Pila ka adlaw na lang ang nabilin, kag nakatum-ok ang atensyon sang pumuluyong Pilipino sa eleksyon sa pagka-pangulo sa Mayo 9. Agud maghatag sang kaathagan sa sagunson nga mga hitabo kag masingki nga inaway sa propaganda, gin-interbyu sang Ang Bayan si Marco L. Valbuena, ang nagapamuno nga upisyal sa impormasyon sang PKP agud maghatag sang analisis sa sitwasyon kag mga ginalauman kaangut sini.

Paano mo ilaragway ang 2022 nga eleksyon?

Nangin isa ka importante nga patag ang eleksyon sa Mayo 9 sa pagbato sa pagpabilin sang tiraniya ni Duterte kag mga pagtuyo nga pagpanumbalik sa gahum sang pamilya Marcos. Ang pinakaimportante nga hitabo amo ang pagdaku sang kahublagan anti-Marcos kag anti-Duterte nga nakapalibot sa kampanya ni Bise Presidente Leni Robredo. Ang halos gab-i-gab-i nga pangmasang demonstrasyon nga ginapasakupan sang pila ka gatos ka linibo nga pumuluyo sa nagkalainlain nga bahin sang pungsod naghatag-dagway sa kaakig sang pumuluyong Pilipino batuk sa tiraniko nga rehimeng Duterte.

Halin naman sa mas estratehiko kag rebolusyonaryong pagtan-aw, ang palaabuton nga eleksyon sa pagka-pangulo, una sa tanan, paindisanay sang mga nagaribalan nga paksyon sang mga nagaharing sahi agud pilion ang masunod nga pinuno sang estado nga neokolonyal kag administrador sang nagakadunot nga sistemang malakolonyal kag malapyudal. Pareho sa nagtaliwan, ang eleksyon isa ka paltik nga demokratiko nga ehersisyo pulitikal kon sa diin mga katapu lamang ukon tiglawas sang kwartahan nga mga nagaharing sahi ang mahimo nga may kahigayunan nga mapilian.

Ano sa lantaw mo ang mangin resulta sang palaabuton nga eleksyon?

Dapat naton kunsiderahon, una sa tanan, nga umpisa nga gamiton ang automated election system (AES) sang 2010, ang eleksyon sa Pilipinas pangunahon ginatalana sang nagahari nga hubon nga nagakontrol sa Comelec kag sa sistemang elektoral. Ang pagdinaya sa eleksyon (dugang-buhin sang boto) nangin halambalanon na lang sang pagprograma sa mga makina kag kompyuter nga pag-isip kag pag-canvass. Ginakumbinasyon pa sini ang pre-shading (ukon pagmarka) sang mga balota kabaylo sang kwarta sa mga botante. Nangin mas lapnagon nga pagdinaya pero mas mabudlay nga dakpon sa idalom sang AES bangud ginadingutan sini ang pumuluyo sang ikasarang nga maisip ang ila mga boto, kumparahon ang mga resulta, kag tumuron kon ang paglista matuod nga ginasalaming ang ila mga boto.

Ginahambal mo bala nga bangud kontrolado ni Duterte ang AES, si Ferdinand Marcos Jr. ang maideklarar nga nagdaug sa Mayo 9 nga eleksyon?

Pat-ud nga pabor ang AES kay Marcos Jr. bangud ara sa likod niya si Duterte. Peke man ang paliwat-liwat nga deklarasyon ni Duterte nga magapabilin siya nga nyutral sa eleksyon presidensyal. Paano mangin nyutral si Duterte nga sa matuod ang iya anak nga babaye ka-tandem ni Marcos Jr, nga sining ulihi nakigsugilanon siya kay Marcos sa Malacañang, nga ang iya mga ginnombrar sa Comelec nagbasura sa kasong diskwalipikasyon kontra kay Marcos, kag ang iya partido kag suod nga mga alipures hayagan nga nagakampanya para kay Marcos? Ginapaggwa ni Duterte nga wala siya sang ginadampigan agud indi siya maakusahan nga nangdaya para kay Marcos. Pagpakuno-kuno man ang labing ulihi nga mga pahayag ni Marcos sang kabalaka nga siya pagadayaon samtang ang kamatuoran siya kag ang mga Duterte ang ara sa pusisyon nga maghimo sang pagdinaya paagi sa AES.

