Kanhi lang, halos kanunay nang nagayawyaw ug nanghulga ang pasistang tiranong si Rodrigo Duterte sa telebisyon taliwala sa grabeng kapakyasan sa iyang gubyerno sa pag-atubang sa pandemya, sa nagkalalum nga ekonomikanhong krisis, pagkabutyag sa korapsyon ug nagkagrabeng mga kaso sa terorismo ug pagpangabusosa estado.

Luyo sa pagpakaaron-ingnong kusgan, ang tirano ug teroristang si Duterte, sa pagkatinuod, usa ka demonyo nga naliyukan, nag-iyagak ug gapangarwas, ug nagapataka sa pag-atake sa ginaila niining mga kaaway. Sa ingon, labaw na hinuon siyang nahimong bulnerable sa mga atake ug miagni ug miawhag sa daghan pang katawhan nga tapuson ang iyang tiranikong rehimen. Gani, gitamparos siya gikan sa tanang direksyon karon samtang nag-atubang siya sa nagkagrabeng krisis sa pulitika nga lagmit pang moulbo sa umalabot nga mga semana.

Ang laraw niyang magpabilin sa Malacañang lapas sa 2022 ug labaw pang pagmonopolyo sa gahum pinaagi sa eleksyon ginababagan sa pagkahugno sa iyang pulitikanhong alyansa tungod sa iyang kahuyangang ipahiluna ang tanan sa sentro sa gahum. Tataw ang pagtumaw sa kawalay pagsalig sulod sa pundok ni Duterte. Sukwahi sa gideklara niining laraw sa pagpalig-on sa posisyon, ang iyang pag-anunsyo sa planong pagdagan isip bise-presidente uban sa iyang anak o suluguon isip presidente sa pareho o laing partido nagbunga sa labaw pang pagkahimulag sa nagharing pundok. Sa kabalakang mapadaplin, nag-inisyatiba na ang mga Marcos, Arroyo ug uban pang alyansa aron pugngang maangkon sa mga Duterte ang tanang gahum.

Ang pakana sa mga Duterte nga sakmiton ang mas dakung gahum nagresulta sa pagkasiak-siak sa nagharing pulitikanhong partidong PDP-Laban ug panagbangi sa iyang suud nga mga tigsuporta sa pulitika. Kanhi lang, gipalagpot si Duterte sa iyang posisyon isip presidente sa National Council sa PDP-Laban sa paksyong Pimentel-Pacquiao, nga aduna kunoy lapad nga suportang masa. Nahitabo kini pipila ka semana human siya gituboy sa paksyong Duterte isip kandidato pagkabise-presidente uban sa iyang alipures nga si Bong Go isip kandito sa pagkapresidente.

Labaw pang nahimulag karon ang nagharing pundok ni Duterte. Paspas nga nabutyag ang mga kaso sa dinagkung korapsyon nga gikalambigitan mismo ni niya ug sa iyang suud nga mga upisyal. Gikasuko sa yanong mga Pilipino ang mga report sa Commission on Audit nga nagbutyag sa mga anomalya sa halos tanang dagkung ahensya sa gubyerno ilalum ni Duterte. Nagbukalbukal ang ilang kasuko sa nagpakatagbaw nga mga burukrata ug upisyal sa militar sa pag-usik-usik, pagkawkaw ug pagwaldas sa gatusan ka bilyong piso atol sa pandemya samtang nag-antus sa kawalay trabaho, kalisud ug kagutom ang mayorya sa katawhang Pilipino.

Nagdilaab usab ang kasuko sa katawhang Pilipino ilabina sa pagkalambigit sa kalihim sa panglawas, mga upisyal sa badyet ug sa uban pang suluguon ni Duterte sa maanolmalyang ₱8 bilyong kontrata sa pagpalit sa sobrang pagpresyo sa mga face mask ug face shield, personal protective equipment (PPE) ug uban pang gamit medikal gikan sa kadudahang kumpanyang Chinese nga gipaluyuhan ni Duterte. Nabutyag ang kalambigitan ni Duterte sa gipagawas nga bidyo sa usa ka pagdungog sa Blue Ribbon Committee sa Senado nga nagpakita sa iyang pakigpulong sa mga upisyal sa Pharmally Corporation niadtong 2017 kansang mga upisyal ginagukod tungod sa kriminal nga pagpanghukhuk sa pondo sa Taiwan.

Daghan pang mga tanod sa korapsyon nga naglambigit kang Duterte ang nakatakdang mabadbad sa mosunod pang mga pagdungog nga gilunsad sa mga senador. Luyo sa pagpamalikas ni Duterte batok kanila, matinguhaon ang maong mga senador ug nagdeklara nga dili moyukbo sa pagpamugos nga ihunong ang ilang imbestigasyon. Gikahinaman sa katawhan ang ilang pagdungog aron hibaloon ang kamatuuran luyo sa mga pagpakaaron-ingnon ug pagpanghinambog ni Duterte.

