Gipailalum ni Duterte dakung bahin sa nasud ilalum sa duha ka bulan nga militaristang lockdown ug gipahiagum sa katawhan ang dili maantus nga mga kundisyon. Apan gisayang niini ang paningkamot sa katawhan tungod kay wala niini gipatuman ang obligasyon sa pagpahigayon og mass testing, tracing ug isolation sa mga natakdan sa Covid-19. Hangtud karon, buta ang gubyerno sa aktwal nga gilapdon sa impeksyon. Kulang pa kaayo ang natahong ihap sa mga kaso.

Translation/s: English | Pilipino

Gikundena sa Partido Komunista ng Pilipinas ug sa katawhang Pilipino ang rehimeng Duterte sa pakyas niining pagpatuman og kumprehensibong plano aron tubagon ang mass testing, tracing ug isolation isip yaweng estratehiya sa pagbatok sa pandemyang Covid-19.

Gipailalum ni Duterte dakung bahin sa nasud ilalum sa duha ka bulan nga militaristang lockdown ug gipahiagum sa katawhan ang dili maantus nga mga kundisyon. Apan gisayang niini ang paningkamot sa katawhan tungod kay wala niini gipatuman ang obligasyon sa pagpahigayon og mass testing, tracing ug isolation sa mga natakdan sa Covid-19. Hangtud karon, buta ang gubyerno sa aktwal nga gilapdon sa impeksyon. Kulang pa kaayo ang natahong ihap sa mga kaso.

Ilalum sa krisis sa pangpublikong panglawas sama sa pandemyang Covid-19, katungdanan sa estado nga kaplagon ug subayon ang pagkaylap sa bayrus aron ibulag o ikwarentina ang natakdan, tambalan ang nagsakit ug protektahan ang wala pa natakdan. Sa maong kahimtang, katungdanan sa gubyerno nga ipataas ang kapasidad sa sistema sa pangpublikong panglawas aron sa pagpahigayon og mass testing, tracing ug isolation, pagtambal sa nagsakit ug pagpanalipdan ang bulnerable.

Wala gilayon gipatuman sa rehimeng Duterte ang dapat nga paggahin sa pondo alang pangpublikong panglawas. Pakyas niining pangulohan ang pagpatumaw og mga testing kit ug kemikal alang sa pag-eksamen, sa pagpalig-on sa makinarya alang sa mass testing ug tracing, sa empleyo og daghang mga nars, duktor ug mamumuong panglawas, sa pagtukod og igong mga sentro sa pagkwarentina ug uban pang gikinahanglang lakang sa pangpublikong panglawas. Padayon niining gihatagan og prayoridad ang pagpangutang ug “kontra-insurhensiya,” pagpalit og bag-ong mga pang-atakeng helikopter, kanyon ug misayl. Angayan kining basulon nga karon lamang ginahisgutan sa mga upisyal ni Duterte ang pag-empleyo sa mga tawo nga magpahigayon og contact-tracing, apan para lamang hatagan og temporaryong trabaho ang mayorya nga nawad-an og trabaho.

Ang yaweng lakang sa pagbatok sa pandemya mao ang pagpatuman sa mass testing. Sa sinugdanan pa lang, tin-aw nga gisulti sa World Health Organization nga “daghang mga nasud ang anaa sa kahimtang nga kayang ilhon ang dunay mga sakit, ug sutaon ang mga kaso, ug ilhon ang nakasalamuha nga adunay sakit aron makwarentina ug mas barato ug epektibong interbensyon sa pagbulag sa mga indibidwal gikan sa katilingban kaysa bulag-bulagon ang tanang tawo sa matag usa.”

Apan pakyas ang gubyernong Duterte nga maglunsad og hinanaling testing ug tracing human ang unang kaso sa impeksyon sa Covid-19 sa nasud nga nataho niadtong Enero 30. Gipakaminusan na hinuon ni Duterte ang hulga sa pandemya, gibalibaran ang pagpahunong sa dinaghang pagsulod sa mga turista gikan sa China nga posibleng adunay sakit ug pakyas sa pagpangandam aron pakusgon ug ipataas ang kapasidad sa sistema sa pangpublikong panglawas aron ilhon, subayon, ug ihimulag ang bayrus sa nasud.

