Nahuman na ang El Niño ug misulod na ang ting-ulan, apan padayon pa gihapon ginaabaga sa masang naghago, ilabina sa mga mag-uuma ug mangingisda, ang kalbaryo sa pagkadaut sa ilang panginabuhian sa hulaw nga gipagrabe sa pagbag-o sa klima. Kulang kaayo ug pulos pasundayag lamang nahimong tubag sa rehimeng Marcos sa halos usa ka tuig nga pag-igo niini.

Sa pinakaulahing konserbatibong datos sa Department of Agriculture, dili moubos sa ₱9.89 bilyon ang kinatibuk-ang kantidad sa kadaut sa sektor sa agrikultura kung asa ₱57.72 milyon ang sa pangisda. Sa kinatibuk-an, mikabat sa 1.5 milyong pamilya ang naapektuhan sa malukpanong hulaw nga miigo sa 7,184 barangay sa 15 rehiyon. Sa grabeng kadaut, gipailalum sa state of calamity ang 432 ka syudad ug lungsod.

Kadaut sa Ilocos

Gikan 2020 nagkadaku na ang paghagba sa ani ug kita sa mga mag-uuma sa Ilocos tungod sa kakulang sa irigasyon, makanunayong pagsaka sa gasto sa produksyon, dili haum nga binhing humay nga high-yielding variety, mga kalamidad ug dangan, ug kawalay subsidyo gikan sa gubyerno. Gipagrabe sa hulaw ang maong mga problema.

Nagsalig sa ulan ang kadaghanan sa mga umahan sa rehiyon. Tungod sa hulaw, mikunhod ang ani sa mga mag-uuma og 50% hangtud 80%. Lapad nga umahan ang wala na natamnan sa second crop sa humay (ikaduhang tingtanum sa tuig), ug wala na natamnan sa mga tanum nga pangting-init sama sa watermelon ug sibuyas.

Mikunhod ang ani sa mais og hangtud 50% (gikan 4-5 tonelada ngadto sa 2-3.5 tonelada kada ektarya) tungod sa pagsusut ug sobrang pagkauga niini. Daku usab ang kadaut ug pag-ubos sa kalidad sa tabako. Sa nakuhang datos sa 49 ka mag-uuma sa lima ka barangay pa lang nga nagatahum og humay, mikabat sa 12.31 ektarya o 67% sa ilang umahan ang naigo sa hulaw ug nawad-an sila og ₱644,645 kita.

Sa mga mangingisda, mikabat sa 99% ang gikunhod sa nasikop nga isda sa mga baybay. Gikan sa kanhing 500 kilo, usahay wala pa sa lima ka kilo ang ilang abot. Tungod dinhi, daghang mangingisda ang talagsa o wala nanagat tungod sa grabeng pagkalugi. Nahubas usab ang mga suba, sapa ug ekta-ektaryang mga fishpond.

Giabaga sa mga mag-uuma ang dugang gasto sa krudo, gasolina ug kuryente nga makanunayong nagamahal. Labaw nga mikusog ug misagunson ang pagbomba og tubig gamit ang krudo ug kuryente, gikan usa ka beses ngadto sa tulo kada semana. Mas daghan usab nga gasolina ang ginamit sa mga mangingisda tungod kay kinahanglan pa nilang mopalayo aron makapangisda.

Uhaw ang nasinati sa daghang kabus nga masang Ilokano tungod sa paghubas sa mga tubod. Kadaghan sa komunidad ang walay maayo ug libreng serbisyo sa limpyo nga tubig mainum. Nag-antus sila sa pagsag-ob sa layo, sa hugaw nga atabay, ug sa pagkahubas sa tubig. Ang uban nagpalit na lang og mahal nga ₱60-₱80/drum sa tubig.

Korapsyon ug pasismo sa Cagayan

Mumho na gani, wala pa nakaluwas gikan sa pagpangurakot ang pondong gigahin sa estado aron moabag sa kadaut sa El Niño. Sa Cagayan Valley, ang wala nagasto nga pondo alang sa bagyong Egay niadtong 2023 ang pundo nga gipanghatag sa mga mag-uuma ug mangingisda.

Palpak usab ang mga gipanghatag nga mga binhi tungod kay wala kini mitubo sa mala nga lupa. Nahimong problemado pa ang gipanghinambog nga mga cash-for-work program sa gubyerno. Gawas sa kulang kaayo ug pipila lamang ang “benepisaryo,” ulahi kaayo ang paghatag og kumpensasyon sa mga nakatagamtam niini. Salawayon usab ang dili pag-apruba sa Philippine Crop Insurance Corporation sa aplikasyon sa 9,000 ka mag-uumang para sa insurance sa ilang mga pananum.

Mas naggahin pa og pondo ug panahon ang rehimeng Marcos sa pagpagrabe sa gyera kontra-insurhensiya ug kampanya sa pagpanumpo sa rehiyon. Gigamit pa niini ug sa militar ang pagpanghatag og ayuda aron magpakaylap og bakak ug psywar sa katawhan.