Libre a panangiwaras ti daga kadagiti mannalon nga agsuksukay ti daga wenno pudno a reporma iti daga ti basaran a solusyon, saan laeng iti agdama a sangsangwen a krisis iti taraon ken agrikultura, nu di karaman ti sibubukel a problema ti pannaka-ilumlom ti ekonomya ti sistema a malakolonyal ken malapyudal iti Pilipinas.

Itatta, ken iti kaanuman, lallalo a napateg ken insigida ti pagkasapulan nga itandudo ti pannakidangadang para iti pudno a reporma iti daga iti sangwanan ti panagkaro ti panagrigrigat ti intero a pagilian, aglalo ti masa a mannalon iti kaaw-awayan.

Lumatlatak pay daytoy a kiddaw iti sangwanan ti krisis iti taraon, ken kabuklan a krisis iti ekonomya. Ngumatngato ti presyo ti bagas kagiddan ti 6.1% implasyon idi Setyembre, a mangpampaneknek nga awan serbi, ubbaw dagiti kari a kalag-anan, ken palpak ken lallalo a parigat dagiti ad-addangen ti rehimen Marcos.

Nangato ti presyo ti bagas a kangrunaan ket gapu ti nangato a gastos iti produksyon, a dakkel a paset na ket bukbuklen ti abang wenno buwis iti daga aglalo kadagiti kataltalonan, kakuyog ti nangato a presyo ti maang-angkat a bin-i, ramit ken dadduma pay nga usar iti produksyon. Nasaknap ti pannakalugi, pannakaikulbo wenno pannaka-ilumlom iti utang ti masa a mannalon.

Sumardeng wenno bumasbassit ti produksyon gapu iti atrasado a sistema iti panagtalon. Iti kabuklan, manumano, mangnamnama iti tudo, saggabassit, ken sangapamilyaan pay latta ti produksyon a pang-agrikultura iti Pilipinas.

Saan a bumaba iti 60% kadagiti taltalon ket nababbaba iti maysa ektarya laeng iti rukod na. Nasurok 50% ti daga a masuksukay ket adda iti ima ti 11% laeng a makinkukua ti daga. Sumagmamano a pamilya laeng ti agtagikua iti rinib-ribu nga ektarya a kadagaan a pang-agrikultura. Awanan dagiti basaran nga industriya ti pagilian.

Agtultuloy a patpatayen ti kasta unay a liberalisasyon iti importasyon ti lokal a produksyon a pang-agrikultura. Sigud a makaanay para iti bukod, itatta ket dumandanon iti 20% ti suplay ti bagas nga ang-angkaten ti Pilipinas. Dumakdakkel ti maang-angkat wenno maigabgabor nga imported a lasuna, balatong, naduma-duma a nateng, uray pay karne ti manok ken baboy. Ngannganin mapaksiat ti panag-ang-angkat ti lokal nga produksyon ti bawang.

Nairut ti kontrol ken manipulasyon ti kartel ti dadakkel a burgesya kumprador a komersyante ken importer, iti suplay ken presyo ti bagas ken dadduma pay a produkto a pang-agrikultura. Bilyun-bilyon a piso ti gamgamgamen da iti nakaro a panagsagaba ti umili.

Mayorya ti umili a Pilipino ket bukbuklen dagiti mannalon, mangmangged-talon ken populasyon a nakagalut iti agrikultura wenno nainsigudan nga ekonomya. Kangrunaan a problema da ket ti kinaawan ti bukod a daga a sukayen. Pakpakarwen pay daytoy ti panaggamrud ti daga dagiti apo’t daga, kasta met ti dadakkel a kapitalista a kumpanya iti panagminas, plantasyon, ekoturismo ken dagiti proyekto nga pang-imprastruktura, nga mangpadpadisi iti ginasut-ribu a mannalon kadagiti daga da.

Lalo pay a parigat ti malaklak-am ti masa a mannalon iti ginasut a baryo nga ok-okuparen ken tengtengngelen dagiti yunit ti militar ken kumonkontrol iti populasyon, komersyo ken produksyon iti linged ti kontra-insurhensiya. Awan anawa ti panaglabsing dagiti pasista a gamat ti estado kadagiti karbengan-tao ken dagiti karbengan pang-ekonomya ti masa iti kaaw-awayan.

