Pagadumdumon sang pumuluyong Pilipino sa maabot nga mga inadlaw ang makasaysayan nga pagtapos sang Military Bases Agreement sadtong Setyembre 16, 1991. Amo yadto ang adlaw nga ginsikway sang Senado sang Pilipinas ang hagna nga palawigon sang napulo ka tuig ang pagpabilin sang mga base militar sang US sa pungsod. Daw kasubong sang bulkan nga naglupok ang pagdagsa sa kadalanan sadto sang 170,000 ka pumuluyo nga ginhugpong sang makipungsodnon nga handum nga kakason ang ginakangil-aran nga simbolo sang dominasyon kag kontrol sang US sa Pilipinas. Epekto sang amo nga desisyon kag duso sang gamhanan nga pagpamatuk sang banwa, nakaangkon sang kadalag-an ang pila ka dekada na sadto nga paghimakas para palayason ang mga soldado nga Amerikano sa Clark Air Base, Subic Naval Base kag iban pa nga mga base militar sang US sa Pilipinas.

Nagakadapat lang nga balikan sang pumuluyong Pilipino ang makasaysayan nga adlaw nga ato sa ila paghimakas, kag tumuron ang madalom nga importansya sini sa subong nga panahon. Lubos nga mapatay ang kahilwayan sang Pilipinas kon kalimtan ang gin-agyan nga malaba nga kasaysayan sang pungsodnon nga paghimakas. Kasugpon nga paghimakas para sa matuod nga kahilwayan ang subong nga paghimakas batuk sa bag-o nga mga base militar sang US, mga indi patas nga kasugtanan militar, kag nagapadayon nga pagpasilabot kag pagdamo sang mga pwersa militar sang US sa Pilipinas.

Sang nagligad nga duha ka tuig, gulpi nga nagdamo ang mga base militar sang US sa Pilipinas kag nagadako nga nagadako ang presensya sang mga pwersa sini sa pungsod. Sa ano man nga oras, may pila ka gatos nga tropang Amerikano ang ginbutang sa pungsod. Gina-ukopa nila ang indi magnubo sa 17 ka base militar sang US, lakip ang siyam nga gintukod sa balayon sang Enhanced Defense Cooperation Agreement (EDCA), pati na ang iban pa nga base militar nga wala nila ginsapubliko.

Indi magdugay, nagabubo ang pila ka libo nga soldado nga Amerikano sa pungsod para hiwaton ang asud-asod nga mga paghanas sa gyera sa lain-lain nga bahin sang pungsod, para sa mga pakuno-kuno nga “makitawhanon nga misyon,” kag para sa pagpahuway kag paglingaw sang ila mga tropa. Sakay sila sang higante nga barko panggyera sang US nga gindungka sa pungsod halin sa pagpalawod sa palibot sang Pilipinas, sa South China Sea tubtob sa iban pa nga bahin sang Asia kag Pacific.

Sa idalom sang Visiting Forces Agreement, gwa-sulod sa pungsod ang mga soldado nga Amerikano, kag nagapabilin sa sulod kag gwa sang ila nga mga base militar. Dala kag ginpwesto nila ang mga jet fighter, drone, mga misayl, bomba kag iban pa nga mga mabaskog nga armas. Pareho sang nagligad, ginagamit sang imperyalismong US ang pungsod bilang balwarte sang ila gahum sa Asia-Pacific para magpahambog sa militar, ipasundayag ang ila makahaladlok nga kusog, ipatigayon ang pagpasilabot ukon agresyon sa mahuyang nga mga pungsod, kag padayon nga mangpangandam sa gyera.

Nahibaluan nila ang madalom nga sentimyento kag malawig nga kasaysayan sang pagpamatuk sang pumuluyong Pilipino sa pagpasilabot sang US, ginalikawan nila nga tawgon nga mga “base militar” ang ila nga mga base militar sa Pilipinas, kundi mga “pasilidad,” mga “ginkasugtan nga lokasyon” ukon iban pa nga panawag. Sa idalom sang EDCA, gintukod ini sa sulod sang mga kampo sang AFP nga nagapasiguro sang seguridad sini sa palibot kag malayo sa mapang-usisa nga mata sang publiko. Apang, indi mahimutig nga ang mga base militar nga ini lugar nga ekslusibo nga yara sa kontrol sang mga pwersang militar sang US, nga indi pwede nga sudlon ukon inspeksyunon bisan sang mga heneral sang AFP (magluwas kon magpahibalo kag tugutan), bagay nga ginakabig nga insulto bisan sang pila ka upisyal nga may gamay nga balatyagon nga patriyotiko. Wala sila sang kinamatarung nga sigurohon nga wala ginalapas ang konstitusyon sang Pilipinas nga nagadumili sa mga armas nukleyar sa pungsod.

