Tungod sa palyadong pag-atubang sa rehimeng Duterte sa pandemyang Covid-19, grabe ang nahiagumang pag-antus ug ginaatubang nga peligro sa katawhang Pilipino. Wala lamang ginaatubang sa minilyong Pilipino ang nagapadayon nga hulga sa Covid-19, ginaabaga usab nila ang bug-at nga palas-anon sa mga lakang pang-ekonomiya nga labaw pang nagpagrabe sa krisis nga gibunga sa pipila ka dekadang mga palisiyang neoliberal.

Niining mga niaging adlaw, gitugutan na sa Malacañang ang pag-abli sa mga upisina ug pabrika, human ang kapin 60 ka adlaw nga lockdown. Nangagpas na si Duterte nga paandaron ang ekonomiyang giparalisa niya niadtong Marso atubangan sa paspas nga pagkahurot sa rekurso sa gubyerno, nagkagrabeng problema sa kagutom ug nagkagrabeng kasuko sa katawhan. Ingonman, bunga sa mga palyadong lakang sa gubyernong Duterte, layo pa kaayo ang Pilipinas sa pagkontrol sa hulga sa pandemyang Covid-19. Nabalaka ang kadaghanan nga dili makasugakod ang sistemang panglawas sa nasud kung paspas nga mokuyanap ang bayrus ug mosaka ang ihap sa mga magsakit ug maospital.

Sa duha ka bulan nga walay suhol o kita, nahinangup na nga makabalik ang mga mamumuo sa ilang mga trabaho. Labaw nga naglunang sa kalisud ug kagutom ang masang kabus ilalum sa lockdown. Tungod kini sa hilabihan ka kulang nga pondong gigahin alang sa langan ug hilabihan ka gubot nga pagpanghatag sa ayuda. Nahinangup man, hilabihan usab silang nabalaka oras nga subli silang magdasok sa mga pabrika o tindahan siguradong paspas nga mokuyanap ang bayrus.

Dayag nga gibahog ni Duterte ang mga mamumuo sa kakuyaw nga walay pag-obliga sa kapitalista nga ipatuman ang pag-eksamen sa mga mamumuo ug ang mga adunay sintomas lang kuno ang kinahanglang ipaeksamen. Apan subay sa datos, kapin 80% sa natakdan sa sakit ang wala o halos walay ginapakitang sintomas. Ginapahimuslan sa rehimen ug sa mga kapitalista ang mga mamumuong desperadong manginabuhi ug mokita, bisan pa og magbaktas og pipila ka kilometro ilalum sa kainit sa adlaw o matanggong og pipila ka oras sa trapik tungod sa paantus nga mga tsekpoynt sa mga abusadong pulis ug sundalo.

Bag-ohay lang, giangkon sa gubyernong Duterte nga wala kiniy plano nga magpahigayon og mass testing. Bisan taliwala sa pandemya, padayon ang palisiya sa dili paghatag og igong pondo alang sa panglawas ug pagpailalum niini sa kontrol sa mga kapitalista.
Tungod usab sa walay pagpangandam, liboang nars ug duktor ang natakdan sa Covid-19 sa mga ospital bunga sa kakulangon sa mga gamit pangkaluwasan. Ayha pa lang naggahin og pondong pangpalit niini sa tunga-tunga na sa pandemya.

Luyo sa pagpanghinambog nga ipahigayon ang “test, trace and treat” o “pag-eksamen, pagkaplag ug pagtambal”, wala usay gigahing igong pondo ang gubyerno ni Duterte ug gisalig sa dagkung kapitalista ang pagpalit sa mga gamit ug paghatag pondo sa operasyon sa mga laboratoryo. Tubo pa gihapon ang unang ginaapas sa mga kapitalista bisan atubangan sa pandemya.

