Read in: English | Pilipino

Ginadumdom naton subong nga adlaw ang ika-35 anibersaryo sang pag-alsa nga EDSA. Sa sulod sang apat ka adlaw, minilyon nga Pilipino ang nagkadto sa mga kalsada para dalayon nga tapuson ang 14-tuig nga brutal nga pagginahum sang layi militar sang diktaduryang US-Marcos.

Ang pag-alsa nga EDSA ang putuk-putukan sang pila ka tuig nga mabudlay kag kabuhi-kag-kamatayon nga paghimakas sang pumuluyong Pilipino. Gani nagakadapat lang nga dumdumon ang linibo nga baganihan kag martir nga naghalad sang ila kabuhi sa paghimakas batuk sa diktaduryang US-Marcos.

Nag-ibwal ang pag-alsa sa matambok nga duta nga ginbunyagan sang dugo sang sakripisyo sang pila ka pulo nga Pilipino nga maisog nga nagbato sa pasistang pagpang-atake ni Marcos. Ginsulong nila ang handum sang pumuluyo para sa kahilwayan kag demokrasya paagi sa tanan nga porma sang paghimakas: halin sa tago nga kahublagan, tubtub sa mga piket sa mga pabrika, pakadto sa mga welga sa kampus kag sa rebolusyonaryo nga armadong paghimakas sa kaumhan.

Ang Partido Komunista sang Pilipinas (PKP), upod ang malapad nga kubay sang mga pungsodnon-demokratikong organisasyon sang mamumugon, mangunguma, malaproletaryado, estudyante kag iban pang sektor nalakip sa pinakadaku, pinakamalig-on kag pinakadeterminado nga pwersa nga naglunsar sang paghimakas batuk sa diktaduryang US-Marcos. Sila man ang nangin pangunahon nga mga target sang kampanya sang pagpamigos sang rehimen sa idalom sang layi militar.

Ang paghari sang kahadlok nga ginpapanaog sang layi militar nabuka pila ka tuig pagkatapos nga gindeklarar sang 1972. Naglupok ang mga welga sang obreros sang katung-anan sang 1970 nga sang ulihi nagkadto sa mga demonstrasyon sang pila ka pulo ka libo nga pumuluyo sa masunod nga mga tuig. Sa kaumhan, nagbaskog ang Bagong Hukbong Bayan (BHB) bilang pungsodnon nga hangaway sang pumuluyo kag naglunsar sang mas masunson kag makahason nga mga reyd, ambus kag iban pang taktikal nga opensiba.

Ginpapagsik sang kusog sang Partido kag BHB, amo man sang demokratiko nga kahublagang masa sang mga basehan nga sahi kag sektor ang bug-os nga pungsod kag ginhimo nga posible ang pagtuhaw sang isa ka malapad nga nagahiliugyong prente batuk sa diktaduryang US-Marcos sa dagway lunsay sa impormal nga pagbuligay kag pormal nga mga alyansa. Sang patyon ang lider sang oposisyon nga si Sen. Benigno Aquino Jr, nasindihan ang daku nga balod sang protestang masa kon sa diin naghulag ang malapad nga kubay sang mga pwersang anti-diktadurya.

Wala nagakasanto sa kasaysayan kag sala nga ginapagwa sang burges nga midya nga ang pag-alsa nga EDSA puro ispontanyo nga sabat sa mga panawagan sang simbahan kag mga lider-pulitiko. Ang pag-alsa nga EDSA produkto sang mga pagtinguha sang malapad nga nagahiliugyong prente nga anti-Marcos kon sa diin nagserbi ang mga pwersa nga pungsodnon-demokratiko bilang kabahin sang pinakadeterminado nga tugas sang mga demonstrasyong masa. Adlaw kag gab-i, nagdagsa ang mga organisasyon sang mamumugon kag estudyante sa EDSA kag nagmartsa padulong Mendiola kag Malacañang para iduso ang pagpatalsik kay Marcos.

Ugaling, ang pag-alsa nga EDSA indi isa ka pangkatilingban nga rebolusyon. Nagdulot ini sang pagbag-o sa porma sang pagpamuno sang reaksyunaryong sahi halin sa pasistang diktadurya pakadto sa paltik nga demokrasya. Napabalik sini ang mga burges-liberal nga mga kinamatarung pero sa limitado nga lebel lamang. Ginpat-ud sang rehimen nga nagsunod kay Marcos nga ipabilin ang sistemang malakolonyal kag malapyudal kag mga interes sang imperyalismong US, sang mga daku nga burges-kumprador kag mga daku nga agalon nga mayduta sa kahalitan sang pungsodnon nga soberanya kag patrimonya pang-ekonomya. Ginpadayon sini ang mga polisiya sa ekonomya nga nakasandig sa utang kag dumuluong nga kapital. Padayon nga nagapatuyang sa manggad ang mga burukrata-kapitalista paagi sa korapsyon kag pagpandambong. Kawad-on sang duta gihapon ang pinakamalapad nga problema sa kaumhan. Ang malala nga kahimtangan sosyo-ekonomiko sang pumuluyo padayon nga ginpalubha paagi sa mga kontra-mamumugon kag kontra-pumuluyo nga layi kag mga polisiya, kag sa todo nga liberalisasyon, pribatisasyon kag deregulasyon sa idalom sang areglo nga neoliberal.