Nangalisngaw sa korapsyon ug krimen si Duterte. Siya ang numero-unong burukrata-kapitalista ug nakigkunsabo sa dagkung negosyante aron moganansya sa mga kontrata sa gubyerno ug uban pang kasabutan. Ginagamit usab niya ang iyang gahum para proteksyunan ug mangulekta og soborno gikan sa dagkung mga sindikato sa droga kansang ang pagpasulod sa mga kontrabandong shabu ug uban pang droga milipang gikan pa 2017. Sa kalapad sa langkob sa korapsyon ug kriminal nga aktibidad sa nagharing pundok ni Duterte, dili nila kaya kining itago sa kanunay.

Ang higanteng korapsyon ni Duterte gipatataw sa labing pag-antus sa katawhan sa nagkagraneng krisis panglawas tungod sa kapakyas ni Duterte nga mangulo aron sulbaron ang pandemyang Covid-19. Gakataho matag adlaw ang pinakataas nga ihap sa natakdan sa wala pa gihapon nasumpong Covid-19, nga maoy mipiang sa mga ospital ug pasisilidad panglawas, ug hilabihang miinat sa mga mamumuong panglawas.

Lagmit nga mas taas og tulo o upat ka beses ang tinuod nga gidaghanon sa mga kaso kaysa sa nataho tungod kay kulang kaayo ang testing alang sa Covid-19 kung asa halos 30% ang nagpositibo sa na-test matag adlaw (kumpara sa 5% nga tantos sa nagpositibo nga gitakda sa World Health Organization). Nagpabilin sa kapin kun kulang 60,000 ang testing kada adlaw imbes nga 400,000 ngadto sa 450,000 matag adlaw.

Nakatakdang labaw pang mograbe ang krisis sa Covid-19 sa Pilipinas human aktwal nga misurender ang rehimeng Duterte sa bayrus dihang nag-anunsyo kining dili na epekibo ang mga lockdown nga gipahamtang niini sa pagpugong sa pagkuyanap sa impeksyon. Tungod sa grabeng pagkahagba sa ekonomiya bunga sa mga lockdown nga milungtad og usa ka tuig, gideklara sa mga upisyal ni Duterte nga mga “granular lockdown” na lang ang ilang ipatuman. Apan tungod sa grabeng kakulangon sa mass testing ug contact tracing, nagpabiling buta ang mga upisyal panglawas sa gipaspason ug direksyon sa pagkuyanap sa impeksyon, busa ulahi na kaayo ug hingpit nga walay kapasidad ang gubyerno nga epektibong ilhon ang mga lugar kung asa haum nga ipahamtang ang lokal nga mga lockdown. Atubangan sa padayong paspas nga pagkuyanap sa bayrus, ug pakyas nga pagprayoridad sa pagpalig-on sa sistemang panglawas, sa dili madugay ipatuman gihapon sa rehimen ang malangkubong mga lockdown sa lain-laing bahin sa nasud o atubangon ang dili mabangbang nga pagsaka sa impeksyon.

Padayon nga wala gitagad ni Duterte ang mga pangayo sa katawhan aron patas-an ang kapasidad sa nasud sa mass testing, contact tracing ug pagpataas sa kapasidad sa pangpublikong mga ospital ug pasilidad panglawas. Hingpit ang kapakyas niining tubagon ang kaayuhan sa mga mamumuong panglawas nga nag-antus gikan sa madaugdaugong kahimtang sa trabaho, ubos nga sweldo ug kawalay kumpensasyon. Mausa-ka-bahin nga nagsalig ang rehimen sa bakuna isip solusyon sa pandemya, apan wala man usab naggahin og igong pondo alang sa pagpalit sa mga bakuna ug hingpit na hinuong nagsalig sa mga donasyon ug langyawng utang. Apektado usab sa paboritismo sa mga pulitiko ang kampanya sa pagpabakuna, ilabina nga nagpusisyunan na sa eleksyong 2022. Sa katapusan, ang pagsalig sa bakuna isip solusyon sa pandemya dili sarang atubangan sa kawalay kumprehensibong pagtubag sa pangpublikong panglawas, ug mas grabe pa, pagagamiton aron hatagag rason ang dili makatarunganong mga palisiya nga molapas sa batakang katungod sa katawhan. Walay pundo nga nakagahin aron palapdon ang kapasidad o pagtukod og bag-ong mga laboratoryo, wala usay plano sa pagpatuman sa epektibong sistema sa contact tracing. Gikibhangan pa og 73% ang sugyot nga badyet sa DOH alang sa Covid-19 sa 2022.

