Sukad pa niadtong 2022, walay hunong ang pagkalot og karbon sa dagkung ekipo sa Daguma Agro Minerals Inc ug Bonanza Energy Resources Inc, mga kumpanya sa San Miguel Energy Corporation (SEMC), sa Barangay Ned, Lake Sebu sa South Cotabato. Padayon ang mina taliwala sa pagsupak sa mga lumulupyo, tawong-simbahan, mga grupo alang kinaiyahan ug bisan ang gubyerno sa prubinsya. Ang kanhing lunhaw nga mga umahan, karon mga itum na nga yuta nga naputos sa baho nga aso ug abog.

Gikan buntag hangtud gabii, migawas-sulod dinhi ang dagkung trak aron ihan-ok ang naminang karbon sa pyer sa Barangay Kalaong, Maitum, Sarangani. Sa banabana sa mga lumulupyo, ginahakot ang karbon para sa plantang pang-enerhiya sa SMEC sa Davao. Nagasuplay usab kini og karbon sa plantang de-karbon sa Maasim, Saranggani nga gipanag-iyahan sa mga Alcantara, kasosyo ang kumpanyang Japanese nga Toyota Tsusho Corporation.

Gikawkaw sa SMEC ang 17,000-ektaryang lasang ug yutang agrikultural sa Daguma Mountain Range. Dakung bahin niini mga yutang kabilin sa Dulangan-Manobo ug sa tribung T’boli. Daghan usab ang mga setler dinhi nga naggikan sa Panay. Kakunsaba ang sangguniang panglalawigan sa South Cotabato (gawas sa kanhing gubernador), gilibod sa SMEC ang mina isip “tigdala sa kalamboan” sa Barangay Ned. Nagbutang ang kumpanya og mga dalan ug nagkabit og kuryente para kuno sa gamit ng mga lumulupyo. Nagsaad usab kining kuhaon ang mga lumulupyo isip trabahante sa mina.

Apan sa dihang nag-abli ang minahan, gisugdan sa SMEC ang pagpalayas sa mga lumulupyo sa palibot niini. Daghan kanila ang napugos nga ibaligta ang yuta sa kumpanya tungod na usab sa pagtukmod sa lokal nga gubyerno nga mohawa sa gihimong “lugar de peligro” o danger zone sa minahan. Gipalit sa SMEC ang ilang mga umahan sa labing baratong kantidad (₱80,000-₱100,000 kada ektarya).

Ginapig-ot sa kumpanya ang mga mag-uumang mibalibad sa pagbaligya sa ilang yuta. Niadtong Abril 30, gidakop, gipasakahan og gama-gamang kaso ug gipapriso sa mga gwardya silang Ricks Mosquero ug asawang si Meljean, ug silang Helberth Mosquero ug asawang si Analie sa Sityo Aboy sa Barangay Ned. Napugos nga moagi ang upat sa atubangan sa minahan tungod kay midahili na ang yuta sa kanhi nilang agianan padulong sa ilang umahan.

Nagbunga ang mina og polusyon, kontaminasyon sa tubig ug pagkadaut sa mga katubigan sa Daguma. Gikabalak-an sa mga lumulupyo nga pagahiluan sa mina ang mga suba sa Kabulnan ug Allah nga midagayday padulong sa Liguasan Marsh, usa ka lapad nga kabakhawan nga nagsilbing mahinungdanong pangisdaanan. Ang Allah River, sa pikas bahin, ang nag-unang tinubdan sa irigasyon sa lapad nga humayan sa South Cotabato ug Sultan Kudarat.

Ginasulti sa SMEC nga migamit kini sa “side-stripping” nga pamaagi sa pagmina. Apan matud sa mga eksperto, walay kalainan ang maong pamaagi sa magun-ubong open-pit mining nga gibawal sa South Cotabato gikan niadtong 2010. Sa taho sa Mines and Geosciences Bureau niadtong 2019, ang pagmina og karbon sa humok (kahol) nga yuta sama sa Barangay Ned moresulta sa mga landslide ug pagkahugno sa mga komunidad tungod sa posibleng mga buho sa ilalim sa yuta.

Gani, pipila ka panahon pa lamang ang operasyon sa mina, nakarekord na ang mga ahensya sa prubinsya og mga sinkhole o pagkahugno sa yuta sa Barangay Ned. Niadtong Marso 2022, nakasinati usab ang Barangay Ned sa kalit nga pagbaha ug pagdahili sa yuta nga mipatay sa usa ug nagpalayas sa 300 ka lumulupyo. Niadtong Setyembre sa parehong tuig, usa pa ka landslide ang nahitabo nga nagbakwit sa 117 ka pamilya.

Sa dugay nga panahon, napugngan ang SMEC tungod sa kusog nga pagsupak sa mga lumulupyo sa Barangay Ned. Gidumog sa militar ang barangay. Misangpot kini sa pagmasaker sa walo ka Lumad niadtong Disyembre 3, 2017. Niadtong adlawa, gipatay sa mga sundalo ang lider sa Tboli-Dulangan Manobo nga si Datu Victor Danyan, ang duha niyang anak nga sila Victor Jr ug Artemio ug silang Pato Celardo, Samuel Angkoy, To Diamante, Bobot Lagase, ug Mateng Bantel. Hangtud karon, wala pa gihapoy hustisya.