Kanunay nga ginayawit sa reaksyunaryong gubyerno nga papaspason sa mga farm-to-market road (FMR) o mga kalsada nga gikan sa mga umahan ngadto merkado ang transportasyon sa ani sa gagmayng mag-uuma, ug sa ingon, patas-an ang presyo sa ilang mga produkto. Apan walay kalabutan ang mga kalsada sa pagpresyo sa ani nga sagad nga arbitraryong ginatakda sa dagkung komersyante.

Sa kaso sa mga komersyal nga produkto sama sa bugas, kakaw, kape, asukal ug uban pa, ginatakda ang mga presyo subay sa pagtaas-ubos sa mga presyo sa pangkalibutang merkado. Sa aktwal, nahimong behikulo pa ang maong mga kalsada aron palighuton ang pagpalit sa mga komersyante sa ani sa mas ubos nga presyo tungod kay paspas na alang kanila ang pagbyahe. Gipadali usab niini ang pagsulod sa mga mangilugay og yuta sa gagmayng mag-uuma.

Kanhi nang programa sa milabayng mga rehimen ang maong mga kalsada. Bisan kaniadto pa, ang pagbutang sa mga kalsada puno na sa burukratikong korapsyon, nagsilbi lamang sa mga komersyal nga plantasyon ug mina, ug sa mga larawng militar sa kontra-insurhensiyang gubat sa reaksyunaryong estado.

Kalsadang mosumpay sa gyera sa korapsyon

Gihikyad sa publiko sa Northern Mindanao Regional Task Force to End Local Communist Armed Conflict (RTF-ELCAC) ang 142 ka proyektong kalsada nga nagbalor og ₱17.6 bilyon nga tukuron karong tuiga. Kapin doble kini sa 68 nga gihan-ay niadtong 2020. Niini, 20 ka kalsada ang pagatukuron sa mga barangay nga adunay mga nakatukod nga kampo sa militar.

Kapin 68 sa 142 ka proyektong kalsada alang sa 2021 ang anaa sa Bukidnon. Pinakadaghan ang sa lungsod sa Impasug-ong kung asa nakabase ang hedkwarters sa 8th IB. Dili moubos sa 13 ka barangay nga pagatukuran ang adunay mga kampo, detatsment o kasamtangan ginaokupa sa mga sundalo sa AFP sa ngalan sa Community Support Program.

Subay sa datos sa Department of Public Works and Highways (DPWH) niadtong 2020, ang paghimo sa usa ka kilometrong kalsada nagkantidad sa abereyds nga ₱13 milyon. Apan sa Baungon, Bukidnon, ang proyektong 8-kilometrong kalsada nga mosumpay sa mga barangay sa Mabuhay ug Imbatug nagkantidad og ₱67.5 milyon kada kilometro—lima ka pilo nga mas taas sa abereyds. Ang plano usab nga 8-kilometrong kalsada sa Barangay Concepcion, Valencia City nagkantidad og kapin doble, o ₱30 milyon kada kilometro.

Daghan sa maong mga proyekto ang ginabalikbalik og lista, sama sa planong kalsada sa Barangay Kibalabag, Malaybalay City nga tulo ka beses nga gilista ug gigahinan og badyet nga kapin ₱300-₱360 milyon matag usa. Duha ka beses usab nga gilista ang usa ka kalsada sa Kisolon sa Sumilao nga gipondohan sa tig-₱600 milyon. Tulo ka lain pang proyekto sa prubinsya ang makadawat usab og dobleng pondo ilalum sa Barangay Development Program.

Gawas niini, pipila sa subling gihan-ay ug gipondohan mao ang mga kalsada nga gitukod na niadtong 2020, o di kaha dugay nang adunay mga kalsada. Aduna usay pipila nga adunay tripleng alokasyon sa badyet sa DPWH.

Kinsa ang makapahimulos?

Sa maong mga proyekto pa lang, daku na kaayo ang makorakot sa mga heneral sa RTF-ELCAC, mga upisyal sa lokal na gubyerno ug DPWH, nga notoryus isip pinakakorap sa mga ahensya sa reaksyunaryong estado. Makapahimulos usab sa pondo sa katawhan ang mga kumpanya sa konstruksyon nga suud sa pamilyang Duterte, sama sa Ulticon Builders Incorporated, nga mihakop sa dagkung proyekto sa Mindanao. Nakaatang usab ang mga kumpanya sa semento sa dagkung burgesyang kumprador nga silang Ramon Ang (First Stronghold Cement Industries, Inc.) ug Tomas Alcantara (Holcim Philippines) nga nag-unang magkaribal sa negosyo sa semento sa Mindanao.

Haruhay ang dala sa mga kalsada alang sa mga planta sa enerhiya ug komersyal nga plantasyon nga mihugpa sa Bukidnon. Sa rehiyon makita ang pinakadaghang komersyal nga plantasyon, nga milangkob sa 127,000 ektaryang yutang agrikultural. Ang Dole, Davco ug Del Monte nga milangkob sa tibuok mga komunidad ug yutang kabilin sa pito ka lungsod sa prubinsya, target nga magpalapad pa sa 80,000 ka ektarya dinhi ug sa Misamis Oriental. Sa 30 ka proyektong FMR niing nga mga lungsod, labaw pang mahimong hapsay ang transportasyon sa mga produkto gikan sa mga plantasyon.