Grabeng naapektuhan ang tibuok katawhang Pilipino sa pandemyang Covid-19 tungod sa malanatong kapalpak sa pagdumala ni Duterte ug sa iyang mga upisyal nga ipatuman ang gikinahanglan ug haum nga mga lakang. Ang iyang pagsulay nga ipakaminus ang namatay nga 30,000 ka Pilipino isip “daw gamay ra” nagpakita lamang sa iyang kawalay pagbati ug lalum nga pagtamay sa pag-antus sa katawhang Pilipino.

Ang kapalpak sa rehimen nga magdumala taliwala sa pandemya nagpalalum ug nagpagrabe usab sa krisis sa ekonomiya. Gipagrabe kini sa pagpatuman sa labaw pang liberalisasyon sa pag-import nga hinungdan sa malukpanong pagkabangkrap sa sektor sa agrikultura. Pipila ka milyong katawhan ang nawad-an og trabaho ug panginabuhian niadtong milabayng tuig, pareho sa kasyudaran ug kabanikanhan. Ang kalibutanong paghinay sa produksyon tungod sa kapitalistang sobrang produksyon ug lockdown labaw pang nagpahagba sa ekonomiya sa Pilipinas ug pagkahubas sa patigayon. Aron makaagni sa mga langyawng negosyante, gitugutan ni Duterte ang langyawng mga kapitalista nga mamuhunan nga luwas sa buhis, human magpahamtang og mas bug-at nga buhis sa yanong mga Pilipino.

Gibangkrap ni Duterte ang iyang gubyerno pinaagi sa malukpanong korapsyon ug pag-usik-usik sa katigayunan alang sa iyang gasto kaayong gyera kontra-insurhensiya. Nagsalig kini sa walay puas nga langyawng pagpangutang nga mitukmod sa walay kaparehas nga pagsaka sa pangpublikong utang.Gipaburot niya ang pangpublikong utang ngadto sa ₱11.6 trilyon, halos doble sa ₱5.9 trilyon dihang magsugod siya sa pagkapresidente niadtong 2016. Gidahum nga labaw pang moburot ang pangpublikong utang ngadto sa kapin ₱13 trilyon sa pagtapos sa termino ni Duterte sa 2022. Ginasuyop sa bayad utang ang halos tunga sa rekurso sa estado, nga ginapaabaga usab sa katawhan piaagi sa dugang buhis.

Sa milabayng tuig, mitiurok ngadto sa walay kapares nga tantos ang sosyo-ekonomikanhong kundisyon sa katawhan tungod sa balik-balik ug pagpamhamtang sa militar ug pulis nga mga lockdown nga walay gikinahanglang pangpublikong lakang panglawas. Ang paspas ng pagsaka sa presyo sa mga pagkaon, produktong petrolyo, medesina ug uban pang batakang igbabaligya ug ang pagkahagba sa kapasidad sa katawhan nga paliton kini miresulta sa pag-antus sa daghang katawhan ngadto sa kalisud ug kagutom. Ang mga tag-as nga mga linya sa mga community pantry usa ka pagkiha sa palpak nga pagtubag sa rehimen sa krisis.

Luyo sa desperadong kahimtang nga nahiagum sa minilyong katawhan tungod sa kapalpak ni Duterte, wala niya gitagad ang malukpanong pangayo sa katawhan alang sa mapuslanong kantidad sa ekonomikanyong ayuda aron makasugakod ang masang kabus sa krisis. Kulang na gani kaayo ang ginapanghatag nga ayuda ginakurakot pa sa mga ahensya ni Duterte ug pribadong mga kumpanya. Dakung palpak usab ang pangpublikong sistema sa health insurance ilalum sa PhilHealth tungod sa korapsyon ug naghulga sa pagkalugi ug pagkabangkrap sa mga pribadong pasilidad panglawas.

Samtang nag-antus sa kalisud ug kagutom ang minilyong pamilyang Pilipino, padayon nga gibubuan ni Duterte sa gatusan ka bilyong piso ang Armed Forces of the Philippines (AFP) ug Philippine National Police (PNP) ug gipasubsub ang bangis niining gyera batok sa katawhang Pilipino. Giusik-usikan niini ang binilyong piso sa patuyang nga paggamit sa mga helikopter ug eroplanong iggugubat, paghulog sa 500-pound nga mga bomba ug paturagas nga pagpanganyon ug pagpangistraping sa kabanikanhan nga mihadlok ug mibutang sa mga sibilyan ngadto sa kakuyaw ug miguba sa kinaiyahan ug natural nga tinubdan sa panginabuhian sa katawhan. Walay puas ang pagmando ni Duterte sa militar at pulis sa kampanya sa dinaghang pagpamatay, pag-aresto, pagdagit, tortyur, pag-okupa sa mga komunidad, pugos nga pagpapasurender ug uban pang brutal nga dagwat sa pagpangdaugdaug.

