Dili pa lang dugay, gisibya sa Gobernador sa Bukidnon, nga si Jose Maria Zubiri, diha sa publiko nga apektado ang probinsya sa nahiaguman nga krisis sa bugas sa nasud. Matud pa niya, nagplano siya nga mopalit ug 50,000 ka sakong bugas mais aron iapud-apod kini ngadto sa mga apektadong pamilya. Kining maong bugas mais walay lain kundili mga variety nga round-up ready (RR), nga unta alang lamang sa mga hayop, ug peligro sa panglawas sa tawo tungod sa sagol niining genetically modified organism (GMO). Katingalahan usab kini, tungod kay ikaduha ang Bukidnon nga pinakadakong prodyuser sa mais sa tibuok nasud, nga gani, mikabat na sa 481,370 MT ang kinatibuk-ang produksyon niini.

Sa pikas bahin, taliwala nga naanam na ang pagpuli sa gamit sa kayutaan sa mga multinational corporations sa tanom nga saging, pinya, oil palm, ug uban pang pang-eksport nga pananom, nag-una pa gihapong tinubdan ang Bukidnon sa suplay sa bugas humay sa rehiyon. Makita ang lapad nga basakan sa mga lungsod sa Quezon, Kalilangan, Maramag, syudad sa Malaybalay ug Valencia nga mokabat sa dili moubos sa 50,000 ektaryas. Anaa usab makita ang mga dagkong bodega sa National Food Authority (NFA) sa lungsod sa Maramag, ug syudad sa Valencia ug Malaybalay, kung asa nagtapun-og ang suplay sa bugas. Lahi pa dinhi ang mga dagkong local rice miller ug trader nga adunay dagkong bodega ug pundo sa humay nga sama nilang Helen Bernal, pamilyang Agbayani, ubp.

Apan, dili makapahupay ang maong band-aid nga solusyon sa gobernador sa kalisod sa katawhan sa probinsya. Taliwala sa kabuhong sa agrikultura, dili matago ang makaluluoy nga kahimtang sa mga mag- uumang halos pangayuon na lang ang kahago sa baratong presyo sa produkto niini ug kamahal sa farm inputs. Labaw pang sampalong ang kawalay makaong bugas niini nga mga mag-uuma, nga gani nagalugaw na lang ug nagmantinil sa bugas mais ang kadaghanan. Dugang insulto sa samad, dili pa gihapon makabuhi ang ubos kaayo nga suhulan, nga mokabat lamang sa P200 matag adlaw, sa mga mamumuo ug mamumuong panguma sa plantasyon sa tubuhan, pinya, saging ug oil palm, sa poultry farms, sa service sector, ug P220 sa mga job order ug kontraktwal nga trabahante sa probinsya. Nagpadayon usab ang kawalay kasiguruhan sa makanunayon ug makabuhing trabaho tungod sa kontraktwal nga eskema sa pamuo, taliwala na sa pagpapanas niini.

Dugang pa, kanunay usab nga naga-antos ang mga lumad ug mag-uuma sa kabukiran sa padayong militarisasyon ug ligal nga pag-abog kanila sa ilang mga yutang kabilin, sa takuban sa mini nga ‘kalamboan’ pinaagi sa operasyon sa mina sa San Fernando; ekspansyon sa plantasyon sa pinya, saging ug oil palm sa Talacag, Pangantucan, Cabanglasan ug Impasug-ong; proyektong dam sa Kitaotao,

Dangcagan, Kibawe ug Damulog; ug kamulong pagtukod sa Airport sa Don Carlos nga mokabat sa 200 ektaryas. Busa, ang land use ug crop conversion sa Bukidnon, ubos mismo sa pagtugot ni Zubiri, moabog lamang sa liboan ka mag-uuma tungod sa kawalay yutang matikad.

Labaw’ng nahimong dayag nga dili alang sa katawhan, inay alang sa mga higanteng korporasyon ug langyaw’ng tigpamuhunan, ang ginadusong programa sa ekonomiya sa pangagamhanan. Dili kini ikalimod ni Zubiri, ug gani, tataw kini alang sa mga lumad, mag-uuma ug mamumuo sa Bukidnon. Manipestasyon niini ang nagkakusog nga pagsukol sa katawhan batok sa pagtunhay ug laraw’ng pagsulod ug pagpalapad sa mga mina ug plantasyon, nga sayod silang kontra-katawhan, kontra- kinaiyahan ug kontra-kabus. Sa kasamtangan, nagalunsad ang 2,000 ka mga lumad sa San Fernando og kampanyang Bungkalan aron ihingusog ang ilang katungod sa pagtikad sa yutang giilog kanila. Busa, pagpakaaron-ingnon lamang ang ginapagarpar nga “andam na sa dugang kalamboan” ang Bukidnon, tungod kay sa tinuoray, wala gayuy makatarunganong kalamboan, ug ang mga tinuod nga stakeholder, nga mao ang katawhan, ang gahukom niini.

Niining maong kahimtang, tataw nga dakong ilusyon ang gianunsyo sa 4th Infantry Division ug sa probinsyal nga pangagamhanan sa Bukidnon. Gani, tungod sa desperasyon, giduso na hinuon sa estado ang militaristang solusyon, ilalom sa Oplan Kapayapaan, ang martial law aron sugpuon ang mga katungod sibil ug pulitikal sa katawhan. Naga-okupar ang mga militar sa mga sentrong kabaryuhan, pugos nga ginapasurender ang mga residente ug uban pang pagpanglapas sa ilang katungod-tawo. Labaw lamang niining ginahalingan ang armadong pagsukol sa katawhan.

Sama sa ubang bahin sa nasud, labaw’ng makatarunganon nga padayong batukan sa katawhan sa Bukidnon ang kontra-katawhan nga palisiya ug balaudnon sa rehimeng US-Duterte. Ang pagpatuman sa tinuod nga reporma sa yuta ug ang pagpabarog sa nasudnong industriya, nga dili na magsalig sa mga imperyalistang nasud, maoy hustong dalan sa malahutayon nga kalamboan ug kalinaw nga dugay na’ng gipangandoy sa katawhang Pilipino. Labaw sa tanan, dakong hagit ang padayong pagsuporta sa rebolusyonaryong kalihukan, tungod kay mao lamang kini ang adunay tino ug klarong direksyon ug programa alang sa katawhan.