Suklan ug pa­ba­ya­ron ang pagluib ni Du­ter­te sa katawhan

,

Samtang nagkadugay, labaw nga nakulangan ang mga katungod ug kagawasan sa Pi­li­pi­nas sa ka­da­ga­tan ug sa mga natural nga bahandi niini tungod sa pagyukbo ni Du­ter­te sa Chi­na ug pagluib sa katawhan. Kinahanglang hinanali nga molihok ang tibuok katawhan. Matag adlaw nga milabay, labaw nga mikusog ug mihugot ang kontrol sa Chi­na nga misakmit sa higayon nga nakalingkod sa po­der ang itoy nga si Du­ter­te. Kinahanglang ga­mi­ton sa katawhan ang tanang porma sa pagsukol, gikan dip­lo­ma­ti­ko hangtud ar­ma­do, aron iduso ang eksklusibong katungod sa mga Pi­li­pi­no.

Dili lang wa­lay gihimo si Du­ter­te aron ba­wi­on ang mga ka­da­ga­tan sa nasud, gitugutan pa ni­ya ang Chi­na nga tukuron ang kapin pi­to ka dagkung pa­si­li­dad mi­li­tar, gub-on ang mga bahanding ba­hu­ra, sakmiton ang bahandi sa ka­da­ga­tan ug mag­deploy og mga ar­ma­dong sakyanang pang­da­gat ug iggugubat. Dayag ni­yang gidek­la­ra nga dili siya babag sa pagpa­­ngis­da sa Chi­na sa West Phi­lip­pi­ne Sea ug nagpaaron-ingnong buta sa kung paunsa ginahikawan ug ginaabog gikan sa kanhing mga pangisdaanan ang mga ma­ngi­ngis­dang Pi­li­pi­no.

Sa nga­lan sa “panaghigalaay,” gi­lu­kot ug gisalikway ni Du­ter­te ang de­si­syon sa Inter­na­tio­nal Arbit­ral Tri­bu­nal sa Hul­yo 2016 nga nagdeklarang dili balido ang “9-dash li­ne” sa Chi­na ug miila sa mga te­ri­tor­yong pan­gda­gat ug exclu­sive eco­no­mic zo­ne (EEZ) sa Pi­li­pi­nas sigon sa Uni­ted Na­ti­ons Conven­ti­on on the Laws of the Seas. Gisayang ni­ya ang higayon nga ka­bi­gon ang in­ter­na­syu­nal nga ko­mu­ni­dad aron suklan ang pagyatak sa hi­gan­teng Chi­na sa so­be­ran­ya sa Pi­li­pi­nas.

Kadungan sa wa­lay pugong nga pagyatak sa katungod sa Pi­li­pi­nas sa West Phi­lip­pi­ne Sea, ang Chi­na ang usa sa higanteng anaa ­sa li­kod sa wa­lay puas nga pagpangawkaw sa natural nga bahanding mi­ne­ral sa nasud. Ginakawkaw sa Chi­na ang to­ne-to­ne­la­dang balas nga adunay mag­ne­ti­te gikan sa mga baybay ug lapad nga ka­da­ga­tan ug bar­ko-bar­kong yuta nga adunay nickel ug uban pang mi­ne­ral gikan sa ka­bukiran aron ibahog sa in­dustri­ya ni­ini sa puthaw. Lakip ang dagkung ka­pi­ta­lis­ta sa Chi­na sa nag-unang makapahimulos sa Execu­tive Order 130 ni Du­ter­te nga naghatag dalan sa pag-abli sa ba­g-ong mga mi­na­han nga seguradong magdala og labaw pang pagakagun-ob sa mga kabukiran, kasapaan ug sa yutang ag­ri­kul­tu­ral sa Pi­li­pi­nas.

Atubangan sa direktang pagpangyatak sa Chi­na, gitak-um ni Du­ter­te ang i­yang baba nga sigig pamalikas tungod kay dili daw niya gustong gub-on ang “maayong pagtagad” sa Pi­li­pi­nas ug Chi­na. Gus­to ni­yang palu­nu­kon sa mga Pi­li­pi­no ang pagpasipala sa Chi­na sa Pi­li­pi­nas sa rason nga naghatag kuno kini og ba­ku­na batok sa Covid-19. Ang tinuod, na­ka­kontra­ta ang Pi­li­pi­nas nga mopalit og 25 mil­yong do­sis sa Si­novac sa dili ti­n-aw nga pre­syo.

Nasuko na ang katawhan sa gubang-pla­kang lin­yang nagpakita sa katalawan ni Du­ter­te nga “wa­la koy mahimo” ug sa pagpanghadlok ni­yang “wa­la tay ikasukol kung ge­ra­hon ta sa Chi­na.” Gi­­ga­mit ni­ya ang maong mga pagpangilad aron ihikot sa li­kod ang ka­mot sa Pi­li­pi­nas ug pugngan ang nasud nga ipakigbisog ang i­yang mga katungod. Kung buut hunahunaon, higante man ug gamhanan sa pagpamig-ot sa gagmayng nasud, nagduhaduha usab ang Chi­na nga hingpit nga ga­mi­ton ang ar­ma­dong kabangis batok sa Pi­li­pi­nas sa kahadlok nga matukmod niini ug hatagag rason ang in­ter­na­syu­nal nga ko­mu­ni­dad nga motabang sa Pi­li­pi­nas pinaagi sa pag­deploy og mas dagkung bar­ko ug kahimanang panggubat sa ka­da­ga­tan nga anaa la­mang sa tugkaran sa Chi­na.

