(Editors’ Note: Pila ka bulan human sa bagyong Pablo, nagsuroy ang staff sa Pasa Bilis! sa mga baseng gerilya sa rehiyon aron makisayod kung unsa nay kahimtang sa mga masa ug eryang labing naigo sa kalamidad. Usa sa pinakasadya mao ang pakig-kukabildo sa usa ka aktibistang masa sa Barrio X. Taliwala sa usa ka halapad nga humayan, narecord sa PB ang mosunod nga pakighinabi.)

Pasa Bilis! (PB): Maayong adlaw kanimo diha Tay, kumusta mo tanan dinhi?

Tay Binong (TB): Uy, maayong adlaw pod diha kanimo Dong. Maayo kay nakasuroy ka diri sa among lugar. Nangape na ka?

PB: Oo Tay ganina sayo. Wala pay ikaduha, hehe. Si Nanay, asa diay siya karon?

TB: Tua lagi gisuroy ang mga kababayen-an para sa ilang tigum, kamulo ming tanan karon diri aron maplastar ang mga gimbuhaton aron makaba-ngon gyud sa kadaut sa bagyu… Sa karon, hinay-hinay mibangun pinaagi sa among organisasyon.

PB: Kining mga balay ninyo dinhi karon kamo na ang mi-repair?

TB: Kami na gyud. Pero syempre, gitabangan mi sa mga kauban. Ang tibuok kapunongang masa nagtinaba-ngay alang niini… Bisan og temporaryo lang usa among panimalay kay unahon sa gyud namo og sulbad ning makaon. Produksyon ba. Aron masulbad namo ang kagutom. Kini man ang among nasabotan sa asembliya.

PB: Asembliya?

TB: Kanang panagtapok sa mga tawo sa baryo aron hisgutan unsaon pagsulbad ning katalagman. Ning grabeng kagutom. Asembliya kini sa organisasyon namong mag-uuma dire sa baryo–ang HOM sa PKM.

PB: HOM sa PKM?

TB: Hingpit nga Organisasyong Masa kon HOM dinhi sa kabukiran. Ang PKM Pambansang Katipunan ng mga Magsasaka. Hala, taga Pasa Bilis! ka, nganong wala man ka nasayod niini? Bitaw, Dong, kini ang kapuno-ngan nga nagatuki sa kahimtang ug kun unsaon pag-atubang ang problema namong mga mag-uuma. Pananglitan, kining pag-ayos sa among komunidad human sa Pablo.

PB: Nindot gyud kaayo Tay nga may gahum na gyud ang mga kabus. Makita ang kalamboan ug paspas nga pagba-ngun sa kadaut sa bagyu.

TB: Oo bunga kadto sa kampanya nato human sa bagyu nga sulbaron ang kagutom kay hagba man gyud ang mga pananom, ug dili kasaligan ang gamayng relief gikan sa gobyerno. Gamay ra man gyud ang miabot dinhi. Ingon sa radyo daghang nagdonar, pero wala man gyud among nadawdaw. Gibulsa seguro sa goberno. O ni Dinky Soliman, kadtong taga DSWD. Unya, ang gihimo namo, isip paneguro, nag-lunsad gyud kami og kampanya sa lusong ug komunal.

PB: Tuod, kining inyong eskuwelahan?

TB: Oo, nangapalid pod na adtong bagyu. Diha man unta mi mutago, peru gipalid pod. Human sa bagyu, sa tigum sa kapunungan, usa gyud ang skul nga gihatagan namo og prayoridad nga marepair dayun. Migahin gyud kami og mga tawo ug adlaw aron matutukan ang pag-repair niini aron dili mabalda ang pag-eskuwela sa mga bata. Gipa-nguluhan kana sa komitiba sa edukasyon sa kapunungan.

PB: Kadtong babae didto sa may balay, morag may dala lagi siya nga BP set ug uban pa?

