Pananakot, pambubugbog, pagpapalayas, panununog, pagbabanta sa buhay. Lahat ng ito’y dinaranas ng mga magsasaka ng Hacienda Yulo sa kanilang maigting na pakikibaka laban sa mga mangangamkam ng kanilang lupang sakahan at panirikan. Nito lamang Enero, sunud-sunod ang mga insidente ng panghaharas sa mga residente at mga lider rito. Halos araw-arawin ng mga inupahang maton ng mga Yulo at Ayala ang pananakot at pananakit sa mga magsasaka.

Sa kabila nito, malaking tagumpay ang pagpapatuloy at pagsulong ng laban ng mga residente. Hinahangaan at sinusuportahan sila ng iba’t ibang uri at sektor ng lipunan dahil sa kanilang ipinakikitang determinasyon at katatagan.

Isang siglong pakikibaka
Mayamang karanasan sa pakikibaka para sa lupa ang pinaghuhugutan ng mga kasalukuyang residente ng Hacienda Yulo. Higit 100 taon na ang lumipas mula nang tirhan at bungkalin ng kanilang mga ninuno ang pinag-aagawang lupain na kilala ngayon bilang bahagi ng 7,100 ektaryang asyendang nakapangalan sa mga Yulo sa Barangay Canlubang, Calamba, Laguna.

Lumipat ang mga magsasaka mula sa Batangas tungong Canlubang matapos salantain ng pagsabog ng Bulkan Taal noong 1911. Inokupa nila ang maliit na kagubatan at pinagyaman ang lupa rito. Ito ang kasalukuyang tinatayuan ng Sityo Buntog na nais sakupin ng San Cristobal Realty ng mga Yulo at Ayala Land.

Nadamay ang lupaing ito sa pagtatayo ng mga plantasyon ng tubo ng kapitalistang Amerikanong Ehrman Trust sa Barangay Canlubang simula 1912. Naging manggagawang bukid sa tubuhan at tenante sa sariling lupa ang mga magsasaka. Pagsapit ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, naapektuhan ang negosyo ng mga Amerikano at napilitan silang lisanin at ibenta ang plantasyon.

Pinaypayan ng gyera ang kumukulong diskuntento ng mga magsasaka’t manggagawang bukid sa plantasyon. Sa panahong ito itinayo ng mga manggagawang bukid ang samahang Bisig ng Canlubang upang igiit ang kanilang karapatan. Nagsimula rin ang kampanya para sa repormang agraryo at karapatan sa lupa ng mga magsasaka. Magpapatuloy ang paglaban ng mga anakpawis hanggang sa panahon ng paghahari-harian ni Jose Yulo na bumili sa asyenda noong 1948.

Tuso at ganid, tinangka ni Yulo na linlangin ang mga magsasaka sa pamamagitan ng pagtatayo ng mga eskwelahan, simbahan, pamimigay ng mga scholarship at pangangako ng permanenteng tirahan. Sa kabila nito, nagpatuloy ang kampanya ng mga magsasaka para bawiin ang kanilang lupa na lumundo sa petisyon para sa karapatan sa lupa noong 1959.

Mula noo’y pursigidong ipinaglaban ng mga magsasaka ang kanilang karapatan sa lupang kanilang binungkal at tinitirhan. Hindi sila natinag at nagpatianod sa pakana ng mga Yulo na bayaran ang kanilang pwesto. Hindi rin sila nawalan ng loob kahit paulit-ulit na tinatakasan ng mga Yulo ang reaksyunaryong reporma sa lupa sa pamamagitan ng kanilang mga koneksyon sa gubyerno at paggamit sa mga butas ng batas.

Pagtindig laban sa kumbersyon
Ang magiting na pakikibaka ng mga magsasaka ng Hacienda Yulo ang nagtiyak ng kanilang pananatili sa lupa sa loob ng higit isang siglo. Naging bahagi na ng kanilang buhay ang pag-oorganisa ng sama-sama nilang paglaban sa pagpapalayas at pang-aagaw sa kanilang lupa. Sabay nito’y pinauunlad ang kanilang pagsasaka at nagsulong ng mga laban para itaas ang presyo ng kanilang produkto at alisin ang mga pandaraya.

Mula 2010, hinarap ng daan-daang pamilya ng magsasaka sa Sitio Buntog ang dagdag na banta ng mga lokal na burgesyang Yulo at Ayala. Nais nilang tayuan ng golf course at subdivision ang 200-ektaryang lupa na sumasaklaw sa sityo kaya pinalalayas ang mga magsasaka sa lugar.

Umuupa ang mga mangangamkam na Yulo at Ayala ng mga maton para ipatupad ang kanilang imbing plano subalit hindi nito nagagawang sindakin ang mga magsasaka. Noong 2010, tagumpay ang barikada ng mga residente na biguin ang pakanang palayasin sila sa sityo. Dinala nila ang laban hanggang sa LGU at mga pambansang ahensya kung saan iginiit nilang iligal ang pagpapalayas.

Sa gitna ng matinding pasismo ng rehimeng Duterte at krisis panlipunang pinasidhi ng COVID-19, pinatunayan ng mga magsasaka ng Hacienda Yulo na tuloy ang laban hangga’t patuloy ang pagyurak sa karapatan. Nang sugurin ng mga maton ng Seraph Security Agency ang sityo noong Agosto 2020, nagkapit-bisig ang mga residente at hinarang ang mga bayarang gwardya. Kinumpronta ng mga kababaihan ang mga armadong maton at pinaalis sa kanilang lugar.

Pinalubha ng mga Yulo at Ayala ang pang-aatake sa komunidad na humantong sa pagsusunog ng mga bahay at maging pagharang sa mga organisasyong nais maghatid ng relip sa mga residente. Kasabay nito’y nagpapakana ng relokasyon ang San Cristobal Realty ng mga Yulo upang palabasing isinasaayos nila ang tirahan ng mga madidislokang magsasaka.

Imbes na maduwag at umatras, lalong tumapang ang mga residente. Inilalantad nila ang pandarahas ng mga maton at pinasisinungalingan ang pagbabait-baitan ng mga Yulo at Ayala. Pinalalakas nila ang panawagan na tigilan ang kumbersyon ng kanilang lupain. Higit sa lahat, naninindigan sila na dapat kilanlin ng mga Yulo, Ayala at ng reaksyunaryong gubyerno ang kanilang pagmamay-ari at karapatan sa lupang daan taon nang binubungkal at ipinaglalaban ng kanilang mga pamilya.#