Sa ulahing semana sa Agosto, tulo na ang biktima sa pugos nga pagkawala (pagdagit) sa armadong pwersa sa rehimeng Marcos. Nahitabo ang mga krimen pipila ka adlaw ayha ang Pangkalibutang Adlaw sa mga Desaparesido niadtong Agosto 30.

Ang pugos nga pagkawala giila nga krimen batok sa tibuok katawhan kung kini kabahin sa malukpanon o sistematikong atake batok sa sibilyang populasyon. Sa ingon, walay utlanan ang gamit sa mga kaso batok sa mga naghimo sa krimen, ug adunay katungod ang mga kapamilya sa mga biktima nga ungkaton ang kamatooran sa mga pagkawala ug iduso nga hatagan sila og bayad-danyos.

Usa sa ulahing biktima niini si Rowena Dasig, detenidong aktibistang estudyante ug tigpanalipud sa kinaiyahan gikan Southern Tagalog, nga wala na makita sa iyang mga pamilya sukad Agosto 22. Matud sa Lucena City District Jail kung asa siya nakabilanggo, “nakagawas” na si Dasig niadtong adlawa human gibasura ang mga kasong kriminal batok kaniya.

Sa Albay, nawala pa gihapon si James Jazmines, 63, kanhing upisyal sa Kilusang Mayo Uno ug igsuon sa konsultant pangkalinaw sa National Democratic Front of the Philippines (NDFP) nga si Alan Jazmines niadtong Agosto 23. Ulahi siyang nakita sa Barangay San Lorenzo, Tabaco City niadtong Agosto 23. Gikan sa sektor sa kabatan-onang estudyante, nagsilbing upisyal sa impormasyon sa KMU ug executive director sa Amado V. Hernandez Resource Center. Sukad sa tunga-tunga sa dekada 2000, nagtrabaho siya isip tigtambag sa hisgutanang information technology.

Pipila ka adlaw human niini, gidagit usab ang 66-anyos nga si Felix Salaveria Jr nga aktibong myembro sa Cycling Advocates (CYCAD) niadtong Agosto 28. Sagad kauban ni Jazmines si Salaveria sa iyang pagbisikleta. Kabahin si Salaveria sa nagtukod sa Tunay na Alyansa ng Bayan Alay sa mga Katutubo at Kabataan para sa Tribung Pilipino niadtong dekada 1980.

Ilalum sa rehimeng Marcos, narekord sa Ang Bayan ang 153 ka biktima sa pagdagit. Dinhi, dili moubos sa 43 ang desaparesido ug wala pa gihapon nakita. Samtang, 32 sa mga gidagit ang gipatay, 29 ang gipriso, 10 ang gipagawas nga “misurender,” ug 39 ang gilutaw apan padayong ginapig-ot sa estado. Napulo sa mga biktima mga bata nga gihimong “hostage” sa militar. Daghan sa mga kaso ang nataho sa kabanikahan sa panahon sa grabeng operasyong kombat sa militar.

Pakigbisog alang sa hustisya

Nagpadayon ang pakigbisog sa mga paryente alang sa hustisya para sa biktima sa pugos nga pagkawala. Niadtong Agosto 30, Adlaw sa mga Desaparesidos, miadto sa Korte Suprema si Eco Dangla, usa sa mga biktima sa pagpangdagit sa estado, aron magsumite og petisyon alang sa writ of amparo ug habeas data. Gidagit si Dangla kauban si Jak Tiong sa San Carlos City ug upat ka araw nga gitago. Dungan niini, naglunsad og protesta ang mga progresibong grupo sa Korte Suprema aron ipanawagan ang pagpatumaw sa tanang mga desaparesido.

Niadtong adlawa usab, miadto ang kabatan-onan sa Camp Aguinaldo sa Quezon City aron singlon ang AFP sa mga kaso sa pagdagit ug pugos nga pagkawala sa mga aktibista.

Sa Southern Tagalog, gidumdum kining adlawa sa University of the Philippines (UP)-Los Baños. Sa UP-Diliman, gilantaw ang pelikulang Alipato at Muog sa UP Film Center nga mahitungod sa pagpangita sa inahan ug igsuon sa desaparesidong si Jonas Burgos. Nagtapok ang mga manan-away gawas sa hawanan human ang salida aron ipanawagan ang hustisya ug pagpatumaw sa tanang nawala. Gimakmak usab nila ang X rating nga gihatag sa MTRCB sa dokumentaryo nga nagbawal nga ipagula kini sa komersyal nga mga sinehan. Human sa kanilang pagduso, nahatagn kini og R-16 rating sa ikaduhang pagrebyu niadtong Setyembre 5.

Sa Cebu, naghalad og mga bulak ang mga higala ug tawong-simbahan isip pagdumdum kay Fr. Rudy Romano, usa ka pari sa Redemptorist Church nga gidagit ug giwala niadtong Hulyo 11, 1985. Usa ka adlaw ayha niini, nagprotesta ang Karapatan-Central Visayas aron ipanawagan ang hustisya para kay Elena Tijamo nga gidagit niaddtong Hunyo 13, 2020, gitago ug gitumaw nga patay na niadtong Agosto 29, 2021. Gikundena sa grupo ang taho sa Commission on Human Rights Regional Office 7 gikan sa kunuhay imbestigasyon niini nga nagsulting walay gilapas nga tawhanong katungod ang mga ahente sa estado sa pagdagit ug pagtago kay Tijamo.