Karong Hunyo, gianunsyo sa Manila Electric Company (Meralco) nga magpataas kini og kapin ₱0.10 kada kilowatthour (kWh) sa singil sa kuryente tungod kuno sa kakulang sa suplay. Ikanapulo na kini nga pagsaka sa singil sa milabayng 12 ka bulan. Bisan og adunay pipila ka bulan nga may pag-ubos sa electricity rates, gibanabanang moabot na sa ₱11.50 ang kasagarang singil sa kada kWh sa kuryente sa Meralco sa milabayng tuig. Buut pasabot, alang sa usa ka pamilyang nagakonsumo og abereyds nga 200 kWh kada bulan, ang kasagarang singil sa usa ka bulan nagdula sa ₱2,300, nga dakung kibhang sa suhol o sweldo sa mga ordinaryong mamumuo ug empleyado.

Napadaku sa Meralco ang kita sa kuryente sa walay puas ug deregularisadong pagpataas sa singil nga halos binulan. Niining milabayng tuig, nagdeklara kini sa ₱38 bilyong kita, nga mas daku kumpara sa kinatibuk-ang kita sa kumpanya gikan 1994 hangtud 2001, nga mikabat lamang og ₱28 bilyon.

Wala gitagad sa mga upisyal sa reaksyunaryong gubyerno ang pagsaka sa singil sa kuryente ug gihimong rason ang ting-init ug nagkataas nga konsumo. Apan maugat sa kapin duha ka dekada nang palisaya sa deregulasyon ug pribatisasyon ang ingon niining sitwasyon.

Pinaagi sa Republic Act 9136 o ang Electric Power Industry Reform Act (EPIRA), hingpit nga giablihan ang industriya sa enerhiya dili lamang sa pribatisasyon apan bisan sa monopolisasyon. Nakasulat sa balaod nga laraw sa maong pagbuyangyang sa pangpublikong serbisyo sa kuryente sa pribadong pagpamuhunan nga mapaubos ang singil sa kuryente. Apan sukwahi ang nahitabo. Niadtong 2017, ₱8.03 ang singil sa Meralco sa kada kilowatthour sa kuryente. Misaka kini og ₱9.24 niadtong 2022, ug ₱11.50 karong tuiga.

Tungod sa EPIRA, ang tanang bahin sa sektor sa kuryente—gikan generation o pagmugna og kuryente, transmission o ang pagpadaloy sa dakung boltahe sa kuryente gikan sa planta sa kuryente ngadto sa mga substation, distribution o ang paghatud sa kuryente sa mga konsyumer, ug suplay—kontrolado na sa pipila ka kumpanya ug pamilya, lakip ang San Miguel Corporation ni Ramon Ang, Metro Pacific Investments ni Manny V. Pangilinan, ug OneTaipan Holdings sa pamilyang Sy.

Gihimo usab sa EPIRA ang Wholesale Electricity Spot Market (WESM) nga nagsilbing merkado sa mga kumpanyang nagamugna og kuryente sa mga kumpanyang naga-retail niini (o mga distributor o kooperatiba). Sigon sa EPIRA, angayang isubay sa WESM ang presyo sa kuryente sa suplay ug demand atol mismo sa pagpalit.

Dugay nang nabutyag ang konsabuhay sa pipila ka kumpanya sa kuryente aron manipulahon ang presyo sa kuryente. Gakahitabo kini kung ianunsyo sa usa ka kumpanya sa distribusyon (sama sa Meralco) nga kulang ang suplay gikan sa regular niining tinubdan sa kuryente ug gikinahanglang mopalit sa WESM. Ang WESM, paspas nga magpataas sa presyo sa panahong nihit ang suplay.

Dili kahibulungan ang maong panagkonsabuhay tungod ang mga kumpanya ug mga pamilyang adunay kontrol sa Meralco ug uban pang mga kumpanya sa distribusyon, nanag-iya usab sa lain pang bahin sa sektor sa kuryente. Pananglitan, gipanag-iyahan usab nilang Pangilinan, Ang, ug sa mga Aboitiz ang mga kumpanyang nagapadagan sa Ilijan Power Plant sa Batangas, nga usa sa dakung tinubdan sa Meralco sa suplay sa kuryente.

Kini ang hinungdan kung nganong daghan ang nanawagang imbestigahan ang mga serye sa “red alert” ug “yellow alert” nga gipagawas sa National Grid Corporation of the Philippines tungod kay posibleng artipisyal lang ang kakulang sa suplay aron mapatas-an ang singil.

Pagpadali sa franchise renewal

Upat ka tuig pa ayha matapos ang prangkisa sa Meralco ubos Republic Act No. 9209 nga gipirmahan ni Gloria Arroyo niadtong Hunyo 2003. Apan karon pa lang, gisumite na sa Kongreso ang pag-apruba sa balaod nga magpalungtad niini.

Patin-aw sa pipila ka magbabalaod sa reaksyunaryong kongreso, maaghat daw sa maong lakang ang mga posibleng mamuhunan sa power industry, nga magbunga man usab kuno og pagpamaayo sa serbisyo sa maong industriya.

Apan ang tinuod nga hinungdan? Paggarantiya sa supertubo sa Meralco, ug sa mga pamilyang burgesya kumprador nga nagpaluyo niini—nag-una na si Pangilinan sa Metro Pacific Investments ug ang pamilya Gokongwei sa JG Summit Holdings.

Gusto usab nga papaspason sa Meralco ang pag-apruba sa bag-ong prangkisa niini aron dili makutikuti, mabutyag, ug maimbestigahan ang daghan nang natahong anomalya ug manipulasyon.

Dili unang beses nga nag-una ang Meralco sa ingon niining mga pakana. Niadtong 2002, gimando sa Korte Suprema sa Meralco nga ibalik sa mga konsyumer ang mokabat sa ₱28.15 bilyong gisingil niini tungod kay gipasa niini ang pipila ka galastuhon sama sa buwis sa mga konsyumer.

Sa prangkisang gihatag sa Meralco niadtong 2003, gitugutan kining magbaligya og kuryente sa 39 ka syudad ug 72 ka lungsod sa Metro Manila, Bulacan, Cavite, Rizal, ug pipila ka bahin sa Batangas, Laguna, Quezon, ug Pampanga. Giserbisyuhan niini ang 7.8 milyong panimalay sa maong mga prubinsya.