Syempre, indi paniguro ang pre-shading sang mga balota kag pagdugang-buhin sang boto paagi sa AES. Indi ini pwede himuon nga lampas sa kon ano ang may kredibilidad o mapatihan. Kon pagamanipulahon ni Duterte ang AES para magdaog si Isko Moreno o Norberto Gonzales, ang resulta sang eleksyon hayagan nga sikwayon sang pumuluyo. Ini ang rason kon ngaa todo-buhos ang kampo sang mga Duterte-Marcos para magtuga sang paltik nga imahen sang indi na malab-ot nga abanse sa iban nga mga kandidato para ikundisyon ang isip sang mga Pilipino nga batunon ang resulta sang gindaya nga eleksyon pabor kay Marcos.

Ginpakita sang sarbey sang sini lang sang Pulse Asia nga abanse si Marcos kay Robredo, 56% sa 23%. Indi bala pamatuod ini nga tuman nga abanse gid si Marcos?

Ang mga sarbey sa eleksyon, labi na kon isahanon ang nagahimo, kabahin sang pagmanipula sa pagtan-aw sang pumuluyo kag pagkundisyon sa ila nga isip. Ang pagpati nga ang mga sarbey sang Pulse Asia wala sang bahid sang interes sa pulitika o pinansya pagkainosente sa pulitika.

Ginguba sang Pulse Asia ang kaugalingon sini sa indi mapatihan nga sarbey nga nagapakita nga halos wala sang pagbag-o sa mga numero sa pihak sang maathag nga pagdaku sang suporta para kay Robredo nga ginakinaiyahan sang daku nga mga demonstrasyon sa bilog nga pungsod umpisa sang temprano nga bahin sang Marso. Ang pagkundisyon sini sa isip subong nga eleksyon labi nga nabuyagyag sang ang tagapamaba sini nagpanindugan nga “wala sang mangin sorpresa” kag ang resulta sang eleksyon magasalaming sa sarbey sini sang Abril 16-21. Ginpahigad nila ang kritisismo sang mga estadistika kag ginsiling nga may ara sila nga “iban nga mga pamaagi.”

Sa sining ulihi nga sarbey sang Pulse Asia, masiling mo bala nga indi na mapunggan kag mangin mapatihan ang pagdaug ni Marcos, bisan may ara nga dugang-buhin sang boto?

Indi, sala nga hambalon nga indi na mapunggan nga magdaug si Marcos. Ang mga sarbey kabahin lang sang inaway sa pangpubliko nga pagtan-aw. Ang matuod, bungang-isip lang ang ginasiling nga indi na malampasan si Marcos, pareho sang ginapakita sang pagdaku sang malapad nga kahublagang masa nga determinado nga paslawon ang tiraniya ni Duterte kag iskema ni Marcos nga makapanumbalik sa gahum. Sa daku nga mga demonstrasyon sige-sige nga ginaupdan sang pila ka gatos ka libo tubtob tunga sa milyon nga pumuluyo, ang pumuluyong Pilipino kag ila malapad nga kahublagan nga anti-tiraniya nagalaum nga masarangan nila nga lutuson si Marcos sa eleksyon.

Ano pa ang iban nga paktor nga magatalana sang resulta sang eleksyon?

Ang pagkorte sang panan-awan, pagkundisyon sa kaisipan kag pagpangdaya importante nga paktor, apang may ara pa nga mga mas gamhanan sa panggwa nga paktor. Partikular nga importante, labi na sa eleksyon 2022, kon paano maghampang sang chess ang US kag China para protektahan ang ila estratehikong mga interes sa pungsod.

Sa isa ka bahin, samtang ginaangutan sang US ang tanan nga paksyon sang nagaharing sahi, posible nga mas gusto sini nga ang masunod nga pinuno sang iya kliyente nga estado wala nagapakighampang kay Xi Jinping pareho sa ginhimo ni Duterte para iduso ang iya burukrata-kapitalista nga interes. Sa relasyon sini sa mga lokal nga grupo sa negosyo kag partido pangpulitika, subong man sa militar kag pulis, mahimo nga magtuga ang US sang mga kundisyon para diri. Sin-o bala ang ara sa likod sang pag-atras sang pahayag sang duha ka yabi nga saksi batuk kay Sen. Leila de Lima nga daw naghambal kay Duterte kag iya grupo nga uyat nila ang alas batuk sa ila?

