang mga komersyal nga plantasyon sang kahoy, kag malaparan kag mapanghalit nga pagmina.

Pinakanagabatyag sang kahalitan sang La Niña ang mga pungsodnon nga minorya kag mangunguma, nga nagakawad-an sang puluy-an kag palangabuhian kada magdaganas ang mga bagyo kag pagbaha. Husto nila nga ginasukot ang mga kumpanya sa mina kag plantasyon nga maghatag sang danyos sa kahalitan nga naagum sang ila mga komunidad tuga sang pagpangawat kag pagwasak sang mga ini sa kinaiyahan.

Halimbawa sini ang pagduso sang mga residente sang Masara, Davao de Oro (anay Compostella Valley) nga kay-uhon sang Apex Mining Corporation ang naguba nga mga dalan kag taytay sa banwa pagkatapos sang bagyong Pablo. Sa Cagayan Valley, panawagan man sang mga mangunguma nga ipahigad ang pagpanukot, kun indi man lubos nga paayuon, ang ila mga utang sa produksyon para mahatagan sila sang kahigayunan nga makabawi sa masunod nga siklo sang pagtanom. Kadungan sang mga ini, ginaduso nila sa reaksyunaryong estado nga magtigana sang pondo nga danyos para sa mga puluy-an kag palangabuhian nga naguba.