Atubangan han pagparayaw han pira kayukot nga mga tropa nga Amerikano, dara an ira dagko nga bokis de gerra, pan-gerra nga idro, mga kanyon ngan dirudilain nga armas, dugang nga natikaklaro an kawaray hin tinuod nga katalwasan han Pilipinas ngan himubo nga pagtagad ha nasud komo dako nga base militar han US.

Samtang aadi ha Pilipinas, nagtatagamtam an mga sundalo nga Amerikano hin mga ekstrateritoryal nga katungod ngan ispesyal nga pribilehiyo, kaagsuban labaw pa ha kanan ordinaryo nga mga Pilipino. Ginhatag ini ha ira ilarum han Visiting Forces Agreement (VFA) ngan han Enhanced Defense Cooperation Agreement (EDCA), mga diri patas nga kasarabutan pabor ha US.

Ilarum han EDCA, gintagan an US hin hiluag nga “ginkasarabutan nga mga lokasyon” ha sakob han mga kampo militar han AFP, agud gamiton nga eksklusibo nga pasilidad ngan base militar. Gin-gagamit ini han US nga duongan, erport, istakan han krudo, urukyan han mga tawuhan, istakan han armas, sarakyan ngan iba pa nga higamit pan-gerra. Ginpapagamit ini nga katunaan ha US hin “waray plete o sugad nga kabaraydan.”

Mayda absoluto nga kontrol an militar han US hini nga mga lokasyon tubtub nga “diri na ini kinahanglanon han Estados Unidos,” karuyag sidngon nga bisan tubtub san-o nira gamiton ini nga mga lokasyon. Waray soberaniya o otoridad an Pilipinas ha mga base militar ngan pasilidad han US. Diri poyde sumakob dinhi o inspeksyunon labot na la ha mga pamaagi nga aprubado (o gin-abuyunan) han US.

Gintatagan liwat an US hin katungod nga gumamit bisan ano nga oras hin pampubliko nga katunaan ngan pasilidad sugad han mga kalsada, duongan ngan erport, labina kun nagbabarubalhin o nagdedeploy hira hin kagamitan. Sukwahi ha mga balaud han Pilipinas, ginhahatag gihapon ha US an katungod nga magtukod hin kalugaringon nga sistema han telekomunikasyon ngan gamiton an “ngatanan nga ginkikinahanglan nga spectrum han radyo” hin waray bayad, usa nga katungod nga waray an ordinaryo nga Pilipino.

Diri gin-oobligar han kasarabutan an US nga magbayad para ha bisan ano nga destroso han kalibungan nga posible igdurot han paglabog han makahirilo o delikado nga mga materyal. Mahinunumduman nga hadton katapusan han 1992, ginbayaan han US an Clark Air Base ngan Subic Naval Base hin diri ginlilimpyuhan an ira mga basura nga naghilo ha mga burabod ngan dagat ngan karikuhan hini.Samtang aadi ha Pilipinas, nagtatagamtam an mga sundalong Amerikano hin ispesyal nga ligal nga istatus. Labot la kun aruon, diri hira ginlulupgop han mga kriminal o sibil nga balaudnon han Pilipinas ha panahon nga naukoy hira ha nasud. Ha naglabay nga 25 katuig, an mga sundalo nga Amerikano nga nadabi ha mga kriminal nga kaso (pagpatay, panlugos, pangastigo, panmusil ngan iba pa), waray dakpi o paatubangon ha korte, lugod madagmit nga ginpapaeskapo. Bisan ha duha nga landaw nga kaso han Subic Rape Case ngan pagpatay kan Jennifer Laude, an mga sundalo nga Amerikano nga napamatud-an nga salaan ginpalusot ngan ginpauli ha US.

Yana nga 2023, diri mamenos ha 500 nga war games—mga ehersisyo militar nga pangandam ha gerra—an hihimuon han US ha Pilipinas. Karuyag sidngon, kada adlaw ha bug-os nga tuig, may mga sundalo nga Amerikano ha Pilipinas agud magsulsol hin gerra. Kalakip dinhi an ehersisyo nga Balikatan hadton Abril, nga pinakadako ha kasaysayan, kun diin ginbuhusan hin 12,600 katropa nga Amerikano an pira nga parte han Luzon agud magparayaw ha China. Wala-tuo an pagpalupad han mga jet fighter ngan helikopter han US, pagpalawod ha mga kadagatan, bisan an pagpalupad han mga misayl ngan paghulog han bomba nga nanriringgal ha kamurayawan ngan nagruruba ha kalibungan. Gin-gagamit an mga “magkatig-ob nga ehersisyo” agud seguruhon nga makokontrol hini an Armed Forces of the Philippines (AFP) (gintatawag han US nga “interoperability”) ingkaso maglarab an gerra. Iginduduso an “modernisasyon” han AFP agud pumalit hin pira kabilyon kapisos nga sarplas, gamit o kadaan nga mga armas han US.

