Sining ulihi lang nagasunson ang paggwa sang pasistang tirano nga si Rodrigo Duterte sa telebisyon kon sa diin daw samad nga plaka nga nagangasal kag wala katapusan nga nagapamahug sa atubang sang malala nga kapalpakan sang iya gubyerno nga sabton ang pandemya, sang nagadalom nga krisis sa ekonomya, sang pagkabuyagyag sa korapsyon kag nagalala nga kaso sang terorismo kag pagpang-abuso sang estado.

Sa pihak sang pagpostura nga mabaskog, ang tirano kag terorista nga si Duterte, sa pagkamatuod, isa ka daku nga makahaladlok nga hayop nga nakibon, nagasiyagit kag nagapangarus, wala-tuo nga nagaatake sa tanan nga daw mortal niya nga kaaway. Bangud diri, ginahimo niya nga mas bulnerable sa mga atake ang iya kaugalingon kag ginaimbitar kag ginaganyat ang mas madamo pa nga bunalan agud tapuson ang iya tiraniko nga rehimen. Amo ina nga wala-tuo siya nga ginabunalan subong samtang ginaatubang niya ang nagatipon nga krisis pangpulitika nga nagahana nga magwasaag sa palaabuton nga mga semana.

Ginaaberiya subong ang iya mga iskema nga palawigon ang kaugalingon sa Malacañang lampas sang 2022 kag labi pa nga solohon ang gahum sa paagi nga elektoral bangud sa pagrusdak sang iya mga pangpulitika nga alyansa bunga sang nagasingki niya nga kapaslawan nga hatagan ang tanan sa sentro sang gahum. Maathag ang pagtuhaw sang kawad-on sang pagsalig sa kada isa sa sulod sang alyansang Duterte. Baliskad sa iya deklarado nga katuyuan nga pabaskugon ang iya pusisyon, ang iya pag-anunsyo sang plano nga pagdalagan bilang bise-presidente upod ang iya anak o suluguon bilang presidente sa kapareho o magkatuhay nga partido labi pa nga nagahamulag sa nagaharing hubon. Bangud nagakabalaka nga maetsapwera, ang mga Marcos, Arroyo kag iban pang alyado nagainisyatiba subong nga punggan nga makadto ang tanan nga gahum sa mga Duterte.

Bangud sa padihot sang mga Duterte nga agawon ang mas daku nga gahum, nagakapihak-pihak ang nagaharing partido pangpulitika nga PDP-Laban kag nag-inaway ang anay pinakasuod niya nga tagasuporta sa pulitika. Sa sini lang, ang National Council sang PDP-Laban sa idalom sang paksyon Pimentel-Pacquiao, nga kuno may mas malapad nga suporta sa masang katapuan, nagboto para patalsikon si Duterte sa iya pusisyon bilang tsirman, pila ka semana pagkatapos nga pilion siya sang iya paksyon bilang kandidato sa pagka-bise presidente upod ang iya suluguon nga si Bong Go bilang kandidato sa pagka-presidente.

Labaw sa nagligad nahamulag subong ang nagaharing hubon Duterte. Madasig nga nabuyagyag subong ang mga daku nga kaso sang korapsyon nga ginadalahigan mismo ni Duterte kag sang iya pinakasuod nga mga upisyal. Ang mga ordinaryong Pilipino nagapangakig sa mga report sang Commission on Audit nga nagbuyagyag sa mga anomalya sa halos tanan nga mga daku nga ahensya sang gubyerno sa idalom ni Duterte. Nagapangakig sila bangud nagabuy-unan ang mga burukrata kag mga upisyal sang militar sa pagpatuyang, pagdambong kag pagpangawat sang ginatus-gatos ka bilyong piso sa panahon sang pandemya samtang mayorya sang pumuluyong Pilipino hagmak sa kawad-on sang trabaho, kabudlayan kag gutom.

