Read in: Pilipino | English

Subong nga adlaw ang ikalima nga tuig ni Rodrigo Duterte sa poder kag sang pag-antus sang pumuluyo sa idalum sang iya tiranikong rehimen sang pagtraidor kag terorismo, krimen kag korapsyon. Subong labaw sa san-o man, nagaindakal sa determinasyon ang pumuluyo nga maghimakas para tapuson ang ginakangil-aran nga rehimen.

Sa sulod sang lima ka tuig, nangin yabi nga polisiya ni Duterte ang madamuan nga pagpamatay para tukuron ang iya tiraniya, kag gamhan sang kakugmat kag piangon ang pumuluyo. Sa iya paltik nga “gera kontra-droga”, gera batuk sa pumuluyong Moro, kag iya gera para “tapuson ang lokal nga komunista nga armadong inaway”, ang pangunahon nga taktika amo nga atakehon ang indi armadong pumuluyo kag ipaidalum sila sa nagkalainlain nga porma sang pagpang-abuso sang armado nga mga gaway sang estado.

Pila ka pulo ka libo nga pumuluyo na ang biktima sang ekstrahudisyal nga pagpamatay, pagdukot, iligal nga pag-aresto, red-tagging, “narco-listing”, pagbansag nga “terorista”; okupasyon militar sang mga sibilyan nga komunidad, wala untat nga pagharas sa mga sibilyan, pwersahan nga rekrutment sa CAFGU, pwersahan nga “pagpasurender”, pagpamomba halin sa kahanginan kag wala untat nga pagpanganyon.

Ginbangkrap ni Duterte ang kaban sang banwa sa iya korapsyon, wala katapusan nga pagpangutang, pagpatambok sa mga pwersa militar kag pulis. Lubos niya nga ginbalewala ang interes sang mga mamumugon, mangunguma kag masa nga wala trabaho, subong man ang mga titser, nars, empleyado sang gubyerno, kag mga pamatan-on. Sa baylo nga sabton ang kinahanglanon sang pumuluyo sa pangpubliko nga ikaayong lawas kag sosyo-ekonomiko, gingamit niya ang pandemya umpisa 2020 para labing ipaidalum ang gubyerno kag katilingban sa kontrol sang pulis kag militar kag ginpasar ang mapintas nga “anti-terror law”.

Madasig nga nagtibusok ang kahimtangan sosyo-ekonomiko sang pumuluyo sa idalum sang rehimeng Duterte dulot sang mga dugang nga buhis sini, liberalisasyon sa pag-import sang bugas kag baboy, pagpangbarat sa suhol, pagpang-agaw kag pagbaylo-gamit sang duta, ekonomiko nga agresyon kag pagpandambong sang mga multinasyunal nga korporasyon sa pagmina, mga plantasyon, proyekto pang-enerhiya kag iban pang mga operasyon sang mga burgesya kumprador. Minilyon nga pumuluyo ang nadulaan sang trabaho kag palangitan-an lunsay sa mga syudad kag kaumhan.

Sa lima ka tuig, wala tupong ang paglala sang kawad-on sang pungsodnon nga soberanya sa atubang sang hayagan nga pagluib ni Duterte sa pagpahanugot sa China nga laksamon ang exclusive economic zone kag extended continental shelf sang pungsod, kag pagbaligya sa kinamatarung sang pungsod kabaylo sang mga armas kag iban pang kagamitan panggera nga baligya o hatag sang US.

Sa idalum ni Duterte, hilway nga nakahimo sang artipisyal nga isla ang China para tukuron kag palaparon ang mga pasilidad militar sini kag angkunon ang mga nagapalibot nga dagat kag resorsa diri. Tabugon sini ang mga Pilipino halin sa ila mga dagat para solohon ang pagdambong sa suplay sang isda kag iban nga mineral sa dagat. Sa pihak nga bahin, padayon nga ginkabig ni Duterte bilang negosyo ang soberanya sang pungsod, sa pagpangayo sang mga daku nga ayuda militar halin sa US bilang “bayad” sa bangian nga Visiting Forces Agreement (VFA) nga sugod pa sang nagligad nga tuig nga kuno-abi igabasura. Nagapabungol-bungol siya sa singgit nga ibasura ang Mutual Defense Treaty, Enhanced Defense Cooperation Agreement kag iban pang indi patas nga tratado militar nga resulta sang pagpasilabot militar sang US sa pungsod.

Pat-ud nga lampasan sang Partido kag sang demokratikong rebolusyon sang banwa si Duterte, bisan pa magmadinalag-on siya nga magpabilin sa gahum paagi man sa pag-imposar sang pasistang diktadurya o pagdinaya sa eleksyon 2022 para ipwesto ang iya anak nga babaye o iganombrar nga suluguon.

Pagkatapos sang lima ka tuig, maathag nga napaslawan gid ang ginalunsar nga mahigko nga gera sang rehimeng Duterte para dugmukon ang demokratikong rebolusyon sang banwa. Isa ini ka gera nga nagapalutos. Sa baylo nga paluyahon ang rebolusyon sang pumuluyo, ginhimo lang sang gera ni Duterte nga sulsulan pa gid ang rebolusyonaryo nga determinasyon sang banwa. Labing napanday ang Bagong Hukbong Bayan (BHB) nga magbato nga may dugang pa nga kusog para pangapinan ang pumuluyo batuk sa mga pagpang-abuso sang mga pwersa militar kag pulis ni Duterte.

Ginahayag lang sang gera ni Duterte ang kagarukan sang nagahari nga malakolonyal kag malapyudal nga sistema nga madepensahan kag mapabilin lamang paagi sa armado nga pagpigos sa pumuluyo nga ginahimuslan kag ginapigos. Ginahayag sang mahigko nga gera ni Duterte sa pumuluyo ang kahustuhan kag kakinahanglanon nga maglunsar sang rebolusyonaryong paghimakas para tapuson ang ila pag-antus. #