Pugos nga ginapatoo ni Ferdinand Marcos Jr nga nakapahimulos ang mga mag-uuma sa bogus nga Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) ilalum sa iyang rehimen. Sa miaging mga bulan, walag-too ang iyang paglibudlibud sa nasud alang sa pasundayag nga seremonya sa pagpanghatag og mga Certificates of Land Ownership Awards (CLOA). Ang tinuod, walay pulos ang maong mga pasundayag tungod kay nagpabiling kontrolado sa pipila ka agalong yutaan ang mga yutang agrikultural sa nasud.

Pagpamatuud niini ang kaso sa 7,000-ektaryang Hacienda Roxas sa Nasugbu, Batangas. Nabahin kini sa tulo ka parsela: ang Hacienda Palico, Hacienda Banilad, ug Hacienda Kaylaway nga milangkub sa lain-laing mga baryo.

Niadtong dekada 1980, mitumaw ang pakigbisog sa masa sa Hacienda Roxas nga gipasiugdahan sa mga mamumuo sa Central Azucarera de Don Pedro, mga mamumuong panguma, ug mga tenante sa yuta sulod sa asyenda. Gitukod nila ang Damayan ng mga Manggagawang Bukid sa Asyenda Roxas-National Federation of Sugar Workers (DAMBA-NFSW) ug Katipunan ng mga Magbubukid sa Hacienda Roxas Inc. (KAMAHARI) aron pangulohan ang pakigbisog alang sa makatarunganong suhulan, tawhanong kondisyon sa pamuo ug uban pang katungod.

Human napalagpot ang diktaduryang Marcos Sr ug gipulihan sa rehimeng Aquino I, gipailalum sa CARP ang 2,941 ektarya sa asyenda. Dihang mahatagan og CLOA ang mga mag-uuma niadtong 1988, gipahimuslan sa panagkunsabuhay sa Department of Agrarian Reform (DAR), Roxas and Company Inc (RCI), ug oportunistang kanhing lider sa DAMBA-NFSW nga si Roy Mahinay ug iyang asawang si Atty. Nenita Mahinay, nga kanhi mirepresenta sa mga mag-uuma, ang daghang depekto sa CARP aron pugngan ang pagpanghatag sa yuta.

Sikretong gibaligya sa magtiayong Mahinay ang pagsukol sa mga mag-uuma ug midapig sa agalong yutaang RCI. Human ang pipila ka dekadang mga saad, nagpagula og Consolidated Order ang DAR niadtong Disyembre 2023 kung asa nakasulat ang pag-atras kuno sa RCI ug mga mag-uuma sa tanang mga naunang petisyon. Sigon dinhi, isalig ang hisgutanan sa pagpanag-iya sa yuta sa korte. Ang tinuod, wala miuyon dinhi ang mga mag-uuma ug ang bugtong nagpakana dinhi mao si Atty. Mahinay, subay sa dikta sa agalong yutaang RCI.

Sa mando sa DAR, pagatumanon ang mini nga “50-50 win-win solution” nga girekomenda sa Korte Suprema subay sa hangyo sa RCI. Pagakanselahon ang naunang mga “mother CLOA” ug gimandoan ang liboang mag-uuma nga subling magsumite og mga papeles aron mahatagan sila og indibidwal nga mga CLOA.

Sa usa ka kumpas lamang sa mga agalong yutaan, dihadiha nga nabasura ang mga CLOA ug daling nailog ang yuta sa mga mag-uuma. Sa aktwal, walay nahitabong pagpanghatag og yuta sulod sa 36-ka-tuig nga pagtunhay sa CARP sa asyenda. Walay lain nabilin sa mga mag-uuma gawas sa usa ka papel ug dili ang hingpit nga pagpanag-iya sa yutang ilang giugmad.