Sa pihak nga bahin, sa kagustuhan nga magpadayon ang doble-kara nga pagka-papet ni Duterte, mahimo man pahulagon sang China ang mga pyesa sini sa kubay sang ginaabyan sini nga mga poderoso nga burukrata-kapitalista kag mga upisyal militar kag pulis.

Ano ang dapat himuon sang malapad nga kahublagan anti-tiraniya antes kag pagkatapos sang eleksyon?

Sa maabot nga mga adlaw, dapat magpakita sang kusog ang kahublagan anti-tiraniya batuk sa Marcos-Duterte tandem paagi sa paglunsar sang mga martsa sa bilog nga pungsod kag mga kusog-milyon nga pangmasang demonstrasyon. Kon magmadinalag-on sila kag si Robredo sa pagpahulag sang masobra isa ka milyon nga pumuluyo sa iya miting de avance, mahimo nila nga maipakita nga si Robredo amo gid ang nagapanguna nga kandidato.

Dapat isustiner sang kahublagan anti-tiraniya ang ila mga paghulag kag mga bilog nga gab-i nga pagbantay halin Mayo 9 para hugot nga bantayan ang pagkambas sang boto kag mangin mabinantayon sa tanan kag bisan ano nga senyales sang pagdinaya. Indi basta mahapos ini nga himuon sa idalom sang AES kag sa atubang sang absoluto nga kontrol ni Duterte sa Comelec.

Mahimo bala nga may pag-alsa sang masa engkaso magdaug si Marcos pareho sang natabo sadtong 1986?

Ang pagdaug ni Marcos paagi sa de-kompyuter nga dugang-buhin sang boto pat-ud nga magatuga sang mga kundisyon para sa malaparan nga mga protestang demonstrasyon, pareho nga ginsindihan sang lapnagon nga pagdinaya sadtong Pebrero 7, 1986 pabor sa diktador nga si Marcos ang mga hitabo nga naglab-ot sa pag-alsa nga EDSA. Bisan pa man, mangin mekanikal kon isigahum nga hungod nga magbadbad ang nagtaliwan nga makasaysayan nga mga hitabo. Nagtuon man sa nagligad ang nagahari nga mga reaksyunaryo.

Sang 1986, mahimo lamang nga makapangdaya si Marcos paagi sa baraghal nga manwal nga pagbag-o sa resulta sang isipay nga nagtulod sa mga empleyado sang Comelec nga madamuan nga mag-walk out. Subong, sa idalom sang AES, mahimo nga matigayon ang pagdinaya sang gamay nga grupo sang mga programmer, gani mas epektibo nga matago ang anuman nga anomalya. Nahibal-an ni Duterte nga kinahanglan niya nga taguon ang tanan nga ebidensya sang pagdinaya para kuhaan sang ikasarang ukon kuhaan sang ligal nga basehan ang pangpulitika nga oposisyon kag pwersang anti-tiraniya. Ang mga ginbutang niya sa Comelec dapat lubos ang katampad sa iya.

Nahibal-an gid ni Duterte kon paano nga bisan gamay nga indikasyon sang pagdinaya sa eleksyon ukon anomalya mahimo nga makapasindi sa kaakig sang pumuluyo kag magadabuk sa ila nga maglunsar sang nga dalagkuan nga demonstrasyon. Kon matabo ini sa pihak sang tanan niya nga pagtinguha, indi makakilibot nga magawaslik si Duterte sa mga operasyon nga false-flag, basulon ang “komunista nga pagpanggamo” kag atakehon ang oposisyon kag ang malapad nga kahublangan anti-tiraniya paagi sa pagpang-aresto sa mga yabi nga lider, myembro kag tagasuporta sang oposisyon sa pulitika, kag siguruhon ang transisyon kag pagsaylo sang gahum sa iya ginpili nga tagabulos sa Hunyo.

