Miarangkada ang pag-apod-apod og indibidwal nga mga titulo sa mga mamumuong panguma sa mga plantasyon sa oil palm sa Agusan del Sur niining milabayng mga bulan. Sigon kini sa Support to Parcelization of Lands for Individual Titling o programang SPLIT sa World Bank nga ginapasiatab nga mopatuman sa “tinuod nga reporma sa yuta.” Apan ang tinuod, paagi kini aron papaspason ang pagbaligya sa giparselang yuta nga sa miagi gilangkuban sa kolektibong titulo ug mga kooperatibang nagapadagan niini. Pamaagi usab kini aron mapasayon ang subling pagkonsentra sa pagalangkubong yuta ngadto sa kontrol sa daan ug bag-ong mga kumpanya sa palm oil.

Langkob sa programang SPLIT ang 51,000 ka ektarya sa Agusan del Sur nga kanhing gipanag-iyahan sa NDC-Guthrie Plantations, Inc., usa ka kumpanyang Malaysian nga nagtunhay ug gipaboran sa panahon sa diktador nga si Ferdinand Marcos Sr. Human “giapud-apud” ang yuta niadtong 1995, padayong nanarbaho ang mga “benepisyaryo” sa plantasyon ilalom sa mga kooperatibang gitukod aron mahimong “kasosyo” sa mipuli nga mga kumpanya sa NDC-Guthrie—ang Filipinas Palm Oil Plantation Inc. (FPPI) ug Agusan Plantation Inc. (API). Ang mga naasoy mao ang kinadak-ang mga kumpanya sa palm oil sa nasud. Kontrolado nila ang pagpamalit ug pagproseso sa ginaharbes nga bunga sa oil palm sa tibuok Caraga—Agusan del Norte ug Agusan del Sur, Surigao del Norte ug Surigao del Sur ug uban pa.

Sulod sa dugayng panahon, nagadawat lamang og nihit nga ₱3,000 nga dibidendo kada tulo ka bulan ang mga benepisyaryo sa mini nga reporma sa yuta. Tungod niini, daghan kanila ang nalipay nga mahatagan og indibidwal nga titulo sa tulo ka ektaryang yuta nga angay nilang maangkon.

Apan kadungan sa pag-apud-apud sa indibidwal nga titulo ang programang ekspansyon sa plantasyon ug produksyon sa oil palm sa rehiyon. Niadtong 2022, giuyonan sa rehimeng Duterte ang petisyon sa Eastern Petroleum Group of Companies, usa ka kumpanyang Amerikano, nga mo-opereyt og 50,000 ektaryang plantasyon sa oil palm sa mosunod nga mga katuigan, ug sa lintunganay, 200,000 ektarya sa Caraga.

Buut ipasabot niini, langkubon sa kumpanya ang mga yutang natamnan ug nakatakda pang tamnan og oil palm. Sa kasamtangan, adunay 25,828 ektaryang yuta ang langkob sa produksyon sa palm oil sa rehiyon.


Mini nga reporma sa yuta

Pagpadayon lamang sa programang SPLIT sa mini nga reporma sa yuta nga naglubong sa mga mag-uuma sa labaw pang kalisud ug nagtukmod kanila sa subsub nga militarisasyon. Niadtong 2015 ug 2017, gihatag sa Department of Agrarian Reform (DAR) sa 334 ka mga mag-uuma ug uban pang benepisyaryo ang 1,300 ektaryang “sobrang yuta” sa FPPI ug API.

Tungod kabahin man kini sa plantasyon, ang yutang giapud-apud napuno na og oil palm. Ug aron anaa silay kita, kinahanglang ibaligya sa mga mag-uuma ang mga bunga niini sa duha ka kumpanya.

Para lisudlisuron ang mga mag-uuma, midumili ang mga kumpanya nga paliton ang ilang giani, o kung ginapalit man, anaa sa pinakaubos nga presyong ₱2 matag kilo. Tungod niini, daghang bunga ang nangalata na lang ug wala napuslan. Ginapabayad usab sila sa mga kumpanya og amortisasyon nga 20% sa ilang kita. Ginapagawas niini nga alang sa pagpalambo sa ilang kahimtang ang maong balayronon.

Kadungan sa pagpanabotahe sa panginabuhi sa mga mag-uuma ang mga maniobra aron palayason sila sa lugar. Katambayayong ang 75th IB ug mga bandidong grupong paramilitar, walay pugong ang iligal nga pagpang-aresto, detensyon, pagpanghadlok ug pagpanghasi. Kaylap ang malisyosong pagpasangil sa mga mag-uuma isip mga membro sa Bagong Hukbong Bayan ug pugsanong pagpasurender kanila. Misangpot kini sa ekstrahudisyal nga pagpamatay.

Pinakaulahing biktima niini si Junjun Notarte, 42, nga gipusil patay sa mga ahente sa estado niadtong Mayo 18 sa Barangay Manat, Trento, Agusan del Sur. Usa si Notarte sa mga benepisyaryong gitagaan sa DAR ug lig-ong misukol sa subling pagpangilog sa API sa ilang mga luna.

Isip resulta sa mapadayunong pagpanghasi, anam-anam nga nabawi sa mga kumpanya ang yutang naapud-apud na. Sa kaso sa API, nabawi na niini niadtong 2020 ang 709 ka ektarya sa kinatibuk-ang 900 ektaryang gihatag sa mga mag-uuma. Sa 204 ka orihinal nga benepisyaryo, 78 ka mga mag-uuma na lamang ang adunay kaugalingong yuta. Padayon usab nga nakigbisog ang mga mag-uuma sa FPPI batok sa mga maniobra sa kumpanya nga palayason sila ug ilugon ang ilahang mga umahan.