Umaarangkada ang pagbibigay ng indibidwal na mga titulo sa mga manggagawang bukid sa mga plantasyon ng oil palm sa Agusan del Sur nitong nagdaang mga buwan. Alinsunod ito sa Support to Parcelization of Lands for Individual Titling o programang SPLIT ng World Bank na ipinangalandakang magsasakatuparan ng “tunay na reporma sa lupa.” Ang totoo, paraan ito para pabilisin ang pagbebenta ng parse-parselang lupa na sakop ng kolektibong titulo at mga kooperatibang nagpapatakbo rito. Pamamaraan din ito para padulasin ang muling pagkonsentra sa masasaklaw na lupa sa kontrol ng dati at bagong mga kumpanya sa palm oil.

Saklaw ng programang SPLIT ang 51,000 ektarya sa Agusan del Sur na dating pagmamay-ari ng NDC-Guthrie Plantations, Inc., isang kumpanyang Malaysian na umiral at pinaboran sa panahon ng diktador na si Ferdinand Marcos Sr. Matapos “ipamahagi” ang lupa noong 1995, patuloy na nagtrabaho ang mga “benepisyaryo” sa plantasyon sa ilalim ng mga kooperatibang itinayo para maging “kasosyo” ng humaliling mga kumpanya sa NDC-Guthrie—ang Filipinas Palm Oil Plantation Inc. (FPPI) at Agusan Plantation Inc. (API). Ang mga ito ang pinakamalalaking kumpanya ng palm oil sa bansa. Kontrolado nila ang bentahan at pagpoproseso ng inaaning bunga ng oil palm sa buong Caraga—Agusan del Norte at Agusan del Sur, Surigao del Norte at Surigao del Sur at iba pa.

Sa matagal na panahon, tumatanggap lamang ng kakarampot na ₱3,000 na dibidendo kada tatlong buwan ang mga benepisyaryo ng huwad na reporma sa lupa. Dahil dito, marami sa kanila ang natutuwang mabigyan ng indibidwal na titulo sa 3-ektaryang lupa na nararapat sa kanila.

Gayunpaman, kasabay ng pamamahagi ng indibidwal na titulo ang programang ekspansyon ng plantasyon at produksyon ng oil palm sa rehiyon. Noong 2020, sinang-ayunan ng rehimeng Duterte ang petisyon ng Eastern Petroleum Group of Companies, isang kumpanyang Amerikano, na mag-opereyt ng 50,000 ektaryang plantasyon ng oil palm sa susunod na mga taon, at sa kalaunan, 200,000 ektarya sa Caraga. Ibig sabihin, sasaklawin ng kumpanya ang mga lupang mayroon nang nakatanim at nakatakda pang taniman ng oil palm. Sa ngayon, nasa 25,828 ektaryang lupa ang saklaw ng produksyon ng palm oil sa rehiyon.

Huwad na reporma sa lupa

Pagpapatuloy lamang ang programang SPLIT sa huwad na reporma sa lupa na nagbaon sa mga magsasaka sa ibayong kahirapan at nagsadlak sa kanila sa matinding militarisasyon. Noong 2015 at 2017, ibinigay ng Department of Agrarian Reform (DAR) sa 334 magsasaka at iba pang benepisyaryo ang 1,300 ektaryang “sobrang lupa” ng FPPI at API.

Dahil bahagi ng plantasyon, ang lupang ipinamahagi ay tadtad na ng oil palm. Para kumita, kailangan ng mga magsasaka na ibenta ang mga bunga nito sa dalawang kumpanya.

Para gipitin ang mga magsasaka, tumanggi ang mga kumpanya na bilhin ang kanilang aning bunga, o kung binibili man, nasa pinakamababang presyo na ₱2 kada kilo. Dahil dito, maraming bunga ang nabubulok na lamang at di na mapakinabangan. Pinagbabayad din sila ng mga kumpanya ng amortisasyon na 20% sa kanilang kita. Pinalabas ng mga ito na para sa pagpapaunlad ng kanilang kalagayan ang bayaring ito.

Kasabay ng pagsabotahe sa kabuhayan ng mga magsasaka ang mga maniobra para palayasin sila sa lugar. Katambal ang 75th IB at mga bandidong grupong paramilitar, walang awat ang iligal na pang-aaresto, detensyon, pananakot at panggigipit. Laganap ang malisyosong pagparatang sa mga magsasaka bilang mga myembro ng Bagong Hukbong Bayan at pwersahang pagpapasurender sa kanila. Humahantong ang mga ito sa ekstrahudisyal na pamamaslang. Pinakahuling biktima nito si Junjun Notarte, 42, na binaril at napatay ng mga ahente ng estado noong Mayo 18 sa Barangay Manat, Trento, Agusan del Sur. Isa si Notarte sa mga benepisyaryong ginawaran ng lupa ng DAR na matatag na lumalaban sa muling pang-aagaw ng API sa kanilang mga parsela ng lupa.

Resulta ng tuluy-tuloy na panggigipit, unti-unting nabawi ng mga kumpanya ang lupang naipamahagi na. Sa kaso ng API, nabawi na nito noong 2020 ang 709 ektarya sa kabuuang 900 ektaryang iginawad sa mga magsasaka. Sa 204 orihinal na benepisyaryo, 78 na magsasaka na lamang ang may hawak ng sariling lupa. Patuloy namang nakikibaka ang mga magsasaka sa FPPI laban sa mga maniobra ng kumpanya na palayasin sila at agawin ang kanilang mga sakahan.