Nagapabilin sa pundasyon sang nagaharing estado sang Pilipinas ang pasista nga makinarya nga gintuga ni Marcos. Wala ni isa sa mga kriminal nga ara sa likod sang mga masaker, tortyur, kag iban pang brutalidad kag krimen sang layi militar ang nasilutan sa idalom sang reaksyunaryong estado. Baliskad diri, ang mga yabi nga personahe sang layi militar ni Marcos nagpabilin sa gahum kag ara sa ubod sang institusyon sa seguridad kag depensa. Ang mga taga-tortyur kag berdugo sang layi militar nagsaka ang ranggo sa miliitar kag pulis, nangin mga senador kag tiglawas sa kongreso kag ginbutang sa nagkalainlain nga ahensya sang reaksyunaryong estado. Indi lang nga wala mareporma ang armadong pwersa kag pulis, ginpalala pa ang ila brutalidad kag mapiguson nga oryentasyon, labina sa indoktrinasyon, paghanas kag suporta sang US. Wala untat ang pasista nga krimen kag pagpang-abuso sa kinamatarung. Padayon nga ginatapna sang armas ang anuman nga inisyatiba sang masa nga mga mamumugon, mangunguma kag iban nga mga sektor para itib-ong ang ila pungsodnon kag demokratikong mga handum.

Ang terorismo sang estado kag tiraniya sang rehimeng US-Duterte amo ang pinakamatingkad nga handumanan kon paano nakapursiger ang mga Marcos kag pasistang makinarya sini sa nagligad nga mga reaksyunaryong rehimen. Indi lang nga nakapalagyo ang mga Marcos sa silot, sila nakabalik sa pulitika kag padayon nga nagahandum nga ibalik ang ila mga kaugalingon sa putuk-putukan sang reaksyunaryong estado. Pareho ni Marcos, ginaprotektahan ni Duterte ang AFP kag PNP, nagnombrar sang mga heneral sa yabi nga mga pusisyon sa gubyerno, ginabuhian ang mga pulis sa gera kontra droga, ginahatagan sang kasiguruhan batuk sa silut, ginatalanaan sang daku nga bahin sang badyet para magbakal sang mas madamo nga armas kag paghatag sa militar sang nagapadaku nga gahum nga kontrolon ang bug-os nga pungsod paagi sa pagpasaka sang kontra-insurhensya bilang sentral nga polisiya sang iya gubyerno.

Nakatipon sang kusog ang mga pwersa nga pungsodnon-demokratiko sa dalagan sang mga pangmasang paghimakas batuk sa diktaduryang US-Marcos paagi sa hugot nga pagtib-ong sa basehan nga mga interes kag demokratikong demanda sang malapad nga masa sang mamumugon kag mangunguma. Paagi sa EDSA, napamatud-an nila nga kon may organisadong kusog kag malapad nga paghiliusa, sarang nga mapatalsik sang pumuluyo ang mga reaksyunaryong gubyerno bisan indi pa nila sarang nga isaylo ang gahum pangpulitika halin sa nagaharing sahi pakadto sa masang ginapigos kag ginahimuslan.

Sa amo man nga proseso kag leksyon ang natun-an sa ikaduha nga pag-alsa nga EDSA sang ginpatalsik sang pumuluyo ang rehimeng Estrada sang 2001. Malahalon para sa pumuluyong Pilipino nga uyatan ang mga leksyon nga ini sa subong sa pag-atubang nila sa rehimeng Duterte kag pagpatalsik sa iya.

Para matigayon ang pundamental nga pagbag-o sa kahimtangan sosyo-ekonomiko kag pulitika sang masang Pilipino, ginakinahanglan ang tunay nga pangkatilingban nga rebolusyon kon sa diin pagaagawon sang masang pigos kag ginahimuslan ang gahum pangpulitika halin sa mga imperyalista, mga daku nga burgesya kumprador kag mga daku nga agalon nga mayduta. Ini ang pundamental nga katuyuan sang pungsodnon-demokratikong rebolusyon sa pagpamuno sang Partido nga ginasulong sang minilyon nga Pilipino sa bilog nga pungsod.

Sa kaumhan, sa ubay sang Partido kag pagtinguha sang mga rebolusyonaryo nga organisasyong masa kag sang BHB, ginatukod ang mga organo sang demokratiko nga gubyerno sang banwa sa porma sang mga rebolusyonaryong komite sa lebel sang baryo o punsok sang mga baryo. Ang mga organo sang pagginubyerno nga ini nagalunsar sang reporma sa duta, nagapatuman sang mga layi kag polisiya kag nagahatag sang nagkalainlain nga serbisyo sosyal sa pumuluyo. Padayon ini nga nagadamo sa padayon nga pag-ani sang kusog sang rebolusyonaryo nga armadong paghimakas sa bilog nga pungsod. Sa natalana nga panahon, ang bilog nga reaksyunaryong estado upod ang pwersa nga militar kag pulis sini dalayon nga dugmukon sang Bagong Hukbong Bayan kag sang rebolusyonaryong masa, bayluhan sang ginatukod nga bag-o nga demokratikong gubyerno kag pagapandayon ang katilingban nga hilway halin sa imperyalismo kag inhustisya sosyal kag iplastar ang mga kundisyon para sa sosyalista nga rebolusyon kag konstruksyon. #