Batuan ang ginapaigting nga gera ni Marcos sa tunga sang krisis

,
Ang artikulo nga ini may salhin sa PilipinoEnglishBisaya

Lain man ang itsura kag gawi, wala sang pagbag-o sa esensya ang rehimeng US-Marcos sa nagtaliwan nga rehimeng US-Duterte bahin sa mga pundamental nga mga halambalanon sa ekonomya, pulitika kag katilingban. Katulad sang nagtaliwan nga tirano, ginatiglawas ni Marcos ang interes sang dumuluong nga mga imperyalista kag sang lokal nga mga nagaharing sahi. Sa atubang sang nagasingki nga krisis, pagpaigting sang gera ang sabat ni Marcos sa pumuluyo.

Ginatib-ong kag ginapadayon ni Marcos ang mga polisiya kag layi nga kontra-mamumugon kag kontra-mangunguma kag nagapabudlay sa ordinaryo nga mga Pilipino. Nagapangibabaw gihapon ang kaisipan nga militarista kag ginapadayon ang mga tikang nga mapiguson kag brutal nga pasista-teroristang gera batuk sa pumuluyo nga nagapangapin kag nagabato.

Gindeklarar sining karon lang sang mga upisyal sa militar kag seguridad nga igaduso nila ang gasgas na nga palagwaon nga “lokalisado nga sugilanon pangkalinungan” nga pangtabon lang sa lapnagon nga pagpamigos kag pasipikasyon sa masa agud isurender nila ang pagpangapin sa duta kag paghimakas para sa mga repormang agraryo. Kasugpon ini sang ginbansagan nga “peace economy” nga padihot para sa mga daku nga dumuluong nga korporasyon nga multinasyunal nga malaparan nga sakupon ang nabilin nga kadutaan para sa operasyon sa pagmina kag mga plantasyon. May halos 300,000 ektarya nga duta sa Mindanao ang tuyo nga sakupon sang mga kumpanyang Amerikano. Sa sini, ang “lokalisado nga sugilanon pangkalinungan” magapalala, indi magalubad, sa pinakadaku nga problema sang kawad-on sang duta kag pagpang-ulipon sa masang mangunguma nga kabangdanan sang lapnagon nga pag-antus kag gutom sa kaumhan.

Agud maagum ang “kalinungan” para sa mga dumuluong nga korporasyon nga multinasyunal, labi pa nga paigtingon sang reaksyunaryong militar kag pulis ang pagpaniktik kag pagpangkugmat sa masa, gerang saywar kag mga daku nga operasyong kombat. Daku nga perwisyo sa masa ang ginahimo nga pagkudal sa mga baryo, pag-istrikto sa hulag sang mga tawo, pagblokeyo sang pagkaon kag iban pa nga pagpamigos sa masa sang nagahari-harian nga mga pasistang suldado. Lapnagon nga pagterorisa kag pagbutang sa peligro sa kabuhi sang masa ang ginahimo nga pagpanghulog sang bomba, pagpang-istraping kag pagpanganyon sang AFP katuwang sang mga daku nga operasyon militar.

Ang padihut nga ini sang National Task Force (NTF)-Elcac bulugasan man sang mga upisyal militar nga minilyon nga piso ang ginabulsa sa mga kikbak sa pondo pang-“surender” kag pakigsosyo sa mga kontrata sa pagpasemento sang mga kalsada (kuno mga “farm-to-market road”) kag pagtukod sang kon anu-ano nga imprastruktura.

Nagapabulag-bulag si Marcos sa pangkatilingban kag pang-ekonomya nga mga ugat sang rebolusyonaryo nga armadong pagbato sang pumuluyo, labi na ang pangunahon nga halambalanon sang reporma sa duta. Agud hatagan-rason ang pagbalibad nga liwat nga buhion ang pagpakigsugilanon pangkalinungan sa pungsodnon nga liderato sang rebolusyonaryong hublag, ginapanginwala sang rehimen nga ang armadong paghimakas padayon nga nagasulong sa bilog nga kapuluan nakaugat sa mga problema nga nagasakup sa bilog nga pungsod.

