Hindi pa tapos ang gera sa Marawi at Bangsamoro dahil tuluy-tuloy ang pang-aatake ng Armed Forces of the Philippines sa buhay, karapatan at mga komunidad ng mamamayang Moro. Ito ang sagot ng Suara Bangsamoro sa pahayag ng rehimeng US-Duterte na “tapos na” ang gera sa Marawi, sa okasyon ng anibersaryo ng “paglaya” ng syudad noong Oktubre 17.

Sa taya mismo ng AFP at kanilang mga among Amerikano, nasa 214,000 lamang sa mga napalayas sa labanan sa Marawi ang nakabalik sa kanilang mga lugar (kabilang ang mga residente ng katabing bayan) habang nasa 208,000 pa ang hindi nakababalik sa kanilang mga tirahan. Ang 127,000 sa kanila ay tinatayang hindi makababalik sa Marawi sa susunod na dalawa hanggang tatlong taon. Nasa 24 komunidad ng syudad ang wasak na wasak dulot ng kanilang mga bomba at eroplanong pandigma at hindi pa nasisimulan ang rekonstruksyon hanggang ngayon.

Malinaw para sa nakararami na ang tagumpay na ito ay hindi sa mamamayang Moro, kundi tagumpay para sa mga kasabwat ng rehimeng US-Duterte, sa mga komprador at dayuhang negosyo, sa malalaking burukrata-kapitalista na ngayo’y nakikinabang sa mga kontrata gamit ang banderang “Bangon Marawi.” Tagumpay din ito sa tropa ng AFP at US na umagaw sa ekta-ektaryang lupa sa Marawi para pagtayuan ng kampo militar.

Sa kanilang protesta noong Oktubre 16, nanawagan ang mga residente at mga kabataang Moro na pabalikin na sila sa Marawi upang muli nang maitayo ang kanilang mga tahanan.

Anila, sawang-sawa na sila sa mga pangako ng gubyerno. Ilang ulit nang nabimbin ang nakatakdang groundbreaking ceremony sa syudad, na hudyat sana ng simula ng rehabilitasyon, dulot ng samutsaring dahilan. Ang huling palusot ng Task Force Bangon Marawi (TFBM) ay dahil hindi umano makararating si Duterte sa “groundbreaking.”

Ayon kay Agakhan Sharief, lider Meranaw, matagal nang nangako ng rehabilitasyon ang gubyerno subalit ni isang gusali ay wala pa itong naitatayo. Ito ay dahil hindi matapos-tapos ang negosasyon ng mga burges-kumprador, mga burukrata-kapitalista at kanilang mga dayuhang kasosyo sa paghahatian ng pakinabang at kurakot. Ilang beses nang nagpalit-palit ang mga kumpanyang ginawaran ng mga kontrata sa proseso ng pagpili na batbat ng anomalya at korapsyon. Kahit ang pondo para sa ayuda ay ibinubulsa ng lokal na ahensya at mga kroni ni Duterte at hindi na nakararating sa mga bakwit.

Patuloy na binabalewala ng TFBM ang mga residente ng 27 barangay sa ground zero. Mayorya sa kanila ay nananatiling nasa mga evacuation center at dumaranas ng matinding gutom at hirap. Pasan nila ang patuloy na pagsirit ng presyo ng pangunahing mga bilihin. Noong Agosto, umabot sa 8.1% ang tantos ng implasyon sa rehiyon.

Bukod sa kagutuman, winasak din ng gera ni Duterte ang kultura ng mamamayang Moro. Dulot ng walang puknat na pambobomba at gera ni Duterte, hindi bababa sa 37 moske, 44 pasilidad ng madrasah at 22 paaralan ang nasira. Mayroon ding mahigit 3,000 kabahayang pinagnakawan ng mga sundalo ng AFP na naiwan sa loob ng ground zero.

Para pahupain ang galit ng mga residente, naglunsad ng programang Kambisita ang TFBM at lokal na gubyerno, na nagpahintulot sa mga residente na bisitahin ang kanilang mga tahanan at isalba ang kanilang naiwang mga ari-arian. Subalit ani Faykha Khayriyyah Alonto Ala, residente ng Barangay South Mandaya Proper, hindi sapat ang Kambisita, dahil pansamantalang solusyon lamang ito sa matagal na nilang panawagan na bumalik sa kanilang mga tahanan.

