Sangkasarita ti reaksyunaryo a gubyerno a papardasen dagiti farm-to-market road (FMR) wenno dagiti kalsada manipud kadagiti talon agturong iti paglakuan ti panagibiahe ti apit dagiti babassit a mannalon ken iti kastoy ket ngumato ti presyo dagiti produkto da. Ngem awan ti pakainaigan dagiti kalsada iti panagpresyo ti apit a masansan ket ikedkeddeng dagiti dadakkel a negosyante.

Iti kaso dagiti komersyal a produkto kas iti bagas, kakaw, kape, asukar ken dadduma pay, maikedkeddeng dagiti presyo basar iti panagngato ken panagbaba ti presyo iti sangalubongan a linnakuan. Iti aktwal, agbalbalin ketdi a behikulo dagitoy a kalsada tapno mapapartak dagiti komersyante ti panaggatang ti apit iti nababbaba a presyo gapu ta nalaklaka ti panagbiahe da. Pinapardas met laeng dagitoy ti panagserrek dagiti mananggamgam ti daga ti babassit a mannalon.

Sigud a programa dagiti napalabas a rehimen dagiti kastoy a kalsada. Idi pay laeng, ti panangiyaplag kadagitoy ket napnuan ti burukratiko a kinaruker, agserserbi laeng kadagiti komersyal a plantasyon ken minas, ken kadagiti para iti militar a panggep a kontra-insurhensiya a gubat ti reaksyunaryo nga estado.

Kalsada a mangsilpo ti gubat iti korapsyon

Insapubliko ti Northern Mindanao Regional Task Force to End Local Communist Armed Conflict (RTF-ELCAC) a 142 a proyekto a kalsada ti maiyaramid itatta a tawen. Nasurok a doble daytoy ngem iti 68 a nailinya idi 2020. Kadagitoy, 20 a kalsada ket kadagiti barangay nga adda dagiti nakatakder a kampo ti militar.

Nasurok 68 iti 142 a proyekto a kalsada ket adda iti Bukidnon. Kaaduan ditoy ket iti ili ti Impasug-ong nga ayan ti headquarters ti 8th IB. Saan a bumaba iti 13 a barangay a maikkan ti kalsada ket adda kampo, detatsment wenno madama a saksakopen dagiti soldado ti AFP iti nagan ti Community Support Program.

Segun iti datos ti Department of Public Works and Highways (DPWH) idi 2020, ti panagaramid ti maysa a kilometro a kalsada ket aggatad ti abereyds a ₱13 milyon. Ngem iti Baungon, Bukidnon, ti proyekto nga 8-kilometro a kalsada a mangsilpo kadagiti barangay ti Mabuhay ken Imbatug ket aggatad ti P67.5 milyon tunggal kilometro – lima a daras a nangatngato ngem iti abereyds. Ti plano met nga 8-kilometro a kalsada iti Barangay Concepcion, Valencia City ket aggatad ti nasurok doble, wenno P30 milyon tunggal kilometro.

Adu kadagitoy a proyekto ket namin-ano a nailista, kas iti plano a kalsada iti Barangay Kibalabag, Malaybalay City a namintallo a nailista ken nailatangan ti badyet a nasurok P300-P360 milyon tunggal maysa. Namindua a daras met a nailista ti maysa a kalsada iti Kisolon idiay Sumilao a napondoan ti sag-P600 milyon. Tallo pay a dadduma a proyekto iti probinsya ti makaawat met laeng ti doble a pondo iti uneg ti Barangay Development Program.

Malaksid kadagitoy, sumagmamano kadagiti nailista manen ken napondoan ket dagiti kalsada a naaramiden idi 2020, wenno nabayagen nga addaan kalsada. Adda met ti sumagmamano a triple ti alokasyon iti badyet ti DPWH.

Sin-o ti makabenepisyo?

Kadagitoy pay laeng, ginabsuon a kuarta ti magamrud dagiti heneral ti RTF-ELCAC, dagiti opisyal ti lokal a gubyerno ken DPWH, a notoryus kas pinakakorap kadagiti ahensya ti reaksyunaryo nga estado. Agnumar met laeng iti pondo ti pagilian dagiti kumpanya iti konstruksyon a nasinged iti pamilya Duterte, kas iti Ulticon Builder Incorporated, a makaal-ala kadagiti dadakkel a proyekto iti Mindanao. Agur-uray met dagiti kumpanya iti semento dagiti dadakkel a burgesya kumprador a da Ramon Ang (First Stronghold Cement Industries, Inc.) ken Tomas Alcantara (Holcim Philippines) a kangrunaan nga agkaribal iti negosyo ti semento iti Mindanao.

Nam-ay ti ipaay dagiti kalsada para kadagiti planta ti enerhiya ken komersyal a plantasyon a nakaad-adu iti Bukidnon. Masarakan iti rehiyon ti kaaduan a komersyal a plantasyon, a mangsaksaklaw iti agarup 127,000 ektarya nga agrikultural a daga. Ti Dole, Davco ken Del Monte a mangsaksaklaw kadagiti sibubukel a komunidad ken ansestral a daga iti pito nga ili iti probinsya, ket panggep na nga agpalawa ti agarup 80,000 nga ektarya ditoy ken iti kabangibang a Misamis Oriental. Iti agarup 30 a proyekto nga FMR kadagitoy nga ili, nalaklaka ti transportasyon manipud kadagiti plantasyon.