Labing magalala ang pag-antus sang pumuluyo sa tuyo ni Marcos nga padayon nga sundon ang dalan nga neoliberal nga pila ka dekada na nga naghagmak sa pungsod sa sunud-sunod nga krisis. Ini nga mga polisiya dikta sang International Monetary Fund kag World Bank (IMF-WB) ang nagpiang sa ekonomya sang Pilipinas, gani indi na makatindog sa kaugalingon nga tiil, kag lubos nga nakasandig sa dumuluong nga pamuhunan kag pautang kag sa pag-import sang pagkaon kag iban pang kinahanglanon sang pumuluyo.

Sa nagligad nga mga tuig, labing nagdasig ang pagsadsad sang ekonomya kag pangabuhian sang pumuluyo. Nagalutaw ini sa utang kag nagakapyot sa salbabida nga remitans sang dolyar. Sige-sige ang paggamay sang balor sang piso kontra sa dolyar, kag ang balor sang kwarta nga ginakita sang pumuluyo. Nagakabangkrap ang estado bangud sa pagkaltas sang buhis para magganyat sa mga dumuluong nga kapitalista, nagapalala nga korapsyon sa sobra nga magarbo nga imprastruktura, kag sobra kadaku nga badyet sa militar kag pulis.

Wala-tuo nga buhis ang plano nga ipapanaog sa pumuluyo agud may pangbayad sa utang kag para liwat makapangutang. Padayon nga ginalansang ang manubo nga sweldo sang mga mamumugon sa kagustuhan sang mga daku nga kapitalista. Linibo nga mangunguma ang pagapalayason sa mga duta nga target nga italana para sa mga dumuluong nga kumpanya. Linibo nga empleyado sang gubyerno ang plano nga pagasipaon para “makakinot” samtang nagabuy-unan ang mga burukrata sa daku nga sweldo kag kikbak sa gubyerno. Minilyon ang wala sang trabaho, kag bisan diin man magliso, ang masang anakbalhas ginapabudlayan sang nagasumpit nga presyo sang pagkaon, mga produktong petrolyo, kag ginadingutan sang ila pangabuhian.

Nagapabungol-bungol ang rehimeng Marcos sa reklamo sang pumuluyo. Ginabusalan sila kag ginalumos ang ila singgit. Ginadingot sa ila ang kinamatarung nga magtipon sa dalanon gamit ang pagpangkugmat kag pagpamigos agud punggan nga magbwelo ang militanteng protesta sang pumuluyo. Tuman nga nahadlok si Marcos nga maglupok ang mga welga kag pag-alsa sa tunga sang grabe nga krisis. Ginahimo ni Marcos kag sang iya militar kag pulis ang tanan nga pasista nga pagpang-ipit agud punggan nga magbwelo kag magsulong ang pagbato sang banwa.

Sa atubang sang nagabilog nga paglupok sang krisis sa Pilipinas, kag pagpabungol-bungol sang rehimeng Marcos sa mga reklamo sang pumuluyo, wala sang iban nga himuon ang ang pumuluyong Pilipino kundi ang labing paigtingon ang tanan nga porma sang pagbato. Dapat hugpungon ang nagkalainlain nga sektor para ipakigbato ang gilayon nila nga mga demanda para sa dugang nga sweldo, pagpanubo sang presyo, libreng edukasyon kag serbisyo sa ikaayong lawas kag iban pa. Dapat nila nga organisashon ang nagapadaku nga mga militanteng hulag protesta halin sa mga pabrika, komunidad kag unibersidad padulong sa mga plasa kag dalanon.

Sa kaumhan, wala sang iban nga himuon ang masang mangunguma kundi ang maghugpong kag isulong ang nagkalainlain nga porma sang paghimakas para sa duta kag ipakigbato ang ila mga kinamatarung batuk sa pasista nga pagpamigos. Dapat nila lubos nga batuan ang nagalala nga mga porma sang pagpanghimulos nga nagakuripon sa manggad nga ginpauswag sang ila balhas kag dugo, pamatukan ang kumpanya nga nagapang-agaw sang duta kag nagadambong kag nagahalit sa kapalibutan.

Katulad sa ginpakita sa panahon sang diktaduryang Marcos I, ang rebolusyonaryo nga armadong paghimakas ang pinaka-epektibo nga paagi sang pagpangapin sa interes sang masa kag pagbato sa gera sang pagpamigos sa banwa. Dapat labing padamuon ang numero sang mga Pulang hangaway sa bilog nga pungsod, palaparon kag padamuon ang mga prenteng gerilya kag lapnagon kag maikit nga ilunsar ang mga taktikal nga opensiba.

Batuan ang ginapaigting nga gera ni Marcos sa tunga sang krisis