Kinwestyon sa isang sesyon ng lokal na konseho ng Malaybalay City noong Nobyembre 17 ang planong ekspansyon ng Del Monte sa mga barangay sa Malaybalay City. Mahigit isang dekada nang may moratoryum sa pagpapalawak sa mga plantasyon sa syudad, at ilang ulit nang tinanggihan ng konseho ang apela ng Del Monte at ibang mga panginoong maylupa na magpalawak dito.

Bago lamang napag-alaman ng konseho na may hawak ang Del Monte na Environment Compliance Certificate noon pang Oktubre para magpalawak ng plantasyon sa syudad nang hanggang 6,000 ektarya. Sasakupin nito ang mga Barangay Miglamin at Barangay Silae, gayundin ang mga bahagi ng Barangay Kibalabag at Barangay Manalog. Tatamnan ito ng kumpanya ng pinya, abukado at papaya para pang-eksport.

Panguhaning tinutulan ng konseho ang ekspansyon dahil sa peligrong sasaklawin nito ang mga protektadong erya ng syudad. Kabilang dito ang ilog ng Kibalabag na dinadaluyan ng maiinom na tubig ng mga naninirahan sa Malaybalay.

Sa isang pahayag noong Nobyembre 21, nakiisa ang National Democratic Front-North Central Mindanao Region sa resolusyon ng Malaybalay city council laban sa ekspansyon. Ayon kay June de Silva, tagapagsalita ng NDF sa lugar, ikinalulugod ng rebolusyonaryong kilusan at ng mamamayan sa Bukidnon ang resolusyong ito.

Kasabay ng pagharang sa pagpapalawak ng plantasyong para sa eksport, nakikiisa ang NDF-NCMR sa mga makatarungang hakbang para tiyakin ang pagkain ng mamamayan, ipagtanggol ang kalikasan at kundenahin ang pasismo ng estado.

“Nakikiisa kami sa pagkundena sa lahat ng mga programa at institusyong banta sa katiyakan sa pagkain ng mga magsasaka,” ayon sa NDF-NCMR. Ibinunyag nito na dumaranas ng matinding gutom ang mamamayan at kawalang katiyakan sa trabaho saanmang lugar may plantasyong Del Monte. “Sinasagasaan ng Del Monte ang mga sakahan at pangkonsumong pananim ng mga magsasaka sa interes ng pagpapalawak ng plantasyon.” Dahil dito, tiyak na mapalalayas na naman ang mga residente sa nabanggit na mga barangay sa malalayong bahagi ng kagubatan. Ang mga manggagawang-bukid naman nito ay sumasahod lamang ng ₱318 kada araw.

Ikinababahala rin ng NDF-NCMR ang pagsaklaw ng plantasyon sa mga protektadong erya. “Sa mahabang panahon, kilala ang Del Monte sa pagwasak sa kalikasan, pagsira sa katubigan at hangin at masasamang epekto sa kalusugan ng mga tao at hayop,” anito. Sa mahabang panahon, gumamit ang Del Monte ng endosulfan, isang pestisidyong ipinagbabawal na ngayon sa buong mundo dahil sa tindi ng pinsalang idinudulot nito sa tao at hayop.

Nanawagan ang NDF-NDFP para pigilan at kundenahin ang mga kriminal na pagsugpo sa mamamayan sa ngalan ng pagkamkam ng kita. “Hindi lamang simpleng goons kundi kasama ang mga sundalo at pulis sa naggwardya ng mga plantasyon at mina,” anito. Pinatunayan na sa nagdaang mga dekada na kung saan may operasyon ang mga plantasyon at mina, naroon din ang pinakamasinsin at sustenidong mga operasyon ng AFP. “Asahan na iigiting ang mga paglabag sa karapatang-tao sa Barangay Silae at Miglamin,” babala ng grupo.

Liban sa pagharang sa ekspansyon ng plantasyon, maige ring repasuhin ang mga kasunduang nagpahintulot sa pagmimina sa Kalalan River sa Sityo Bendum, Barangay Busdi, ayon sa NDF. Kung matutuloy ang operasyon ng mina, tiyak na makokontamina ang tubig sa Pulangui na aapekto sa naraparaming komunidad mula Bukidnon hanggang General Santos City.