Grabe ang kaakig sang mga Pilipino sa pagkadalahig sang sekretaryo ni Duterte sa ikaayong lawas, mga upisyal sa badyet kag iban pang alipures ni Duterte sa maanomalya nga ₱8-bilyong kontrata sa pagbakal sang tuman kamahal nga mga face mask kag face shield, personal protective equipment (PPE) kag iban pang kagamitan medikal halin sa isa ka makaduluda nga kumpanyang Chinese nga suportado ni Duterte. Nabuyagyag ang angtanay ni Duterte sa ginpaggwa nga bidyo sa pagpamati sini lang sang Senate Blue Ribbon Committee nga nagpakita sang pakigpulong niya sa Pharmally Corporation sang 2017, nga ang mga upisyal ginalagas sa Taiwan bangud sa kriminal nga pagdispalko sa pondo sang banwa.

Madamo pa nga mga lubid sang korapsyon nga nagaangot kay Duterte nga natalana nga mabadbad sa masunod nga mga pagpamati nga pagahimuon sang mga senador. Sa pihak sang pagbuyayaw ni Duterte sa ila, ang mga senador nga ini desidido kag nagdeklarar nga indi magduko sa pagpamilit nga untaton ang ila imbestigasyon. Ang ila mga pagpamati ginakalangkagan nga ginabantayan sang pumuluyo nga luyag mahibal-an ang kamatuoran nga ginatago ni Duterte paagi sa pagpakuno-kuno kag pagtinikal.

Nagasungaw sa korapsyon kag krimen si Duterte. Siya ang numero uno nga burukrata kapitalista kag nagapakighimbon sa mga daku nga negosyo agud pagakitaan ang mga kontrata sang gubyerno kag iban pang kasugtanan. Ginagamit man niya ang iya gahum para protektahan kag pangayuan sang suhol ang mga daku nga sindikato sang droga nga halin 2017 nabuyagyag sa pagpasulod sang mga kontrabando nga shabu kag iban pang droga. Sa kalapad sang sakup sang korapsyon kag kriminal nga aktibidad sang nagaharing hubon Duterte, indi nila sarang nga tubtob-buhi taguon ang mga ini.

Ang higante nga korapsyon ni Duterte ginpatingkad sang labaw nga pag-antus sang pumuluyo sa nagapalala nga krisis sa ikaayong lawas dulot sang kapaslawan ni Duterte nga magpamuno para atubangon ang pandemya nga Covid-19. Adlaw-adlaw ginalista ang pinakamataas nga numero sang nalatnan sang wala pa matapna nga Covid-19, nga amo ang nagapiang sa mga ospital kag pasilidad sa ikaayong lawas, kag labi nga nagahitad sa mga mamumugon sa ikaayong lawas.

Mahimo nga tatlo o apat ka beses nga mas madamo sangsa ginareport ang tunay nga numero sang kaso bangud labaw nga kulang ang testing para sa Covid-19 kon sa diin halos 30% ang nagpositibo sa inadlaw nga ginatesting (kumparar sa dapat 5% lang nga positivity rate nga gintalana sang World Health Organization). Nagapabilin ang inadlaw nga testing sang Covid-19 sa mas o menos 60,000 samtang dapat ara sa 400,000 tubtob 450,000 na ini kada adlaw.

Natalana nga magalubha pa ang krisis sa ikaayong lawas nga Covid-19 sa Pilipinas pagkatapos nga nagyaob sa aktwal ang rehimeng Duterte sa bayrus sang mag-anunsyo ini nga indi epektibo ang mga lockdown sini sa pagpanubo sa numero sang impeksyon. Bangud sa grabe nga pagkaputo sa ekonomya dulot sang masobra isa ka tuig nga lockdown, nagdeklarar ang mga upisyal ni Duterte nga magapatuman na lang sila sang mga “granular lockdown” o sa ispesipiko nga lugar. Bisan pa man, bangud sa sobra nga kakulangan sa mass testing kag contact tracing, nagapabilin nga bulag ang mga upisyal sa ikaayong lawas sa kadasig kag direksyon sang paglapta sang impeksyon, gani ulihi kaayo kag wala gid sang ikasarang ang gubyerno nga epektibo nga tumuron sa diin santo nga ipatuman ang mga lokal nga lockdown. Sa atubang sang sige-sige nga madasig nga paglapta sang bayrus, kag kapaslawan sa pagprayoritisa sa pagpabaskog sang sistema sa ikaayong lawas, indi magdugay magabalik man ang rehimen sa malaparan nga mga lockdown sa nagkalainlain nga bahin sang pungsod o atubangon ang indi masarangan nga numero sang mga impeksyon.

