Pilit nga ginapakita ni Ferdinand Marcos Jr nga nakapulos ang mga mangunguma sa bogus nga Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) sa idalom sang iya nga rehimen. Sa nagligad nga mga binulan, wala-tuo ang paglibot sa pungsod para sa palagwaon nga seremonya sang pagpanagtag sang mga Certificates of Land Ownership Awards (CLOA). Ang matuod, peke ang mga palagwaon nga ini tungod nagapabilin nga kontrolado sang pipila ka agalon mayduta ang mga duta nga ulumhan sa pungsod.

Pamatuod diri ang kaso sang 7,000 ektarya nga Hacienda Roxas sa Nasugbu, Batangas. Nabahin ini sa tatlo ka parsela: ang Hacienda Palico, Hacienda Banilad, kag Hacienda Kaylaway nga nagasakop sa nagkalain-lain nga mga baryo.

Sadtong dekada 1980, nagtubo ang paghimakas masa sa Hacienda Roxas nga ginpangunahan sang mga mamumugon sang Central Azucarera de Don Pedro, mga mamumugon sa uma, kag mga tenante sang duta sa sulod sang asyenda. Ginbug-os nila ang Damayan ng mga Manggagawang Bukid sa Asyenda Roxas-National Federation of Sugar Workers (DAMBA-NFSW) kag Katipunan ng mga Magbubukid sa Hacienda Roxas Inc. (KAMAHARI) para pamunuan ang awayan para sa makatarunganon nga sweldo, makitawhanon nga kondisyon sa pamugon kag iban pa nga kinamatarung.

Pagkatapos mahagmak ang diktadura nga Marcos Sr kag ginbuslan ini sang rehimen Aquino I, ginpaidalom sa CARP ang 2,941 ektarya sang asyenda. Sang mahatagan sang CLOA ang mga mangunguma sadtong 1988, ginpanginpuslan sang sabwatan sang Department of Agrarian Reform (DAR), Roxas and Company Inc (RCI), kag oportunista nga anay lider sang DAMBA-NFSW nga si Roy Mahinay kag iya asawa nga si Atty. Nenita Mahinay, nga sadto nagatiglawas sa mga mangunguma, ang tuman kadamo nga buslot sang CARP agud punggan ang paganagtag sang duta.

Likom nga ginbaligya sang mag-asawa nga Mahinay ang awayan sang mga mangunguma kag nagdampig sa agalon mayduta nga RCI. Pagkatapos sang pila ka dekada nga mga pasalig, nagpagwa sang Consolidated Order ang DAR sadtong Disyembre 2023 kung sa diin naga-unod sang kuno pag-atras sang RCI kag mga mangunguma sa tanan nga mga nauna nga petisyon. Sandig diri, gintugyan ang hambalanon sang pagpanag-iya sang duta sa korte. Ang matuod, wala nag-uyon diri ang mga mangunguma kag ang bugtong nga nagpadihot diri amo si Atty. Mahinay, base sa dikta sang agalon mayduta nga RCI.

Sa mando sang DAR, pagasundon ang peke nga “50-50 win-win solution” nga ginrekomendar sang Korte Suprema base sa hangyo sang RCI. Pagakanselahon ang nauna nga mga “mother CLOA” kag ginmando-an ang linibo nga mangunguma nga liwat magpasa sang mga papeles para mahatagan sila sang indibidwal nga mga CLOA.

Sa isa ka kumpas lang sang mga agalon mayduta gilayon nga napawala-dulot ang mga CLOA kag hinanali nga maagaw ang duta sa mga mangunguma. Sa aktwal, wala sang nahitabo nga pagpanagtag sang duta sa sulod sag 36 ka tuig nga pagluntad sang CARP sa asyenda. Wala sang iban kundi panid sang papel ang ila nauyatan kag indi ang lubos nga pagpanag-iya sang duta nga ila ginatikad.