Sa kasagaran, ang testing o pag-eksamen ginahimo lamang sa mga aduna nay sakit, sa ilang mga nakalambigit, ug sa mga miuli nga migranteng Pilipino. Apan panahon sa pandemya, kinahanglan ang mass testing (pag-eksamen bisan sa walay sintomas ug dili suspetsadong natakdan) isip pinaka-estratehiya aron hibaluon kung asa mikuyanap ang bayrus, aron mahimulag ang mga natakdan, tambalan ang mga nagsakit, ug hatagag proteksyon ang mga wala pay sakit.

Tungod kay walay mass testing ug ubos ang kapasidad sa pag-eksamen, buta pa gihapon ang gubyerno sa tinuod nga kahimtang sa nasud kalabot sa Covid-19. Dili kumpleto ang datos niini ug wala nagpakita sa aktwal nga gigrabehon sa pandemya. Wala kini kahibalo kung unsa pa kadaghan ang natakdan sa bayrus nga walay sintomas ug wala nadala sa ospital.

Maayo na lang nga adunay mga lokal nga upisyal nga naghimo og lakang aron ipaeksamen ang pipila ka mga residente. Ingonman, kung walay nasudnong koordinasyon sa ingon niining mga pag-eksamen, malimita lamang sa langkob sa usa ka baryo o lungsod ang matigum nga kahibalo kalabot sa pagkuyanap sa pandemya, ug lagmit nga makawang lamang ang maong lokal nga mga paningkamot.

Tungod kay walay kahibalo, ginapaagi nalang ni Duterte sa pagliboglibog, paghatag og walay pulos nga kaseguruhan, pagpanghadlok ug pagpanghulga ang pag-atubang sa pandemya. Sa katapusan, katawhan ang basulon sa padayon nga pagkuyanap sa bayrus aron hatagag rason ang pagpahamtang og bag-ong restriksyon sa ngalan sa pagbatok sa pandemya.

Atrasado ang lihok ug utok sa gubyerno ni Duterte sa pag-atubang sa Covid-19. Sa tinuod, dili niini gustong tubagon ang galastuhon nga kinahanglan sa mass testing ug sa gikinahanglang himuong pagkaplag sa posibleng mga natakdan (contact-tracing) ug paghimulag (isolation) kanila. Tungod kay mas gusto niining palabihong ipadayon ang mga giutang nga proyektong imprastruktura, ang plano niining paliton nga mga helikopter, kanyon ug mga bomba, ug syempre, ang mabulsa nila gikan sa mga kontrata. Wala niini gigahinan og igong kapital ang lokal nga kahibalo sa mga siyentista ug tigpanukiduki aron makamanupaktura og igong ihap sa mga gamit alang sa pag-eksamen sa bayrus ug uban pang gikinahanglan sa pag-atubang sa pandemya.

Mas ginatagad pa ang iskema niining matukod ang usa ka pasistang diktadurya. Militar ug pulis ang anaa sa pungkay ug unahan sa mga lakang sa gubyerno. Mas giuna niining sumpuon ang mga nagareklamo kaysa sulbaron ang reklamo. Pipila na ang nagpadayag og kasuko ug disgusto (“patyon si Duterte”) ang giaresto kadungan sa pagpasirado sa ABS-CBN. Mikaylap ang mga abusadong pulis nga bangis sa pagsilot sa mga “misupak.” Kahadlok ang gipatunhay aron mohilum ang tanan. Bisan ang pagpanghatag og ayuda ilalum sa “social amelioration program” (SAP) karon anaa na sa hugaw nga kamot sa AFP, aron siguraduhong walay magreklamo.

Katawhang Pilipino, dili angayang antuson ang palyadong mga lakang ni Duterte ug ang pagpangabuso nila sa gahum. Kinahanglang panubagon si Duterte ug ang iyang mga upisyal sa grabe nga pagpaantus ug pagpanumpo sa katawhan ilalum sa lockdown. Kinahanglan silang singilon sa kapakyas nilang ipatuman ang gikinahanglang lakang panglawas aron mabuntog sa nasud ang pandemya. Ayaw paghilum-hilum. Hinunua, kinahanglang tibuok-kusog nga ipadayag ug ipakita sa lain-laing pamaagi ang kasuko ug protesta sa mga palyado ug paantus nga lakang ni Duterte.