Padayon nga ginabalewala ni Duterte ang mga demanda para pataason ang kapasidad sang pungsod sa mass testing, contact tracing kag palaparon ang kapasidad sang mga pangpubliko nga ospital kag pasilidad sa ikaayong lawas. Napaslawan gid ini nga sabton ang kaayuhan sang mga nars kag mamumugon sa ikaayong lawas nga ginapabudlayan sang mapiguson nga mga kundisyon sa pagtrabaho, manubo nga sweldo kag kawad-on sang kumpensasyon. Bangian nga nagasalig ang rehimen sa pagpabakuna bilang solusyon sa pandemya, pero wala ini nagtalana sang bastante nga kantidad para sa pagbakal sang mga bakuna kag labaw nga nagasalig sa mga donasyon kag dumuluong nga utang. Apektado man sang paboritismo sang mga pulitiko ang kampanya sa pagpabakuna, labi na gid nga nagapusisyunanay na sa eleksyon 2022. Sa katapusan, ang pagsalig sa bakuna bilang solusyon sa pandemya indi mangin bastante sa atubang sang kawad-on sang kumprehensibo nga pagsabat sa pangpubliko nga ikaayong lawas, kag mas malala, pagagamiton agud hatagan-rason ang indi makatarungan nga pagsulundan nga nagapalapas sa basehan nga kinamatarung sang pumuluyo. Wala sang pondo nga natalana agud palaparon ang kapasidad o magtukod sang bag-o nga mga laboratoryo, wala man sang plano nga magplastar sang epektibo nga sistema sang contact tracing. Ginabuhinan pa gani sang 73% ang ginaproponer nga badyet sang Department of Health (DOH) para sa Covid-19 sa 2022.

Sobra nga ginaantus sang bilog nga populasyon sang mga Pilipino ang pandemya nga Covid-19 bangud sa higante nga kapalpakan sa pagginubyerno ni Duterte kag iya mga upisyal nga kay-uhon ang nagakaigo nga husto nga mga tikang. Ang tuyo nga pakanubuon ni Duterte ang “relatibo nga gamay” nga numero nga 30,000 napatay nga Pilipino nagapakita sang sobra niya ka wala-sang-tagipusuon kag madalom nga pagpakanubo sa pag-antus sang pumuluyong Pilipino.

Ang kapalpakan sang rehimen nga mamuno sa tunga sang pandemya nagpadalom kag nagpalubha man sa krisis sa ekonomya. Ginpalala ini sang pagsunod sang labi nga liberalisasyon sa pag-import nga kabangdanan sang malaparan nga pagkaputo sa sektor sang agrikultura. Pila ka milyon nga pumuluyo ang nawad-an sang trabaho kag pangabuhian sang nagligad nga tuig, pareho sa mga syudad kag kaumhan. Sobra man nga pabug-at sa ekonomya sang Pilipinas ang pagkaubos sang mga pamuhunan bangud sa pangkalibutanon nga pagluya sang produksyon bunga sang kapitalista nga sobra nga suplay kag mga lockdown dulot sang pandemya. Para makaganyat sang dumuluong nga mga kapitalista nga magnegosyo nga wala nagabuhis, pagkatapos magpapanaog sang mabug-at nga buhis sa ordinaryo nga mga Pilipino.

Ginbangkrap ni Duterte ang iya gubyerno paagi sa malaparan nga korapsyon kag pagpatuyang sang mga resorsa para sa iya magasto nga gera kontra-insurhensya. Nagasalig siya sa wala untat nga dumuluong nga pagpangutang nga nagpatimbuok sa pangpubliko nga utang sa wala tupong nga lebel. Ginpahabok niya ang pangpubliko nga utang pakadto sa ₱11.6 trilyon, halos doble sang ₱5.9 trilyon sang mag-umpisa siya sa pagkapresidente sang 2016. Ginalauman nga magahabok ang pangpubliko nga utang pakadto sa masobra ₱13 trilyon sa pagtapos sang termino ni Duterte sa 2022. Ginhigop sang pangbayad-utang ang halos katunga sang resorsa sang estado, nga ginapasa man sa pumuluyo sa porma sang mabudlay nga dugang nga buhis.