Ang masinugtanong palisiya ni Du­ter­te mibalewala sa ginahimong “adlaw-adlaw nga pro­tes­ta” ug pama­ha­yag nga “ipakigbisog ang so­be­ran­ya” sa pipila ni­yang upi­sya­l. Si­ya mis­mo ang hinungdan kung nganong wa­lay lakang aron kabigon ang su­por­ta sa Uni­ted Na­ti­ons sa reklamo sa Pi­li­pi­nas. Si­ya usab ang hinungdan kung nganong ka­daghanan sa pwer­sa ug mga armas sa AFP na­ka­tion sa i­yang mga ka­away sa pulitika imbes nga sa pagpanalipod sa soberanyang ka­da­ga­tan.

Dili madawat sa katawhang Pi­li­pi­no ang pag­yukbo ni Du­ter­te sa Chi­na. Wa­lay lain kun dili usa ka nasudnong pagtraydor ang pag­patugot ni­yang angkunon sa Chi­na ang te­ri­tor­yong ka­da­ga­tan sa Pi­li­pi­nas, ug gub-on ug kawkawon ang natural nga bahandi sa nasud. Gitalikdan ni­ya, sa par­ti­ku­lar, ang kaayuhan sa mga ma­ngi­ngis­dang Pi­li­pi­no. Gita­lik­dan usab ni­ya, sa kinatibuk-an, ang nasudnong in­te­res sa tibuok Pi­li­pi­nas.

Atubangan sa nasudnong pagluib ni Du­ter­te, kinahanglang mag­kahiusa ug molihok ang tibuok Pi­li­pi­nas ayha sakmiton sa Chi­na ang mas daku pang ba­hin sa atong ka­da­ga­tan ug natural nga bahandi. Kinahanglang tukuron ang pi­na­ka­­la­pad nga nag­­kahiusang pren­teng pat­ri­yo­ti­ko aron ipakigbisog ang so­be­ran­ya ug pat­ri­mon­ya sa Pi­li­pi­nas. Kinahanglang makmakon, paninglon, palagputon ug paba­ya­ron si Du­ter­te sa i­yang pag­t­ray­dor. Kinahanglang batukan ang unsa­mang pag­sulay sa Chi­na nga manginlabot sa pu­li­ti­ka ug sa umalabot nga eleksyon aron tabangan ang pundok ni Du­ter­te nga magpabilin sa po­der.

Andam nga ma­ki­ghiusa ang Par­ti­do ug tanang re­bo­lu­syo­nar­yong pwer­sa sa tanang gustong manalipod sa in­te­res sa nasud batok sa pagpangawkaw sa Chi­na. Na­­na­wa­gan ang Par­ti­do sa katawhang Pi­li­pi­no nga ipakita sa lain-laing porma ang panaghiusa ug baruganan nga ba­wion ug panalipdan ang ka­da­ga­tan sa nasud batok sa im­per­ya­lis­tang pagpangawkaw sa Chi­na. Kinahanglang ipakita sa kadalanan ug sa lain-laing natad ang de­ter­mi­na­syon sa katawhan nga panalipdan ang so­be­ran­ya ug bahandi sa nasud.

Kinahanglang padayon nga pasubsubon sa Ba­gong Huk­bong Ba­yan ang pag­lun­sad og mga tak­ti­kal nga open­si­ba batok sa mga ar­ma­dong pwer­sa sa es­ta­do nga ginasumpo una ang mga pwer­sang pat­ri­yo­ti­ko ug de­mok­ra­ti­ko apan nag­pa­kai­nu­til atubangan sa langyawng pagpangawkaw. Kinahanglang ig-on sa mga am­bus, reyd ug uban pang ar­ma­dong ak­syon ang mga yu­nit sa AFP nga hilabihan ka bangis sa pagpanumpo sa katawhan sa i­lang lunod-patay nga pag­panalipod sa kat­ray­du­ran sa gub­yer­nong Du­ter­te.

Ang pagpanalipod sa ka­da­ga­tan ug bahandi sa Pi­li­pi­nas batok sa pagpangawkaw sa Chi­na kabahin sa naga­pa­dayon nga pa­kigbisog sa katawhan batok sa im­per­ya­lis­tang do­mi­na­syo­n, aron tapuson ang neo­ko­lon­ya nga kahimtang sa Pi­li­pi­nas ug kab-oton ang tinuod nga nasudnong ka­gawasan.

Suklan ug pa­ba­ya­ron ang pagluib ni Du­ter­te sa katawhan