Naglunang sa mas grabeng porma sa pagpangdaugdaug ug pagpahimulos ang lapad nga masa sa katawhan taliwala sa pandemya. Wala na silay laing kapilian kundili ipadayag ang ilang kasuko ug suklan ang korap, malupigon ug madaugdaugong rehimen. Miulbo ug labaw pang mokusog ang mga dinagkung protesta samtang padayon nga ginapakita ni Duterte ang pagkawalay pagtagad sa pag-antus sa masang nilupigan ug dinaugdaug. Hingpit nga ginutyag sa milabayng mga dagkung protesta sa mga nars ug mamumuong panglawas ang kapalpak sa gubyernong Duterte nga mangulo taliwala sa pandemya ug krisis. Daghan pang mga protesta ug koordinadong aksyong masa ang moulbo sa umalabot nga mga semana samtang padayon nga nagkagrabe ang pandemya, pagkabutyag sa korapsyon ug samtang nagkagrabe ug dili na maantus sa katawhan ang krisis nga dala ni Duterte.

Nag-atubang ang katawhan sa krisis sa panglawas, ekonomiya ug pulitika nga masulbad lamang pinaagi sa hinanali nga paglihok aron tapuson ang inutil, korap, traydor, tiraniko ug teroristang rehimen ni Rodrigo Duterte. Pinaagi lamang sa pagsukol makasugakod sa kasamtangang krisis ang katawhang Pilipino. Sulod sa umalabot nga mga semana, kinahanglang tanang-bahin nga pagkagon sa lapad nga masa sa katawhang Pilipino ang demonyo nga si Duterte.

Samtang gitay-og sa nagkagrabeng pulitikanhong krisis ang kontra-katawhan ug tiranikong rehimen ni Duterte, kinahanglang labaw pang maningkamot ang tanang rebolusyonaryong pwersa nga gipangulohan sa Partido aron pukawon ug giyahan ang katawhan sa ilang pakigbisog. Kinahanglan silang mahimong solidong dugukan sa lapad nga protesta sa katawhan pareho sa kasyudaran ug kabanikanhan.

Kinahanglan silang magpatuman sa walay kakapuy nga paningkamot aron pukawon ang katawhan. Kinahanglang maglunsad sila og malukpanong mga pagtuon ug pagpropaganda aron ipataas ang pulitikanhong kahibalo ug militansya sa katawhan. Kinahanglang padayong tukuron, palapdon ug pakusgon ang mga organisasyong masa aron hugpungon ang minilyong katawhan ug dinaghan silang palihukon.

Ang tanang sektor nga nakahiagum sa nagkagrabeng krisis kinahanglang maglunsad og organisadong aksyon aron ipasibaw ang ilang mga mulo ug iasdang ang ilang mga pangayo. Sa umalabot nga mga semana, mamahimong itransporma ngadto sa mga protesta sa kadalanan ang mga pulong sa mga komunidad, asembliya sa mga pabrika ug upisina ug online nga katiguman nga gitukmod sa kolektibong kasuko sa katawhan ug ilang singgit nga tapuson ang paghari sa demonyong Duterte.

Gikahinaman sa lapad nga masa sa umalabot nga mga pagdungog sa senado kalabot sa malukpanong korapsyong gikalambigitan ni Duterte ug sa iyang pinakagisaligang mga suluguon. Mamahimo silang mag-organisa sa maong mga pagdungog. Mamahimo nilang suportahan kini pinaagi sa mga aksyong masa aron pakusgon ang ilang singgit nga papanubagon ug silutan ang mga nalambigit sa ilang dili mapasaylong mga krimen.

Haum ang maong mga kundisyon sa pagpalapad ug pagpakusog sa nagkahiusang prente sa tanang mga pwersang anti-Duterte. Kinahalanglan hugot nga maghiusa ang pulitikanhong mga oposisyon ug uban pang progresibong sektor ug organisasyon aron makigbisog atubangan sa nagkagrabeng krisis sa pulitika ug sakmiton ang higayon aron labaw pang pahuyangon, ihimulag ug palagputon ang rehimeng Duterte sa daling panahon.

Sa mga sonang gerilya, kinahanglang maningkamot ang tanang yunit sa Bagong Hukbong Bayan nga maglunsad og dinagku ug ginagmay nga taktikal nga mga opensiba sa umalabot nga mga semana aron suklan ang rehimeng Duterte ug silutan ang mga armadong pasista sa ilang mga krimen batok sa katawhan. Ipalanog sa tibuok nasud ang mga kadaugan sa BHB aron aghaton ang katawhan nga iasdang ang ilang malisod nga pakigbisog batok sa tiranikong rehimen.