Sa nagligad nga tuig, nag-us-os sang wala tupong ang lebel sang sosyo-ekonomiko nga kahimtangan sang pumuluyo bangud sa paliwat-liwat kag malaba nga pagpapanaog sang mga lockdown sang militar kag pulis nga wala sang katumbas nga pagsabat sa pangpubliko nga ikaayong lawas. Ang mataas nga pagtimbuok sang presyo sang pagkaon, produktong petrolyo, bulong kag iban pang basehan nga kinahanglanon kag ang madalom nga pagtibusok sang balor sang piso nagresulta sa madamuan nga numero sang nagaantus kag ginagutom. Ang nagalaba nga pila sa mga bayanihan nga community pantry pag-akusar sa palpak nga pagsabat sang rehimen sa krisis.

Sa pihak sang desperado nga kahimtangan nga pilit nga ginahagmakan sang minilyon nga pumuluyo bangud sa mga kapalpakan ni Duterte, ginbale-wala niya ang lapnagon nga singgit para sa mapuslanon nga balor sang pang-ekonomya nga subsidyo para makapiyan-piyan sa krisis ang hagmak nga pumuluyo. Mas malubha, ginkurakot pa sang mga ahensya ni Duterte kag mga pribadong kumpanya ang gamay nga balor nga ginpanagtag. Daku nga kapalpakan ang sistema nga pagseguro sa pangpubliko nga ikaayong lawas o Philhealth bangud sa korapsyon kag may katalagman nga magdulot sang mga pagkaputo kag pagkabangkrap sang mga pribadong pasilidad sa ikaayong lawas.

Samtang nagaantus ang minilyon nga pamilyang Pilipino sa kabudlayan kag gutom, padayon nga ginabuhusan ni Duterte sang binilyon nga piso ang Armed Forces of the Philippines (AFP) kag Philippine National Police (PNP) kag ginapaigting ang brutal nga gera sini batuk sa pumuluyong Pilipino. Binilyon ka piso ang ginapatuyangan sini sa magasto nga paggamit sang mga helikopter kag eroplano nga panggera, pagpanghulog sang 500-libras nga mga bomba kag wala sang hawid nga pagpangkanyon kag istraping sa kaumhan nga nagabutang sa delikado kag nagadala sang kahadlok sa sibilyan nga populasyon kag nagaguba sa kapalibutan kag natural nga ginakuhaan sang pangabuhian sang pumuluyo. Wala-untat ang mandu ni Duterte sa militar kag pulis nga kampanya sang madamuan nga pagpatay, pag-aresto, pagdukot, tortyur, pag-okupar sa mga komunidad, pwersahan nga pagpasurender kag iban pang brutal nga porma sang pagpamigos.

Ginahagmak ang malapad nga masa sang pumuluyong Pilipino sa malubha nga porma sang pagpanghimulos kag pagpamigos sa tunga sang pandemya. Wala sila sang mahimo kundi isinggit ang ila grabe nga kaugot kag batuan ang korap, mapiguson kag tiraniko nga rehimen. Nagalupok kag labi nga magabaskog ang mga protesta sang masa samtang padayon nga ginapakita ni Duterte ang pagka-wala balatyagon sa pag-antus sang ginakabos kag ginapigos nga masa. Lubos nga ginbuyagyag sang nagligad nga mga protestang masa sang mga nars kag mamumugon sa ikaayong lawas ang kapalpakan sang gubyernong Duterte nga mamuno sa tunga sang pandemya kag krisis. Madamo pa nga mga protesta kag koordinadong aksyon masa ang magalupok sa palaabuton nga mga semana sa tunga sang nagalubha nga pandemya, pagkabuyagyag sa korapsyon kag samtang nagasingki kag indi na mabatas sang pumuluyo ang ila nga pag-antus bangud sa krisis nga Duterte.

