Subong nga Hunyo, gin-anunsyo sang Manila Electric Company (Meralco) nga magapasaka ini sang masobra ₱0.10 kada kilowatthour (kWh) sa sukot sang kuryente tuga kuno sang kakulangan sang suplay. Pangpulo na ini nga pagsaka sa sukot sa nagligad nga 12 ka bulan. Bisan may pila ka bulan nga may gamay nga pagnubo sa electricity rates, ginabulubanta nga nagalab-ot na sa ₱11.50 ang masami na nga sukot sa kada kWh sang kuryente sang Meralco sa nagligad nga tuig. Buot hambalon, para sa isa ka pamilya nga nagakonsumo sang abereyds nga 200 kWh kada bulan, ang masami nga sukot sa isa ka bulan ang nagabalor sa ₱2,300, nga dako nga bahin sang suhol ukon sweldo sang mga ordinaryo nga mamumugon kag empleyado.

Napadako sang Meralco ang kita sa kuryente sa wala untat kag deregularisado nga pagpasaka sini sang sukkot halos kada bulan. Sining nagligad nga tuig, nagrekord ini sang kita nga naglab-ot sa ₱38 bilyon, nga tuman ka mas dako kung ikumpara sa kabilugan nga kita sang kumpanya halin 1994 tubtob 2001, nga nagalab-ot lang sa ₱28 bilyon.

Ginapawalaan lang sang mga upisyal sang reaksyunaryong gubyerno ang pagpasaka sang sukot sa kuryente kag ginarason ang tig-ilinit kag nagtaas ang konsumo. Pero maugat sa masobra duha ka dekada na nga patakaran sang deregulasyon kag pribatisasyon ang kasubong sini nga sitwasyon.

Sa dulot sang Republic Act 9136 ukon ang Electric Power Industry Reform Act (EPIRA), ginbuksan sang todo-todo ang industriya sa enerhiya indi lang sa pribatisasyon kundi sa monopolisasyon. Nakahan-ay sa laye nga katuyuan sang sini nga nabuyangyang nga pampubliko nga serbisyo sang kuryente sa pribado nga pagpamuhunan nga mapanubo ang sukkot sa kuryente. Pero kabaliskaran ang nahitabo. Sadtong 2017, ang sukot sang Meralco sa kada kilowatthour sang kuryente ang nagabalor sa ₱8.03. Nagsaka ini sa ₱9.24 sadtong 2022, kag ₱11.50 subong nga tuig.

Tungod sa EPIRA, ang tanan nga bahin sang sektor sang kuryente—halin generation ukon pagtuga sang kuryente, transmission ukon pagpa-ilig sang dalagko nga boltahe sang kuryente halin sa planta sang kuryente padulong sa mga substation, distribution ukon ang pagdul-ong sang kuryente sa mga konsyumer, kag suplay-ang nakup-an na sang pipila ka kumpanya kag pamilya, kabahin ang San Miguel Corporation ni Ramon Ang, Metro Pacific Investments ni Manny V. Pangilinan, kag OneTaipan Holdings sang pamilya Sy.

Gintuga man sang EPIRA ang Wholesale Electricity Spot Market (WESM) nga nagaserbe nga merkado kung sa diin ginabaligya sang mga kumpanya nga nagatuga sang kuryente sa mga kumpanya nga nagabakal sini (ukon mga distributor ukon kooperatiba). Sandig sa EPIRA, igabase dapat sang WESM ang presyo sang kuryente sa suplay kag demand sa punto sang pagbakal.

Madugay na nga nahalungkat ang sabwatan sang pipila ka kumpanya sang kuryente para manipulahon ang presyo sang kuryente. Nagakahitabo ini kung ianunsyo sang isa ka kumpanya sa distribusyon (pareho sang Meralco) nga kulang ang suplay halin sa regular sini nga ginakuhaan sang kuryente kag kinahanglan nga magbakal sa WESM. Ang WESM naman, madasig nga nagapataas sang presyo kung kuno nagahugot ang suplay.

Indi katingalahan ang ini nga sabwatan tungod ang mga kumpanya kag mga pamilya nga may kontrol sa Meralco kag iban pa nga mga kumpanya sa distribusyon, nagapanag-iya man sang pila ka bahin sang sektor sang kuryente. Halimbawa, ginapanag-iyahan man nila Pangilinan, Ang, kag sang mga Aboitiz ang mga kumpanya nga nagapadalagan sang Ilijan Power Plant sa Batangas, nga isa sa dako nga ginakuhaan sang Meralco sang suplay sang kuryente.

Ini ang kabangdanan kung ngaa madamo ang nagapanawagan nga imbestigahan ang mga serye sang “red alert” kag “yellow alert” nga ginpagwa sang National Grid Corporation of the Philippines tungod mahimo nga artipisyal lang ang kakulangan sang suplay para mapataas ang sukot.

Pagdali sa franchise renewal

May apat ka tuig pa bag-o ang prangkisa sang Meralco sa dulot sang Republic Act No. 9209 nga ginpirmahan ni Gloria Arroyo sadtong Hunyo 2003. Pero subong pa lang, gina-atubang na sa Kongreso ang pagpasar sang laye nga magapalawig sini.

Ang paathag sang pila ka mamalidha sang reaksyunaryo nga kongreso, mabuyok kuno sang sini nga tikang ang mga posible nga magpamuhunan sa power industry, nga magatuga naman kuno sang pagkay-o sa serbisyo sang nasambit nga industriya.

Pero ang matuod nga kabangdanan? Paggarantiya sa superginansya sang Meralco, kag sang mga pamilya nga burgesya kumprador sa likod sini-nagapanguna si Pangilinan sang Metro Pacific Investments kag ang pamilya Gokongwei sang JG Summit Holdings.

Gusto man padasigon sang Meralco ang pagpasa sang bag-o nga prangkisa sini para indi mabukaran, mahalungkat, kag maimbestigaran ang madamo na nga nareport nga anomalya kag manipulasyon.

Indi una nga bes nga nangibabaw ang Meralco sa sini nga padihot. Sadtong 2002, ginsugo sang Korte Suprema sa Meralco nga ibalik sa mga konsyumer ang nagalab-ot sa ₱28.15 bilyon nga ginsukot sini tungod ginpasa sini ang pipila nga galastuhon pareho sang buhis sa mga konsyumer.

Sa prangkisa nga gintugyan sa Meralco sadtong 2003, gintugutan ini nga magbaligya sang kuryente sa 39 ka syudad kag 72 ka banwa sang Metro Manila, Bulacan, Cavite, Rizal, kag pila ka bahin sang Batangas, Laguna, Quezon, kag Pampanga. Ginaserbisyuhan sini ang 7.8 milyon nga kabalayan sa nasambit nga mga prubinsya.