Pasulit-sulit nga ginasiling sang mga upisyal sang US nga sila ang “abyan kag alyado” sang mga Pilipino agud taguon ang kamatuoran nga madugay na nila ginadingot ang kahilwayan sang pungsod nga magdesisyon sa kaugalingon sini nga kapalaran. Sugod sang ginsakop sang US ang Pilipinas, kag bisan nga “ginhatag ang independensya” sadtong 1946, bisan san-o man wala sini ginhalugan ang pagkuga sa liog sang pungsod. Nagahari ang US sa Pilipinas paagi sa estado nga neokolonyal nga subong ginapamunuan sang sunod-sunoran nga alipures nga si Marcos. Nakasandig ang pagluntad sini sa haligi sang armado nga kusog nga yara sa hugot nga kontrol sang US.

Ang pagsingki sang presensya kag pagpasilabot militar sang US, kabahin sang estratehiko nga katuyuan nga ipatuman ang dominasyon ukon gahum sini sa pungsod kag sa rehiyon. Katuyuan sang US nga protektahan ang iya interes pang-ekonomya, ilabi na ang kontrol sa baligyaanay, bulubuan sang pautang kag pangapital kag kuluhaan sang mga hilaw nga materyales. Labi nga nangin estrikto ang US sa pagsiguro sang dominasyon sini sa Pilipinas kag sa iban pa nga pungsod sa Asia sa atubang sang krisis sini sa ekonomiya sang pangkalibutanon nga sistemang kapitalista kag sang naga-igting nga imperyalistang kompetisyon sa China.

Gingamit sang US ang Pilipinas kag ang interes sini sa iya exclusive economic zone para iplastar ang presensya kag ekstensyon sang kusog sini sa South China Sea. Gin-armasan kag ginhatagan ang Pilipinas sang mga daan nga barkong nabal sang US. Sa tulod kag sulsol sang US, aktibo nga gingamit ini sang Pilipinas sa paghangkat sang presensya sang China sa South China Sea. Imbes nga pursigido nga iduso ang mga pamaagi nga malinong kag diplomatiko bilang nagapanguna nga pamaagi para resolbahon ang mga kinagamo sa kadagatan sa China, ginpili ni Marcos nga mag-akto nga abante nga tinawo sang US kag mag-gitgitanay sa China sa West Philippine Sea. Gintupongan ini subong sang China, imperyalistang karibal sang US, sang mas dalagko nga pwersa nga mas pa nagpataas sang tensyon kag posibilidad nga magdangat sa paglupok sang armado nga bungguanay sa US.

Kakoro subong sang mga upisyal sang US, padayon nga nagatuga sang gahod ang papet nga rehimen angot sa “pamahog” sang China, sa wala huya nga katuyuan sa paghambal nga “kinahanglan sang bulig halin sa US” para “pangapinan ang kahilwayan” sang pungsod nga epekto sang Mutual Defense Treaty. Dapat ubos-kusog nga ibuyagyag kag isikway ang padihot nga ini sang rehimen US-Marcos.

Paagi sa pagbalik tan-aw sa kasaysayan, dapat mapahangup sa pumuluyong Pilipino nga bisan san-o man wala natabo sa kasaysayan nga ginpangapinan sang isa ka imperyalistang nagapanakup ang kahilwayan sang iya nga ginsakop. Ang pagtib-ong sa kahilwayan kag independensya sang Pilipinas nakasandig sa pumuluyong Pilipino kag sa determinasyon nila nga hilwayon ang pungsod halin sa kontrol, pagpasilabot kag paghari sang imperyalismong US kag sang sunod-sunoran nga mga nagahari nga sahi sa pungsod.