Sa sulod sang ulihi nga semana sadtong Agosto, tatlo ang biktima sang pwersahan nga pagkadula sang armado nga pwersa sang rehimen Marcos. Nahitabo ang mga krimen pila ka adlaw bag-o dumdumon ang Pangkalibutanon nga Adlaw sang mga Desaparecido sadtong Agosto 30.

Ang pwersahan nga pagkadula ang makabig nga krimen batuk sa bug-os nga katawhan kon ang mga ini ang kabahin sang lapnagon ukon sistematiko nga atake batuk sa sibilyan nga populasyon. Sa amo, wala sang wala sang plaso ang epekto sang mga kaso batuk sa mga naghimo sang krimen, kag may kinamatarung ang mga himata sang mga biktima nga ukayon ang kamatuoran sang mga pagkadula ukon iduso nga hatagan sila sang bayad-danyos.

Isa sa ulihi nga biktima sini si Rowena Dasig, detenido nga aktibista nga estudyante kag tigpangapin sang kapalibutan halin Southern Tagalog, nga indi makit-an sang iya mga pamilya halin Agosto 22. Suno sa Lucena City District Jail kon sa diin siya nabilanggo, “nahilway” si Dasig sa amo nga adlaw pagkatapos ginbasura ang mga kaso nga kriminal batuk sa iya.

Sa Albay, nadula man si James Jazmines, 63, anay upisyal sang Kilusang Mayo Uno kag utod sang konsultant pangkalinong sang National Democratic Front of the Philippines (NDFP) nga si Alan Jazmines sadtong Agosto 23. Ulihi siya nga nakita sa Barangay San Lorenzo, Tabaco City sadtong Agosto 23. Halin sa sektor sang pamatan-on nga estudyante, nagserbe nga upisyal sa impormasyon sa KMU kag executive director sang Amado V. Hernandez Resource Center. Halin tunga-tunga sang dekada 2000, nagtrabaho siya bilang tigpanugyan sa mga hambalanon sa information tech-nology.

Pila ka adlaw pagkatapos sini, gi-abdak naman ang 66-anyos nga si Felix Salaveria Jr nga aktibo nga katapo sang Cycling Advocates (CYCAD) sadtong Agosto 28. Si Salaveria ang masami nga upod ni Jazmines sa iya pagbisikleta. Nagserbe si Salaveria nga katapo nga tigtukod sang Tunay na Alyansa ng Bayan Alay sa Katutubo at Kabataan para sa Tribung Pilipino sadtong dekada 1980.

Sa idalom sang rehimen Marcos, nalista sang Ang Bayan ang 153 ka biktima sang pag-abdak. Sa mga ini, indi magnubo sa 43 ang desaparecido kag wala pa sa gihapon nakit-an. Samtang, 32 sa mga gin-abdak ang ginpatay, 29 ang ginbilanggo, 10 ang ginpagwa nga “nagsurender,” kag 39 ang ginpalutaw apang padayon nga gina-ipit sang estado. Napulo sa mga biktima ang mga bata nga ginhimo nga “hostage” sang militar. Madamo sa mga kaso ang nalista sa kabukiran sa panahon sang grabe nga operasyon kombat sang militar.

Paghimakas para sa hustisya

Nagapadayon ang awayan para sa hustisya sang mga himata sang biktima sang pwersahan nga pagkadula. Sadtong Agosto 30, Adlaw sang mga Desaparesidos, nagpadulong sa Korte Suprema si Eco Dangla, isa sa mga biktima sang pag-abdak sang estado, para magpasa sang petisyon para sa writ of amparo kag habeas data. Gin-abdak si Dangla, upod si Jak Tiong, sa San Carlos City kag apat ka adlaw nga gintago. Kadungan sini, naglunsar sang protesta ang mga progresibo nga grupo sa Korte Suprema para ipanawagan ang pagpalutaw sa tanan nga mga desaparesido.

Sa pareho nga adlaw, nagpadulong ang pamatan-on sa Camp Aguinaldo sa Quezon City para sukton ang AFP sa mga kaso sang pag-abdak kag pwersahan nga pagkadula sa mga aktibista.

Sa Southern Tagalog, gindumdom ang adlaw nga ini sa University of the Philippines (UP)-Los Baños. Sa UP-Diliman, ginpagwa ang pelikula nga Alipato at Muog sa UP Film Center nga angot sa pagpangita sang iloy kag utod sang desaparesido nga si Jonas Burgos. Nagtililipon ang mga tumalan-aw sa gwa sang edepisyo pagkatapos ang pelikula para ipanawagan ang hustistya kag pagpalutaw sa tanan nga mga nadula. Ginbatikos man nila ang X rating nga ginhatag sang MTRCB sa dokumentaryo nga wala nagatugot nga ipagwa ini sa komersyal nga mga sinehan. Pagkatapos sang ila pagduso, nahatagan ini sang R-16 rating sa ikaduha nga pagrebyu sadtong Setyembre 5.

Sa Cebu, naghalad sang mga bulak ang mga abyan kag tawong-simbahan isip pagdumdom kay Fr. Rudy Romano, isa ka pari sang Redemptorist Church nga gin-abdak kag gindula sadtong Hulyo 11, 1985. Isa ka adlaw bag-o sini, naglunsar sang protesta ang Karapatan-Central Visayas para ipanawagan ang hustisya para kay Elena Tijamo nga gin-abdak sadtong Hulyo 13, 2020, gintago kag ginlutaw nga patay na sadtong Agosto 29, 2021.

Ginkundenar sang grupo ang report sang Commission of Human Rghts Regional Office 7 halin sa kuno imbestigasyon sini nga nagahambal nga wala sang may ginlapas nga tawhanon nga kinamatarung ang mga ahente sang estado sa pag-abdak kag pagtago kay Tijamo.