Gapu ta awan ti pudno a reporma ti daga, nalawa ti panaggamrud, panagbaliw-usar ti daga, ken awan kasilpo nga industriyalisasyon iti pagilian, dumakkel a dumakkel ti sobra a pwersa ti tegged iti kaaw-awayan. Milyun-milyon ti awanan daga ngem agtaltalinaed a maigalgalut ti rinib-ribu iti ekonomya a pang-agraryo. Maparparigat da iti nadumaduma a langa ti pyudal ken malapyudal a pannakagundaway.

Dimmanunen iti 14 ti naipatungpal nga ubbaw a programa iti reporma iti daga iti Pilipinas iti napalabas a maysa a siglo, karaman ti Presidential Decree 27 iti uneg ti diktadura a Marcos ken Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) ken CARPER iti uneg dagiti simmaruno a rehimen. Amin dagitoy ket ubbaw ken managinkukuna a programa a saan a timmungpal iti kangrunaan a panggep ti reporma iti daga a libre a maiwaras ti daga kadagiti agsuksukay kadaytoy.

Ubbaw met ti ipampannakkel ti agdama a rehimen Marcos a New Agrarian Emancipation Act, a kano ket tapno mapunasen ti utang iti amortisasyon ken maiteden ti titulo ti daga kadagiti mannalon iti uneg ti CARP. Iti sangwanan ti panagari ti dadakkel nga asendero ken ganggannaet a kapitalista, pannaka-ikulbo wenno pannaka-ilumlom iti utang ti masa a mannalon, sigurado a mangpataud laeng daytoy iti nasaknap a panaggamrud ti daga iti langa ti ligal wenno pwersado a “panaggatang” kadagiti titulo. Daytoy nga addang ket kasilpo ti programa ti World Bank a papigsaen ti panagserrek ti ganggannaet a kapital iti agrikultura.

Kas iti uneg ti programa a Masagana 99 ti ama a diktador a nangilumlom iti ginasut-ribu a pamilya a mannalon iti utang a nagtaudan iti nasaknap a panaggamrud ti daga ken panangpaksiat kadagiti lokal a bin-i, idurduron ita ni Marcos ti panagusar kadagiti bin-i ti pagay a “high-yield” wenno dakkel ti ani nga nakasanggir kadagiti nangina a pestisidyo, pabor iti interes dagiti ganggannaet a dadakkel a kapitalista nga agribisnes, ken maikaniwas iti pagsayaatan ti masa a mannalon.

Iti sangwanan dagiti patakaran ken daytoy nga addangen a maikaniwas iti interes ken pagsayaatan ti masa a mannalon, rumbeng a palawaen ti panagkaykaysa, agtignay ken lumaban tapno pagumluongen dagiti arungaing da para iti pudno a reporma iti daga ken dagiti kasilpo nga insigida nga addangen. Kasilpo daytoy ket rumbeng da a papigsaen ti pannakidangadang tapno ibaba ti buwis iti daga wenno bingayan ti apit pabor kadagiti agsuksukay ti daga, ikkaten ti usura, ingato ti presyo ti paglakuan ti apit, ken dadduma pay nga insigida a kasapulan.

Ti pannakilaban para iti pudno a reporma iti daga ket nakasilpo ken naan-anay laeng a maipagballigi iti panangitandudo ti nailian-demokratiko a pannakidangadang. Iti kasumbangir na, saan a naan-anay nga umabante ti nailian-demokratiko a tignayan nu saan a napigsa a maiyab-abante ti tignayan para iti pudno a reporma iti daga nga isu ti kangrunaan a demokratiko nga arungaing ti mayorya nga umili a Pilipino.

Ti pannakidangadang para iti pudno a reporma iti daga ti kangrunaan a mangbukbukel iti rebolusyon agraryo—ti biag ken patay a pannakidangadang iti dasig ti masa a mannalon tapno rebbeken ti bileg dagiti apo’t daga. Itantandudo daytoy ti rebolusyonaryo a tignayan ti masa a mannalon iti kaaw-awayan babaen ti Pambansang Katipunan ng Magbubukid (PKM) katinnulong ti armado a pannakidangadang nga itantandudo ti New People’s Army. Agserserbi daytoy a basaran ti panagipundar ti rebolusyonaryo a pigsa para iti naunday a gubat ti umili.