Magpapatuloy na armadong labanan

Hindi nagtapos kundi lalupang pinatitindi ang panggegera ng AFP laban sa mamamayang Moro. Sa kasalukuyan, may 75% tropa ng AFP ang nakadeploy sa Mindanao. Sa pamamagitan ng batas militar, binigyang lisensya ang mga sundalo at pulis na pumatay at mang-aresto ng mga sibilyan sa tabing ng pag-akusa sa kanila bilang kasapi ng grupong Maute, Abu Sayyaf o alinmang grupong tinagurian nilang terorista.
Magpapatuloy at sisidhi ang gera laban sa mamamayang Moro habang tumitindi ang pagpapatupad ng rehimen ng mga programa sa ekonomya na pabor sa mga dayuhan at lokal na burgesya. Patuloy na binobomba ang mga komunidad ng Moro sa tabing ng pagsagupa sa terorismo, habang pinagtatakpan ang walang patumanggang pamamaslang nito sa mga inosenteng sibilyan, pangwawasak at pagnanakaw sa pribadong mga ari-arian.

Noong Hunyo 2018, isang buntis ang namatay matapos matamaan ng mortar mula sa AFP.

Palasak na ginagamit ngayon ng AFP ang “pagtugis sa terorista” upang bigyang katwiran ang mga atake nito sa mamamayang Moro. Noong Setyembre, pitong magsasakang Tausug ang pinaslang ng AFP habang tinutugis diumano ang mga elemento ng Abu Sayyaf. Maging ang Oplan Tokhang ay ginamit ng AFP nang salakayin nito ang siyam na mga kasapi ng MILF sa 105th Base Command ng Bangsamoro Islamic Armed Force sa Matalam, North Cotabato. Binaril at napatay din noong nakaraang buwan sa Mamasapano, Maguindanao si Babu Meriam Uy Acob, lider Meranaw at kilalang tagapagtaguyod ng karapatang-tao.

Hustisya ang panawagan ng mamamayang Moro sa pagkawasak ng Marawi. Nararapat lamang na managot ang rehimeng Duterte sa matinding pinsalang idinulot nito sa syudad. Ang pagkamatay ng may 1,000 sibilyan dulot ng patuloy na operasyong militar, sa mga sibilyang inaresto, tinortyur upang mapilitang umamin na mga kasapi ng grupong Maute at tagasuporta nito, at lahat ng biktima ng pang-aabuso ng militar at kapulisan. Wasto rin ang panawagan ng mamamayan ng Marawi na agarang simulan ang rekonstruksyon ng syudad sa halip na pagtatayo ng pansamantalang kabahayan upang ganap at permanente nang makabalik sa kanilang mga tahanan.

Lantad ang kainutilan ng Bangsamoro Organic Law sa mamamayang Moro. Hindi kailanman nito tutugunan ang mga dahilan ng armadong paglaban ng Moro. Ginamit lamang ito ng rehimen upang itali ang kamay at ganap na pahinain ang Moro Islamic Liberation Front (MILF). Kasabay ng pagkakapirma ng huwad na batas, pilit ding pinasuko ni Duterte ang mga armas sa bawat munisipyo ng Lanao del Sur upang mawalan ng kakayahan ang mamamayan na ipagtanggol ang kanilang sarili laban sa pananalasa ng armadong mga tauhan ng rehimen.
Ang pagsasantabi ng rehimeng Duterte sa karapatan at kagalingan ng mamamayan, at ang walang habas nitong panggegera sa mamamayang Moro upang itaguyod ang armadong paghahari nito sa buong Bangsamoro at upang dambungin ang kanilang yaman at rekurso ang dahilan kung bakit magpapatuloy ang armadong paglaban ng mga Moro. Walang ibang pagpipilian ang mamamayang Moro kundi mag-armas upang depensahan ang kanilang buhay at kabuhayan at kanilang lupang ninuno laban sa pagsalakay ng pwersa ng estado at ng rehimeng US-Duterte. Ang mamamayang Moro ay higit pang makikipagkaisa sa mga rebolusyonaryong pwersa sa Mindanao upang ipagpatuloy ang kanilang pakikibaka para sa kanilang karapatan sa sariling pagpapasya at kalayaan.