Isa ang pin­ya sa mga na­ngu­ngu­nang pro­duk­tong pang-ag­ri­kul­tu­ra ng Pi­li­pi­nas. Ang ban­sa ang ika­la­wang pi­na­ka­ma­la­king ekspor­ter ng pin­ya sa buong mun­do. Ang ani ng pinya noong nakaraang taon ay 2.7 milyong metriko tonelada (MT) na may halagang ₱26.1 bilyon. Ma­yor­ya (85%) ng ka­buuang lo­kal na pro­duk­syon ng pin­ya ang kontro­la­do ng dam­bu­ha­lang mul­ti­na­syu­nal na mga kor­po­ra­syong Del Mon­te Phi­lip­pi­nes Incor­po­ra­ted at Do­le Phi­lip­pi­nes (Dolefil) na pa­re­hong unang itinatag ng mga kum­pan­yang US noong de­ka­da 1920. Pag­ma­may-a­ri nga­yon ng ma­la­king bur­ge­sya­-kumpra­dor na pa­mil­yang Cam­pos ang Del Mon­te Phi­lip­pi­nes at ng kum­pan­yang Ja­pa­ne­se na Itochu Cor­po­ra­ti­on ang Do­lefil.

Ibi­ne­ben­ta ang pin­ya nang pres­ko, na­ka-la­ta, o pin­ro­se­so bi­lang inu­min at na­ka­ha­lo sa ibang pro­duk­tong pag­ka­in. May ma­li­it na ba­ha­ging pi­nop­ro­se­so bi­lang te­la. Ayon sa pi­na­ka­hu­ling da­tos ng re­hi­men, ang abe­reyds na ti­ngi­ang pre­syo ng pin­ya ay ₱53.07 ka­da ki­lo. Si­na­sa­bi ni­tong bi­ni­bi­li ito sa ha­la­gang ₱19.37 ka­da ki­lo pe­ro sa aktwal ay na­sa ₱5 ka­da ki­lo la­mang ang pag­bi­li ni­to sa mga mag­sa­sa­ka.

Saklaw ng mga pin­ya­han ang 66,048 ek­tar­ya ng lu­pang ag­ri­kul­tu­ral sa buong ban­sa. Ma­la­king ba­ha­gi ni­to ay na­ka­kon­sentra sa Northern Min­da­nao Re­gi­on (26,507 ek­tar­ya) at Soccsksargen (24,561 ek­tar­ya). Ti­na­ta­yang 32,000 ek­tar­ya ang mga plan­ta­syon ng pin­ya ng Do­le ha­bang 20,000 ek­tar­ya na­man ang sa Del Mon­te na pawang kinamkam sa lupang ninuno ng mga Lumad. Ang re­la­ti­bong mas ma­li­li­it na pin­ya­han ay na­ka­pai­la­lim sa mga kaa­yu­sang lea­se­back at contract gro­wing ka­so­syo ang Del Mon­te at Do­lefil. Bu­kod sa da­la­wa, na­ngo­ngontra­ta rin ang La­pan­day Foods Cor­po­ra­ti­on ng mga Lo­renzo, isang pa­mil­yang pa­ngi­no­ong may­lu­pa.

Agre­si­bong nagpapalawak ng plan­ta­syon ang mga kum­pan­yang ito pa­ra mag­ka­mal ng mas ma­la­king tu­bo mu­la sa pro­duk­syon ng pin­ya. Noong 2014, nag-a­nun­syo ang Do­lefil ng pla­nong ekpan­syon ng 12,000 ek­tar­ya. Aa­ga­win ni­to ang mga lu­pang ag­ri­kul­tu­ral at lu­pang ni­nu­no sa Soccsksargen na ma­ta­gal nang si­na­sa­ka at ti­ra­han ng mga set­ler at Lu­mad.

Gi­na­ga­mit ng mga kum­pan­yang ito ang mga is­ke­mang contract gro­wing at lea­se­back pa­ra di­rek­tang kontro­lin ang mga lu­pa­ing pag­ma­may-a­ri ng mga mag­sa­sa­ka pa­ra sa pro­duk­syon ng pin­ya. Ang contract gro­wing ay isang kaa­yu­san kung saan ipi­na­pa­sa sa mag­sa­sa­ka ang buong pro­se­so ng pro­duk­syo­n, ha­bang ang pre­syo sa pag­bi­li, da­mi ng pro­duk­to at ka­li­dad ni­to ay so­long iti­na­tak­da ng kor­po­ra­syo­n. Ang sis­te­mang lea­se­back na­man ay isang ka­a­­yu­­san kung saan ang lupa (na naka­pailalim sa pag-aaring “koo­pe­ra­tiba”) ay matagalang inuupahan ng mga korporasyon sa napaka­ba­bang halaga. Ba­wal mag­ta­nim ng ibang pa­na­nim, ka­hit pa­ra sa pag­ka­in, sa mga lu­pang ito.

Pag­sa­sa­man­ta­la sa mga mang­ga­ga­wang bu­kid

Sa pa­na­hon ng ani­han, nag-eemple­yo ang ma­la­la­king plan­ta­syon ng mga sa­ka­da pa­ra la­lu­pang ma­ka­ti­pid. Ipi­nag­ka­ka­it sa ka­ni­la ang ka­ra­pa­tang mag-or­ga­ni­sa, mag-un­yon at ma­ka­tang­gap ng di­sen­teng sa­hod at mga be­ne­pi­syo. La­ga­nap din ang sis­te­mang pak­ya­wan pa­ra la­lu­pang ma­ka­hut­hot ng tu­bo mu­la sa mga mang­ga­ga­wa sa mga plan­ta­syon ng pin­ya.

Dag­dag na pa­hi­rap at pa­nga­nib sa mga mag­sa­sa­ka sa mga pin­ya­han ang sis­te­ma­ti­ko at ma­ta­ga­lang pagkatambad sa na­ka­la­la­song mga ke­mi­kal (pes­ti­sid­yo, her­bi­sid­yo at pa­ta­ba) na gi­na­ga­mit ng mga mul­ti­na­syu­nal pa­ra pa­bi­li­sin at pa­ha­ba­in ang bu­hay ng mga pin­ya.

Pro­duk­tong pang-eksport

Sa 2020, uma­bot sa 990,780 met­ri­ko to­ne­la­da (MT) ng sariwa at pinrosesong pin­ya ang ineksport ng Pi­li­pi­nas sa ha­la­gang $674.54 mil­yon. Ma­hi­git sang­kat­lo ito ng ka­buuang bol­yum ng pin­ya na nap­rod­yus ng ban­sa. Ma­la­king ba­ha­gi (71%) ng ineksport na pin­ya ng Pi­li­pi­nas ay na­pun­ta sa US (236,810 MT), Chi­na (231,340 MT) at Ja­pan (231,080 MT). Sa ila­lim ng re­hi­meng Du­ter­te, li­mang be­ses na lu­mo­bo ang bol­yum ng ineksport na pin­ya ng Pi­li­pi­nas sa Chi­na—mu­la 44,360 MT noong 2016 tu­ngong 231,340 MT sa 2020.

Sa US, ang abe­reyds na ti­ngi­ang pre­syo ng sariwang pin­ya ay $1.44 (₱72) ka­da ki­lo o ha­los apat na be­ses na mas ma­la­ki sa pre­syo kung mag­ka­no ito bi­ne­ben­ta ng mga mag­sa­sa­ka (₱19.37). Nag­ka­ka­ha­la­ga na­man ang pi­ne­apple juice ng $2.8 (₱140) ka­da lit­ro.