Sa dili pa mosubang ang adlaw, magsugod na sa pag-ugmad si Tatay Arman sa iyang tulo ka ektaryang maisan sa Bukidnon. Moundang lamang siya sa pagtrabaho sa dili pa mosalop ang adlaw. Siya ang nagapangunay sa tanang gimbuhaton dinhi—gikan sa pagtanum, pag-spray og pestisidyo, pag-abono hangtud sa pag-ani. Bisan sa iyang paningkamot, mokita lamang siya og ₱48,210 sa upat ka bulang siklo sa anihan.

Ang kawalay pagtagad sa reaksyunaryong gubyerno ang nag-unang hinungdan sa pag-antus ni Tatay Arman. Walay suporta ang estado sa susama niyang kabus nga mag-uuma aron makasugakod sa mahal nga gasto sa produksyon. Wala usay subsidyo sa pagpresyo sa iyang ani aron mabawi ang iyang kapital. Tungod dinhi, napugos siyang mangutang sa mga institusyon ug indibidwal sa labing taas nga interes aron makatanum sa sunod siklo sa ting-ani.

Daw gidula-dulaan si Tatay Arman ug ang mga sama niyang mag-uuma sa tingbaligya na sa ilang ani. Kini tungod kay ginapatas-an lamang sa mga komersyante ang presyo kung kulang o halos walay maani ang mga mag-uuma ug ginaubos kung kanus-a ting-ani na. Saysay ni Tatay Arman, miabot kaniadtong Hunyo og ₱23 kada kilo ang mais sa panahong wala silay mabaligya tungod sa El Niño. Ayha niini, ₱16/kilo lamang ang palit sa mais.

Imperyalistang monopolyo sa mais

Dili unta daku ang gasto ni Tatay Arman kung padayon pang nagtunhay ang tradisyunal nga organikong panguma. Tungod sa imperyalistang monopolyo sa sektor sa agrikultura sa nasud, napugos sa paggamit ang mga mag-uumang sama niya sa mga high-yielding variety nga mais ug makadaut nga mga kemikal ug abono.

Sagad, napugos nga mogamit ang mga mag-uuma og Pioneer nga klase sa mais, usa sa mga genetically modified organism (GMO) nga binhi. Aron epektibo kining motubo, kinahanglan kining gamitan og mga abono sama sa Urea, nga mokabat na sa ₱1,400 kada sako. Kini nga abono ang hinungdan sa nagkalain-laing klase sa peste sa mais, maong napugos nga mopalit ang mga mag-uuma og spray sama sa Alecta nga nagkantidad og ₱1,400 matag galon.

Nadiskubre sa mga mag-uuma nga ang pestisidyong ilang ginagamit maoy hinungdan sa pagdaghan sa sagbot nga “bila-bila” (paragis grass o goosegrass) nga dili kayang patyon sa parehong spray. Napugos ang mga mag-uuma nga mopalit og laing klase sa spray o kaha gunahon na lang kini. Dugang perwesyo usab sa mga mag-uuma ang mga ulod nga nagakutkot sa ilang mais, bunga sa pipila ka bulang hulaw.

Mapahimuslanong usura sa kabanikanhan

Dakung paantus sa mga mag-uuma ang taas kaayong interes sa pautang nga ginapahamtang sa dagkung pinanser. Sa kaso ni Tatay Arman, napugos siyang mangutang og abono ug pestisidyo sa halos 50% nga interes.

Matud niya, wala siyay mapilian tungod kay halos pareho ang singil sa mga usurero. Sa iyang lungsod, 10% ang ginapatong nga interes sa mga usurero sa mga kanhing mangungutang, pero halos 50% kung bag-o pa. Tungod niini, kanunay alkansi si Tatay Arman. Matud niya, “Ingles gyud pirme kung ting-ani, short.”

Walay kalahian dinhi ang kahimtang ni Tatay Hildo nga dugay nang nagsalig sa pautang para ipinans sa iyang usa ka ektaryang maisan. Nangutang siya og kinatibuk-ang ₱71,370 para makatanum, sa 10% nga interes. Sa ting-ani, mokita lamang siya og ₱67,200, kulang og ₱4,170 wala pay labot ang interes.

Kung subsidyuhan sa estado ang presyo sa palit sa mais aron ipabiling ₱23 kada kilo ang presyo, may gamayng alibyu unta sa mga mag-uuma. Sa maisan ni Tatay Arman, sa maong presyo, mamahimo siyang mokita og ₱37,890 o ₱421 kada adlaw.

Ang Bukidnon ang ikaduhang pinakadakung prodyuser sa mais sa tibuok nasud. Mokabat sa kapin 500,000 metriko tonelada (o 500 milyong kilo) ang produksyon sa mais sa tibuok prubinsya. Tungod sa kapalpak sa estado, makita usab dinhi ang dakung ihap sa mga gutom ug nag-ilaid sa kalisud nga mga mag-uuma.

Gikan sa Ang Kalihukan, rebolusyonaryong mantalaan sa katawhan sa North Central Mindanao Region.