Busa, nagpahimangno ang mga upisyal sa WHO: “Kung dili igo ang gigahin alang sa interbensyong panglawas sama sa pagpangita sa mga natakdan ug pagkaplag sa iyang mga nakasandurot, social distancing na lang ang pwedeng himuon aron pagdistansya sa mga tawo.” Pero nagbasidaan sila nga ang pagbulag-bulag sa mga tawo “lisud dawaton, bug-at sa panginabuhian ug kinahanglang lumalabay lamang.”

Makaluluoy ang kahimtang sa pag-eksamen sa nasud. Matud sa mga datos nga gipagawas sa Department of Health, nakapahigayon pa lamang og 137,136 nga pag-eksamen sa Pilipinas, o sa abereyds nga 3,608 nga pag-eksamen ang napahigayon matag adlaw. Misaka ang abereyds nga pag-eksamen ngadto sa 5,686 kada adlaw sa niaging napulo ka adlaw, nga nagpabiling hilabihan ka ubos. Subay sa ihap sa katawhan, nakapahigayon pa lang ang nasud og 1,247 nga pag-eksamen sa matag milyon (tests per million o tpm), nga nga mas ubos sa 2,681 tpm sa Vietnam, 5,783 sa Cuba ug 12,249 tpm sa South Korea, mga nasud nga malampuson sa pagpahigayon sa pagkaplag ug paghimulag sa mga natakdan.

Adunay pipila ka dinaghang pagpangeksamen, apan nagpabiling ginagmay ang langkob ub kasagarang ginahimo sa inisyatiba sa pipila ka lokal nga mga gubyerno nga mayroong mga upisyal nga matngon sa panginahanglang motubag ug hulipan ang bayrus ayha pa kinihingpit nga mikuyanap. Husto nilang gigamit ang limitadong rekurso ug midawat og tabang gikan sa mga kumpanya ug pribadong indibidwal. Ingonman, dili sarang ang maong mga lokal nga paningkamot ug mamahimong mapakyas kung walay nasudnong paningkamot sa pagpangulo sa nasudnong gubyerno.

Sulod sa duha ka bulan, nagsalig ang rehimeng Duterte sa mga lockdown ug mga “ECQ” ug “GCQ” isip mga lakang batok sa pandemya tungod kay buta kini sa tinuod nga sitwasyon sa pagkuyanap sa Covid-19 bunga sa kapakyas niining maghimo og mga lakang alang sa pagsuta, pagkaplag ug pagbulag sa mga kaso. Imbes nga tumanon ang katungdanan sa paghibalo sa mga kaso, gipapas-an niini sa katawhan ang katungdanang pugngan ang pagkuyanap sa bayrus sa pinaagi sa pagpabilin sa panimalay.

Nagamugna ang ECQ/GCQ ni Duterte og walay kaparis nga krisis sa kaayuhan sa katawhan sa Kamaynilaan ug sa ubang bahin sa nasud. Pugos nga gipahunong ang trabaho sa katawhan ug gibabagan sila nga manginabuhi. Walay pangpublikong transportasyon alang sa mga gikinahanglang mobyahe. Mokabat sa 4 ka milyon ang wala pa nakadawat sa gisaad nga ayuda. Napuloan ka libo ang napugos nga mopila sa pipila ka adlaw aron lang makadawat og kwarta. Minilyon ka pamilya sa NCR ug uban pang bahin sa nasud ang literal nga anaa sa ngilit sa kamatayon tungod sa gutom. Ang gipalanat nga “ECQ” nagresulat sa malukpanong mga ekonomikanhon ug saykososyal nga problema.

Grabe pa, labaw pang gipagrabe sa rehimen ang pasismo sa estado. Ginapwersa ang mga tawo nga sundon ang mando nga “stay at home” o “magpabilin sa balay” sa mga pulis ug sundalo nga nagagamit sa nagkagrabeng brutal nga pamaagi sa pagpamugos. Ang mga mapanumpuon nga pamaagi ni Duterte ang lakip sa pinakadautan sa tibuok kalibutan. Ang mga utok-pasista ug hakog sa gahum nga mga lokal nga upisyal nagpahamtang sa napanumpuon nga mga “total lockdown” ug gipugos ang mga tawo nga magpabilin sa piut nilang barung-barong. Ginagamit sa rehimen ang pasismo sa estado aron “bag-ohon ang panghunahuna” sa katawhan aron trataron ug palihukon sila nga daw panon sa mga mananap. Padayon nga ginagamit ni Duterte ang krisis aron itukmod ang iskema niining magtukod og pasistang diktadurya.