Kinahanglang padayon nga iduso ang panginahanglan aron ipatuman sa nasudnong gubyerno ang programa sa mass testing isip yaweng lakang sa pag-atubang sa pandemyang Covid-19.
Kinahanglang padayon nga iduso ang pagpakusog sa sistemang panglawas, ilabina ang mga pangpublikong ospital ug mga laboratoryo sa lain-laing bahin sa nasud, pag-empleyo og mas daghang nars ug mamumuong panglawas ug pagpausbaw sa ilang sweldo. Kinahanglang ipakigbisog ang gikinahanglang subsidyo alang sa pagkaon, tambal ug atensyong medikal aron maatiman ang kahimsog sa mga katigulangan nga maoy bulnerable sa Covid-19. Kinahanglang singilon ang rehimeng Duterte sa grabe ka kulang ug langan nga paghatag og ayuda ilalum sa duha na ka bulang lockdown. Kinahanglang ibutyag ug batikuson kung paunsa ginapahimuslan sa mga burgesya-kumprador nga kasosyo ni Duterte ang pandemya aron mokita og tubo ug makalikay sa buhis sa ngalan sa pagtabang ug donasyon.

Kinahanglang iduso sa mga mamumuo ang mga lakang pangkaluwasan sa mga pabrika ug upisina. Kinahanglang iduso ang angayang dugang nga suhulan, ang nasudnong sukaranan sa minimum nga suhulan ug dugang nga bayad sa peligro sa pagtrabaho sa panahon sa pandemya. Ingonman, kinahanglan nilang ipakigbisog ang ilang katungod sa permanenteng trabaho, sa pag-unyon ug kolektibong pakighangyoay. Atubangan sa krisis nga gibunga sa naglungtad nga lockdown, mamahimong makighiusa ang gagmayng kapitalista sa mga mamumuo aron itukmod ang gubyerno nga maggahin og pondong pangkalamidad aron mahatag ang umento sa suhol.

Kinahanglang iduso ang tinuod nga reporma sa yuta isip bugtong pamaagi aron buhion ang ekonomiya sa kabanikanhan. Batikuson ang lapad nga kumbersyon sa yuta alang sa mga proyektong imprastruktura ug turismo, plantasyon ug minahan, ug pagtanum sa komersyal nga kahoy ug prutas. Kinahanglang ipatuman ang libreng pagpanghatag og yuta ug paghatag og suporta alang sa produksyon sa pagkaon ug pagtukod sa lokal nga mga industriya alang sa pagproseso sa mga produktong agrikultural.

Kinahanglang batukan ang ginadusong grabeng paantus nga mga lakang lakip ang planong dugang nga mga buhis nga pangbayad sa halos $4 bilyong dugang utang sa gubyerno. Kinahanglang ibutyag ug batikuson ang planong “imprastruktura” nga labaw pang maglubong sa Pilipinas sa utang ug krisis, ilabina ang mga proyekto nga nagayatak sa katungod sa katawhan ug nagaguba sa kinaiyahan.

Tungod sa krisis sa Covid-19, nabutyag ang nagnana nga kadunot sa sistemang semikolonyal ug semipyudal. Nabutyag ang grabeng pagsalig sa nasud sa pag-import og mga materyales ug kagamitan. Nabutyag sa kinatibuk-an ang ekonomiyang naunlod sa krisis ug dili produktibo.
Tungod sa pagpaantus ilalum sa palyadong mga lakang sa gubyernong Duterte, angayan lamang nga molihok ang katawhang Pilipino nga pangayoon ang pagluwat ni Duterte o pagpalagpot kaniya ug sa iyang tibuok palpak nga gubyerno. Kini na ang pinakaepektibong pamaagi aron batukan ug atubangon sa katawhang Pilipino ang pandemyang Covid-19.