Ginaatubang sang pumuluyo ang pang-emerhensya nga sitwasyon sa ikaayong lawas, ekonomya kag pulitika nga malubad lang sang gilayon kag temprano nga aksyon nga tapuson ang inutil, korap, traidor, tiraniko kag teroristang rehimen ni Rodrigo Duterte. Ang pagbato amo lang ang makatarungan nga tikang sang pumuluyong Pilipino para malampasan ang subong nga krisis. Sa masunod nga mga semana, dapat dululungan nga bunalan sang malapad nga masa sang pumuluyong Pilipino ang hayop nga Duterte.

Samtang ginabayo sang nagagrabe nga krisis pangpulitika ang kontra-pumuluyo kag tiraniko nga rehimeng Duterte, dapat paigtingon sang tanan nga rebolusyonaryong pwersa sa pagpamuno sang Partido ang ila mga pagtinguha nga pukawon ang pumuluyo kag ubayan sila sa paghulag. Dapat sila nga magserbi nga solidong tugas sang malapad nga mga protestang masa lunsay sa mga syudad kag kaumhan.

Dapat wala sang kakapoy kag madamuan nila nga pukawon ang pumuluyo. Dapat sila nga maghimo sang malaparan nga mga pagtuon kag pagpropaganda agud pataason ang pangpulitika nga kamuklatan kag militansya sang pumuluyo. Dapat sige-sige nga ginatukod, ginapalapad kag ginapabaskog ang mga organisasyong masa agud hugpungon ang minilyon nga pumuluyo kag madamuan sila nga pahulagon.

Kada sektor nga nagaantus sa nagalala nga kahimtangan dapat maghimo sang mga organisadong aksyon agud pabaskugon ang ila singgit kag isulong ang ila mga demanda. Sa maabot nga mga semana, mahimo nga tipunon sa mga protesta sa kalsada ang mga pulong sa mga komunidad, asembliya sa mga pabrika kag upisina kag online nga mga pagtilipon nga dala sang kolektibo nga kaakig sang pumuluyo kag ila singgit nga tapuson ang pagginahum sang hayop nga si Duterte.

Nagakalangkag nga nagabantay ang malapad nga masa sa maabot nga mga pagpamati sa Senado angut sa lapnagon nga korapsyon nga ginadalahigan ni Duterte kag iya pinakaginasaligan nga mga suluguon. Mahimo sila nga mag-organisa kaangut sini nga mga pagpamati. Mahimo nila nga suportahan ang mga ini paagi sa mga aksyong masa agud pabaskugon ang ila singgit nga ang mga imbolbado pasabton kag silutan sa ila indi mapatawad nga mga krimen.

Paborable ang kahimtangan para makahason nga palaparon kag pabaskugon ang nagahiliugyong prente sang tanan nga pwersa nga anti-Duterte. Ang malapad nga kahublagang masa sang mga pwersang demokratiko kag makibanwahanon, pangpulitika nga oposisyon kag iban pang progresibong sektor kag oranisasyon dapat hugot nga maghugpong agud maghulag sa atubang sang nagatipon nga krisis sa pulitika kag hingalitan ang mga sangkap agud labing paluyahon, ihamulag kag patalsikon ang rehimeng Duterte sa pinakatemprano nga kahigayunan.

Sa mga sonang gerilya, dapat ibuhos sang tanan nga yunit sang Bagong Hukbong Bayan (BHB) ang tanan nga pagtinguha nga maglunsar sang mga daku kag gamay nga taktikal nga opensiba sa maabot nga mga semana agud birahon ang rehimeng Duterte kag silutan ang mga pasista nga armadong buyong sini sa ila mga krimen batuk sa pumuluyo. Dapat maglanog ang mga kadalag-an sang BHB sa bug-os nga pungsod agud pabaskugon ang buot sang pumuluyo nga magtindog kag isulong ang ila mabudlay nga pagbato sa tiraniko nga rehimen. #