Sama sa gipamahayag sa WHO, “nakasubay ang social distancing sa prinsipyo nga wala nato nahibaluan kung kinsa ang natakdan mao nang gibulagbulag ug nagtahag og distansya sa matag usa.” Sa tinuod lang, nagasalig sa ECQ ang rehimeng Duterte aron tabunan ang kapakyas niiningtumanon ang katungdanan niini isip estado nga maglunsad og mass testing, tracing, ug isolation. Aron manghugas og kamot, gipaling niini ang pagbasol ngadto sa katawhan sa nagapadayon nga pagkuyanap sa Covid-19. Tungod kay nagpabilin kining buta ug walay gihimo aron buntugon ang pagkuyanap sa Covid-19, naglunsad ang gubyernong Duterte og kampanyang “Takot ako sa Covid-19” sa midya aron isilsil ang kahadlok ngadto sa katawhan ug nga wala na silay mahimo kung dili ang “mosunod” sa kung unsaman ang idikta ni Duterte.

Human sa duha ka bulan nga ekonomikanhon ug katilingbanong kadaut nga gibunga sa lockdown, gianunsyo karon sa Malacañang nga ipadayon niining ipailalum ang NCR sa “modified ECQ” apan gimando ang pagtangtang sa mga “ECQ” sa ubang bahin sa nasud. Prayoridad niini ang subling pag-abli sa mga negosyo ug produksyon para sa mga empresang pang-eksport, puno sa korapsyon nga mga proyektong pang-imprastruktura ilalum sa Build, Build, Build, operasyon sa mga POGO, minahan ug mga plantasyon ug negosyo sa mga kroni niini ug dagkung burgesya-kumprador aron subli silang mokita. Ang katawhang desperado na nga manginabuhi ang pagatugutan na nga magtrabaho “ilalum sa minimum nga pag-amping sa panglawas, “samtang buta pa gihapon kung unsa na ka kaylap ang pandemyang Covid-19.

Ingonman, wala pa gihapon kiniy ginapatuman nga kamandoan mahitungod sa nasudnong koordinadong kampanya para sa mass testing, tracing ug isolate. Imbes nga buhaton kini, gipamugos na hinuon sa gubyernong Duterte sa pagpabilin sa panghunahuna nga ang matag usa posibleng tigdala sa bayrus, ug nga ang pagkuyanap sa bayrus responsibilidad sa matag usa. Kung walay mass testing, tracing ug isolation, kaylap ang adunay sukaranang kahalok nga ang paglugak sa ECQ sa daghang bahin sa nasud magresulta sa subling pagdaghan sa matakdan sa Covid-19 sa umaabot nga mga semana ug bulan.

Kung walay masaligang impormasyon nga makuha lamang pinaagi sa mass testing, ang mga gisulti sa DOH sa “pagpatag sa kurba” o “flattening the curve” pulos walay kasiguruhan. Kung walay usa ka malukpanong kampanya sa detection ug tracing, padayong modagsang sa nasud ug hulga sa kinabuhi sa minilyong Pilipino ang pandemyang Covid-19.

Kinahanglang maghiusa ang katawhang Pilipino, tanang demokratikong pwersa, mga siyentista ug mga prupesyunal sa panglawas, mga mamumuo ug semi-proletaryado, mga estudyante ug ilang mga propesor ug iduso sa rehimeng Duterte nga dihadihang ipatuman ang mass testing, tracing ug isolation sa mga natakdan aron tapuson ang duha ka bulan nga lockdown sa National Capital Region ug sa uban pang bahin sa nasud ug epektibong batukan ang Covid-19. Kung magpadayon sa pagdumili ang rehimen sa pagpaminaw sa ilang pangayo, anaa sa makatarunganong posisyon ang katawhang Pilipino nga iduso ang pagpaluwat ug pagpalagpot kang Duterte isip pinakapamaagi aron hingpit nga mabuntog ang pandemya.