Samtang gintatamas-tamasan ngan naghahadi-hadian ha katumaan, kahanginan ngan kadagatan, an dako nga presensya han mga sundalo nga Amerikano ginpapagawas nga pangilal-an han “putos ha puthaw nga pagin magsangkay” han US ngan Pilipinas. Dako nga buwa an ginsesering nga aada ha Pilipinas an US agud depensahan ini ha higante nga China. Ha kamatuoran, kalugaringon interes an gindedepensahan han US, kapareho hadto nga kalugaringon interes gihap an hinungdan nga ginlangkob ngan ginsakop an Pilipinas hin tunga hin siglo, ngan ginhimo nga bagakolonya tikang 1946 nga ginhahadian han mga niyutiyo nga burukrata.

An presensya han US ha Pilipinas kaparte han estratehiya hini nga palibutan an karibal hini nga imperyalista nga China ngan pugngan an dugang nga pagdako han poder hini ha militar ngan ekonomiya. Dirudiretso nga ginpapadako han US an pwersa militar hini ha East Asia, Southeast Asia tubtub ha Pacific islands, bisan ha India, samtang ginsusulsol ngan gin-gigipit an mga panmilitar nga alyado hini (kalakip an Japan, Australia, tubtub ha United Kingdom) nga umapi ha mga nabal (pandagat) nga operasyon ha South China Sea ha tahub han “freedom of navigation.” Para ha US ngan ha heopulitikal ngan pangmilitar nga estratehiya, an Pilipinas usa nga importante nga base tungod ha pagin apiki hini ha China. Para naman ha China, an presensya han mga pwersa militar han US ha Pilipinas ginkukunsidera hini nga hulga ha iya seguridad ngan segurado nga magigin target han armado nga pag-atake ha takna nga gamiton ini han US nga lansaran han gerra kontra ha China.

An paghagudalan ha natikadako nga presensya ha Pilipinas gin-gamit han gubyerno nga Biden han US nga kundisyon para ha natikadako nga pautang, pamumuhunan hasta an ayuda militar nga desperado nga gin-aro han rehimen Marcos ha duha kabises nga pagbisita ha US. Kabalyo han hul-os nga pagsurender han teritoryo ha US ngan pagtugot nga gamiton an nasud komo base militar ngan lansaran han gerra han US, dudrungan nga gin-aprubaran han World Bank hadin Hunyo an upat kapakete nga pautang nga naabot ha $1.14 kabilyon, agud pun-an an grabe nga kakulangan ha badyet han rehimen Marcos. Gin-gagamit yana an mga pautang agud iduso an mga palisiya ha ekonomiya agud dugang nga pahiluagon an interes han langyaw nga mga kapitalista ngan mga kasosyo nga burgesya komprador ngan agaron maytuna, ha kahibangan han panginabuhi han masa nga anakbalhas ngan mga ordinaryo nga Pilipino.

Ilarum han niyutiyo nga rehimen Marcos, dugang nga naggagrabe an istatus han Pilipinas komo nasud nga bagakolonya han US nga waray tinuod nga katalwasan. An kontrol ngan dominasyon han US ha Pilipinas ha masobra 125 katuig an pinakagamot kun kay ano nga an nasud ludlod ha krisis, atrasado, agraryo, diri industriyalisado ngan diri nakatitindog hin naglulugaring. Mas hugot yana nga gin-gagamit han US an dominasyon hini ha pulitika, ekonomya, militar ngan kultura agud ipasulong an interes hini ha Pilipinas ngan ha bug-os nga rehiyon han Asia.

Kinahanglan ipakigbisog han katawhan Pilipino an pagbasura ha EDCA, ha VFA, ha Mutual Defense Treaty ngan ngatanan nga iba pa nga diri patas nga kasarabutan militar ha US. Waray tinuod nga soberaniya an Pilipinas samtang gin-uungbawan ini han panmilitar nga poder han US. Kinahanglan makigbisog an katawhan agud talwason an Pilipinas tikang ha kontrol han US ngan pauswagon an naglulugaring nga kapas han nasud nga depensahan an kalugaringon. Mahiaaguman la ini kun an Pilipinas mayda tinuod nga pan-ekonomya ngan pampulitika nga kalibrihan ngan hul-os nga nasyunal nga katalwasan.