TB: Si Rima kadto, Dong, siya ang nangulo sa komitiba sa panglawas. May tigulang man gyud diha nga ilang giatiman ug gimonitor ang BP. Subling naglunsad na pod og pinamubong treyning medikal ang mga kauban sa han-ay sa masa aron makakumpas sa kampanya sa panglawas. Aron malikayan ang grabeng pagsakit sa kabataan. Sila usab ang nanguna nga mobuhat og mga CR ug kahibalo ug pananom sa mga herbal, paghimo og mga cough syrup ug uban pa.

PB: Sa ato pa, function gyud diay ang mga sub-komite sa inyong kapunongan, Tay?

TB: Kana gyud among gipaningkamotan, Dong. Amoang gipakusgan karon ang kampanya sa pagdepensa. Nakatutok diri ang yunit sa milisyang bayan. Kusog man gud ang estorya nga mosulod lagi daw ang mga dagku ug langyawng minahan ug mga plantasyun. Aduna man sila gipaari diri nga mga surbeyor. Dili kami mosugot ining tanan. Dili kana ang among interes, interes kana tanan sa mga negosyante ug gobyerno sa mga adunahan. Tungod ana, Dong, nakadungog na sad kami nga mosulod daw ang mga militar, aron mo-klering. Sundalo gyud diay ang AFP sa mga adunahan… Ug kini angay pa gyud namong ipasabot sa among mga myembro. Isip chairman sa HOM, siempre kinahanglan gyud nga mapasabot nako ang mga tawo.

PB: Dugay na gyud ning inyong HOM, Tay?

TB: Dugay-dugay na sab. Natukod ang HOM-PKM sa among lugar human matibuok sa tigum sa SPL nga halos tanang mag-uuma sa among lugar naorganisa na. Paspas nga napahugop namo ang among mga kabanay tu- ngod nahiusa ug napalihok namo sila sa komon namong interes ug pakig-bisog nga nagahulga sa among pa-nginabuhian batok sa usa ka dakung mangingilog og yuta.

Dugangan pa kadtong CADC* nga programa sa NCIP.* Pagtukod og mga tribal nga sa esensya pagpangilog og yuta para mabulahan ang dagkung minahan ug mga plantasyun. Nahiusa namo niining panahona ang 122 ka bobong nga milangkob sa halos 500 ka lumulupyo sa among lugar. Komon ang among interes nga madepensahan ang among yutang kabilin…

Niining panahona usab, tungod sa kalagsik sa kalihukang masa, natukod namo ang sektoral nga organisasyon sa kababayen-an, ang HOM-MAKIBAKA* ug sa kabatan- onan, ang HOM-KM* nga milangkob usab sa mga batan-ong mga lalaki ug babae gikan 13-35 anyos.

PB: Wala gyud masayop ang mga masa nga mipili nimo isip tsirman, Tay.

TB: Uy, hehe. Tsirman ra ku, buot ipasabot suluguon sa katawhan aron mopaniguro nga maimplementar ang mga plano, ug mapalihok ang among ginsakpan.

PB: Lisud ba ang mamahimong tsirman, Tay?

TB: Dakung hagit gyud. Kunot naman daan kog agtang, hehe. May puti na sad nga buhok. Matag karon ug unya gyud nakatutok aron maka-troubleshoot sa mga problema ug bara sa pagpatuman sa mga gimbuhaton. Ilhon gyud kanunay nga may atrasado ug abante bisan sa han-ay sa mga nangulo.

Kun wala ang suporta sa mga ginsakpan, mamahimo ra mig nag-inusarang tukog, dali ra mabali.

Apan kay nagkahiusa man ang ginsakpan ug nangulo sa kapunungan sa iyang interes ug baruganan, sa giya ug suporta sa mga kauban, bisan unsa pang bagyung moabot, payts ra! Hangtud naa pay problema, magpadayun kami sa pagrebolusyon.

*CADC – Certificate of Ancestral Domain Claim
*NCIP – National Commission on Indigenous People
* MAKIBAKA – Malayang Kilusan ng Bagong Kababaihan
* KM – Kabataang Makabayan

___
Unang gimantala sa Pasa Bilis! Hulyo 2013 nga isyu
(Pasa Bilis! Ispesyal nga Isyu, Disyembre 4, 2022)