Labi nga naghugot ang kontrol sang militar kag pulis sa bilog nga katilingban pagkatapos tukuron ni Rodrigo Duterte ang National Task Force to End Local Communist Armed Conflict (NTF-ELCAC). Sa idalom sini, nagalapos ang gahum sang mga retirado kag aktibo nga upisyal tubtob sa lebel barangay. Resulta ini sang “whole-of-nation” nga estratehiya sang Armed Forces of the Philippines (AFP), para ipaidalom ang sibilyan nga burukrasya sa disenyo sang militar sa kontra-insurhensya.

Talalupangdon subong sa paghari sang militar kag pulis ang pagpamuno sang mga ini sa pagbato sang rehimen sa Covid-19. Daw nagbaylo lang sang bayo kag nagrelyebo ang mga heneral ni Duterte sa NTF-ELCAC para ipakita ang ila nga paghari sa payong sang Inter-Agency Task Force for Emerging Infectious Diseases (IATF). Sa baylo nga mga duktor kag syentista, ginbutang ni Duterte ang kaayuhan sang pangpubliko nga ikaayong lawas sa kamot sang mga heneral, nga gin-agi sa gulpe de gulat ang pagbato sa pandemya. Pareho sang pagkuga sa mga komunidad nga ginabansagan teritoryo sang Bagong Hukbong Bayan kag mga armadong Moro, ginduso sang mga heneral sa IATF ang pagkontrol sa mobilidad sang pumuluyo.

Pero sa pihak sang naglinapta sang wala-sang-pulos nga mga tsekpoynt kag pagpakita sang bangkil sang mga suldado kag pulis kag ila mga armas kag tangke, nagalapta gihapon ang bayrus kag kuligot ang Pilipinas sa mga pungsod sa pag-atubang sa Covid-19.

Pondo sang banwa

Pumuluyo ang nagapas-an sa grabe nga pagpabuy-unan ni Duterte sa iya mga suluguon. Sa tunga sang pandemya, daku nga pagpatuyang sang pagpondo sa mga sapat nga dapat tani nakatumod para sa kinahanglanon sa ikaayong lawas sang pumuluyo.

Naghabok ang badyet sang AFP kag PNP sang 27.7% halin ₱289 bilyon sang 2017 pakadto sa halos ₱400 bilyon subong nga tuig. Samtang, sa halos pareho nga panahon naggamay naman ang badyet sa ikaayong lawas sang 10.7%. Sa badyet subong nga tuig, ₱33 bilyon ang gintalana para sa pagbakal sang dugang nga armas kag kagamitan para sa “modernisasyon” sang AFP. Ginaareglo man sang rehimen nga magbuhos sang dugang nga pondo kag armas ang US kabaylo sang renegosasyon sa Visiting Forces Agreement.

Bangud man sa ginpadamo nga numero sang unipormadong tinawo kag pagdaku sang ila sweldo, magahabok man ang inuggasto sa ila pensyon. Ini bangud indi pareho sang ordinaryo nga mga empleyado sang gubyerno, ang mga suldado, pulis kag iban pang unipormadong tinawo wala nagabayad sang kontribusyon para sa ila pensyon. Kon magretiro, pagakuhaon sa buhis sang pumuluyo ang ila pensyon. Nagadaku ang ila ginabaton base sa anuman nga nadugang sa subong nga sweldo sang mga ara sa aktibo nga serbisyo.

Suno sa Government Service Insurance System, sa masunod nga 20 tuig, masipot na ang kaban sang banwa bangud ₱859 bilyon tuig-tuig ang kinahanglan para lang sa pensyon sang mga unipormadong tinawo sang estado. Matapos ang negosasyon, matig-a gihapon ang AFP kag PNP batuk sa pagpasar sang layi sa ila obligasyon nga magbayad sang pensyon. Gani sa idalom sang dugang-badyet nga Bayanihan 3, nagsal-ot ang AFP kag PNP sang ₱54.6 bilyon para gastuhan ang ila pensyon. Ini ang ikaduha nga pinakadaku nga kantidad sa hagna nga badyet.

(Ini ang katapusan sa duha ka bahin nga artikulo.)