Immaweng dagiti gangsa, salidummay ken pukkaw ti Kaigorotan iti panagrambak ti maika-40 Aldaw ti Cordillera iti tema a “Situtured nga iyabante ti laban para iti daga, biag ken dayaw.” Dimmanon iti 1,500 katao manipud iti nadumaduma a prubinsya iti rehiyon ken dagiti organisasyon ken salaknib ti karbengan dagiti nailian a minorya manipud iti nadumaduma a paset iti pagilian ti nagtitipon iti Sitio Liglig, Barangay Tanglag iti Lubuagan, Kalinga idi Abril 23-24.

Sakbay ti panagrambak, adu ti gandat ti 3rd CMO ti 103rd IB tapno lappedan dagiti residente nga ituloy ti panagtitipon. Nagisayangkat da ti “youth summit” tapno agibunong kadagiti polyeto a mangpadpadakes iti Cordillera Peoples’ Alliance (CPA) ken nagipaskil da pay kadagiti sako a malisyoso a nangisilpo iti organisasyon iti armado a tignay. Nupay kasta, napaay dagiti soldado ken intuloy ti komunidad ti panangisayangkat iti panagrambak iti laksid ti pammutbuteng ken pangta.

“Am-ammo mi ti kabusor mi, saan a ti CPA, saan a dagiti bisita mi, nu di ket dagiti salaknib dagiti gangannaet nga agtartarigagay nga agitakder ti dam ken dadakkel a minasan ditoy ansestral a daga mi,” inlanad ti maysa a lider ti komunidad.

Dandani dua a lawas a pinagsaganaanda ti taripnong, manipud iti panagitakder kadagiti tent, entablado ken pagtugawan a sentro dagiti aktibidad, kasta met ti panagisimpa kadagiti pagturogan ken makan karaman ti inaldaw a panagbantay iti seguridad ti lugar. Isunga uray ammo da a mabalin a sublian ken lipiten isuda dagiti puersa ti estado, intuloy da latta ti panagrambak.

Panangituloy iti laban ni Macli-ing Dulag

Istorikal ti Barangay Tanglag iti laban ti Kaigorotan iti Chico River Basin Development Project iti panawen ti diktadura a Marcos. Ditoy a napasamak ti maysa a bodong wenno konseho para iti kappia idi 1974 iti panangidaulo ni Macli-ing Dulag tapno pagkaykaysaen dagiti katutubo laban iti makadadael a dam. Pinapatay dagiti soldado ni Macli-ing Dulag idi Abril 24, 1980 iti gandat a pasardengen ti laban ti Kaigorotan. Ngem imbes nga agbuteng, nagtuloy-tuloy ti tignay masa iti Cordillera.

Linagip ti lider ti lokal nga organisasyon ti Kalinga nu kasano da a sinango dagiti soldado idi panawen ti dikatadura. “Inabog mi dagiti tim nga agsarsarbey, dinadael mi dagiti kampo iti Tabuk. Dagiti babbi ti nangiyuna, saan mi a pinaasideg dagiti lallaki gapu ta sigurado nga agayus ti dara.”

Nayon na pay, imminget ti kinaranggas laban iti Kaigorotan idi maudi a paset ti dekada 1970 nu sadino a nangrugi nga immado ti naigabsuon a soldado ken indeklara da a “free-fire zone” ti barangay. Basta laengen a palpaltogan da dagiti inbilang da a “trespassers” a kamkameng ti komunidad. Gapu ditoy, nagarmas da kas milisyang bayan, ken adu ti nagkameng iti New People’s Army.

Segun met iti maysa a kaanakan ni Macli-ing Dulag, dakkel a tulong ti presensya dagiti agtutubo ken tao ti simbaan idi narugian ti laban iti Chico dam. “Immay ditoy dagiti agsarsarbey, saanda met nga inlawag ti agbalin nga epekto kadakami. Isu a dakami mismo, iti tulong ti dadduma nga organisasyon, inadal mi dagita a proyekto. Ken agingga ita, patuloy mi nga ad-adalen ken takderan a saan a rumbeng a pastreken dagita a dam ken dadakkel a minas.”

Iti agdama, 100 a proyekto a planta a hydropower wenno dam ti naisagut iti nadumaduma a kumpanya ken dumanon iti 104 ti nadumaduma nga aplikasyon iti panagminas ti nakaiyuli kadagiti ahensya ti estado. Agsusumbangir ti panaggandat ken iskema ti inaramid ti National Commission on Indigenous Peoples tapno guduaen ti panagkaykaysa dagiti katutubo kas ti nasaknap a pammutbuteng ken panagpangta kadagiti lider-katutubo. Dagitoy ket inkagumaan a rimbawan ti nadumaduma a tribu iti Cordillera.

Iti laksid dagiti pammutbuteng kadagiti lider ken uray dagiti pamilya da, itultuloy da dagiti panaglabanda kadagiti makadadael a proyekto. “Agingga nga addaan tayo ti puso nga agpitpitik, adda talaga ti epekto kenka ti pammutbuteng ngem saan ka a rumbeng a dumanon iti punto a mabuteng ken sumardeng ka,” deklara ti maysa a mabigbig a lider ti nalawa nga alyansa a nabukel iti Cordillera. “Adda talaga ti kakuyog na a sakripisyo ti panangsalaknib iti ansestral a daga, ken kas ti inaramid dagiti immuna kadakami, nakasagana ti Kaigorotan a sanguen dagitoy,” kunana.