Sadtong 2021 pa ginduso sang mga mamumugon nga Pilipino sa subsektor sang elektroniks kag elektrikal (E&E) nga ipatuman sang mga kapitalista ang mga tikang para sa luwas nga pagtrabaho kag ihatag ang mga benepisyo nga nagakadapat sa ila. Ginapanawagan nila nga himuon nga layi ang libre nga pagpabakuna kag nabayaran nga pag-lib sa panahon sang pandemya. Pareho sang ibang sektor sang pagmanupaktura, gindeklarar nga “esensyal” ang industriya nga E&E, kag sa amo obligado nga magsulod sa mga pabrika ang mga obreros sini bisan sa tunga sang pagpanghalit sang bayrus.

Daku ang ginasalig sang lokal nga ekonomya sa subsektor sang E&E. Ginabug-os sini ang bulto sang mga eksport sang pungsod sa halambalanon sang balor. Ini ang sektor nga may pinakadaku nga bahin sa gross domestic product. Ini sa pihak sang nagapakitid kag pabagsak nga padron sini sang pag-uswag. Dominado ini sang mga dumuluong nga kumpanya. Ang sektor nga ini wala nakasugpon sa anuman nga lokal nga industriya.

Indi signipikante nga kontribyutor sa pangkalibutanon nga baligyaanay sang E&E ang Pilipinas. Ara sa 1% lang ang bahin sini sa pangkalibutanon nga industriya sang semiconductor, ang mayor nga produkto sang pungsod. Ang pagbagsak sa padron sang pagdaku sini nag-umpisa sang 2007 pa, kag wala na makabangon halin nga ginsaylo sang kumpanya nga Intel ang mga operasyon sini pakadto sa Vietnam sang 2009. Halin sa 70% nga bahin sini sa kabilugang eksport sang 2001, ara sa 43% na lang ini sa 2012, kag 55% sa 2019. Naggamay man ang bahin sini sa GDP halin 15.58% sang 2010 pakadto 9.8% sang 2018.

Pangunahon, nakasentro ang E&E sa pungsod sa pag-asembol kag testing sang mga integrated circuit, pangunahon sang mga analog semiconductor. Sa bilog nga proseso sang produksyon sang mga semiconductor, ini ang pinakamanwal o nagakinahanglan sang kusog-pangabudlay. Wala sang pagmanupaktura sang mga produkto halin sa hilaw nga materyales o pagtuga sang anuman nga pyesa. Wala man sang ginahimo nga pagpanalawsaw kag pagpauswag kag indi signipikante ang pagdesinyo kag ibang proseso sang may mataas nga dugang nga balor.

Halos tanan nga mga kumpanya sa E&E pagpanag-iya o nakasuso sa multinasyunal nga mga kumpanya kag nagasalig sa dumuluong nga kapital. Kabahin ini sang pangkalibutanon nga assembly line sang mga kumpanya nga US, Japan kag South Korea. Nagakuha ini sang mga pyesa sa China, US kag Japan. Lakip sa dumuluong nga kumpanya nga may operasyon sa pungsod ang SMNI Electronics, Texas Instruments, Samsung, NXP kag Toshiba. Ang solo nga angut sang mga ini sa lokal nga mga industriya ang ginakuha sini nga materyal para sa pagpakete sang mga pyesa.

Sa sina, wala sang kaugalingon nga kabuhi ang E&E sa Pilipinas gwa sa hulag sang pangkalibutanon nga baligyaanay. Sining nagligad nga tuig, apektado ini sang pangkalibutanon nga kakulangan sang suplay sang semiconductor. Sa pagpanghalit sang pandemya nga Covid-19, apektado ini sang mga kakulangon sang materyales, pagsira sang mga dulunan kag krisis sa internasyunal nga transportasyon.

Gamay lang ang E&E sa Pilipinas. May ara lang 259 nga kumpanya nga angut sa elektroniks, ang pinakadaku nga seksyon sang subsektor. Wala pa ini sang 1% sa kabilugan nga mga establisimyento sa pungsod. Bangud nagakinahanglan sang daku nga pwersa sang pagtrabaho ang mga operasyon sini, naga-empleyo ini sang mas o menus 344,450 mamumugon o halos 12% sa tanan nga mga mamumugon sa pagmanupaktura. Nakakonsentrar ang mga pabrika sini sa National Capital Region kag mga export processing zone sa Southern Tagalog, Central Luzon kag Central Visayas.

Bangud pangunahon pag-asembol kag testing lang ang ginahimo sa pungsod, manubo ang dugang-balor sang mga produktong E&E sa Pilipinas. Nagalab-ot lang sa 10% ang dugang nga balor sa ginamanupaktura nga elektroniks, mas manubo kumparar sa dugang nga balor sa pagmanupaktura sang mga ilimnon.

Indi man “high-margin” o pwede nga makitaan sang daku ang mga produktong elektroniks sa Pilipinas. Manubo man ang potensyal sang bilog nga subsektor para sa “upgrading” o pagpauswag.

Ang 80% sa mga obreros sa subsektor nga ara sa “produksyon” may manubo tubtob kasarangan nga kahanasan. Madamo sa ila naggradweyt sang elementarya kag hayskul o sa mga eskwelahan nga bokasyunal-teknikal. Gamay nga porsyento lang ang gin-empleyo sini nga may mataas nga kahanasan pareho sang mga inhenyero.

Ginahimuslan sang mga dumuluong nga kumpanya sa subsektor ang malapad nga suplay sang mga obreros nga wala sang trabaho sa pungsod. Daku nga mapuslan man sang mga ini ang mga insentiba kag paglibre sa buhis sa sulod sang mga export processing zone nga nagalawig sang tubtob 10 ka tuig. Lakip ang mga kumpanya sa E&E sa mga nagaduso nga labi pa nga panubuon ang buhis sang mga korporasyon.