Ano ang mga ginalauman sa idalom sang masunod nga gubyerno?

Si Marcos man ukon si Robredo ang magapungko sa gahum, wala ginalauman sang Partido nga may pundamental nga pagbag-o sa sistema sa ekonomya sang pungsod nga amo ang base sang bilog nga malakolonyal kag malapyudal nga sistema. Buot hambalon sini, ang nagahari nga mga pang-ekonomya nga sahi sang mga daku nga burgesya kumprador, ukon ang mga daku nga kapitalista nga nagahimbunanay sa dumuluong nga monopolyo kapitalista kag mga daku nga agalon nga mayduta, magapabilin nga ara sa pinakapunta sang pangkatilingban nga triyanggulo sang Pilipinas.

Bisan pa man, pagaatubangon sang masunod nga rehimen ang nagapalala nga krisis sa atubang sang nagalawig nga internasyunal nga krisis nga nagatum-ok sa ekonomya sang pungsod nga nakasalig sa pag-import kag pagpangutang kag nagatum-ok sa pag-eksport. Pagapresyuron ini sang dumuluong nga mga bangko kag mga kumpanya nga multinasyunal para magpatuman sang mas madamo nga polisiya nga neoliberal para may pangbayad sa ₱12 trilyon nga dumuluong nga utang sang pungsod, labi pa nga mangutang, butungon paidalom ang sweldo sang mga mamumugon, kuhaon ang tanan nga nabilin nga restriksyon para dambungon kag magkuripon sang manggad-mineral kag iban pang resorsa sang pungsod, kag labi nga buksan ang ekonomya sa pagtinambak sang sarplas nga mga produktong agrikultural kag iban pang produkto.

Sa atubang sang nagalubha nga krisis-ekonomiko, ang malapad nga masa sang pumuluyo nga nagaantus mas labi nga indi mapahamtang kag pangayuon ang gilayon nga mga polisiya pareho sang nagakaigo nga dugang-sweldo kag mga polisiya sang estado para panubuon ang presyo sang petrolyo, pagkaon kag iban pa nga balaklon para gilayon nga pataason ang kahimtangan sang pumuluyo, kag gilayon nga mga tikang para solusyunan ang pandemya labi na sa atubang sang bag-o nga mga katalagman sang bag-o nga pagdamo sang impeksyon sang Covid-19. Ang bwelo sang kahublagan anti-Marcos kag anti-Duterte sa nagligad nga mga bulan madala lampas pa sa eleksyon sa porma sang mas madamo nga mga protestang masa nga nagadala sang gilayon nga mga demanda sang pumuluyo. Ang krisis pangkatilingban, ekonomiko kag pangpulitika sigurado nga magalubha sa palaabuton nga mga tuig kag padayon nga magatuga sang mga kundisyon nga paborable sa armadong rebolusyon.

Ang palaabuton nga gubyerno magaserbi nga bag-o nga tagadumala sang kliyenteng-estado sang US. Pagaatubangon sini ang sitwasyon sang nagaigting nga operasyon sang militar sang US sa East kag Southeast Asia bilang kabahin sang mga pagtinguha nga ikahon kag sulsulan ang China; kag para paigtingon ang brutal nga kontra-insurhensya nga mga operasyon nga nagagamit sa mga sarplas nga armas sang US. Pagaatubangon man sini ang nagapaigting nga pagtinguha sang China nga siguruhon ang iya nga pang-ekonomya kag geopulitikal nga interes kag ang pagduso sini nga ieksport ang iya sobra nga kapital (sa porma sang pautang) kag maghugakom sang hilaw nga materyales halin sa mga atrasado nga pungsod pareho sang Pilipinas.

Ano ang matabo kon si Marcos Jr. ang magdaog sa palaabuton nga eleksyon?

Para sa mga Marcos, ang pagbalik sa Malacañang isa ka oportunidad para baliskaron ang husga sang kasaysayan, labi nga takpan ang mga abuso kag korapsyon sa idalom sang layi militar ni Marcos, kag bawion kag labi nga padakuon ang ginhugakom nila nga manggad. Mapabalik nila ang ila nga mga kroni, bawion ang ila ginkawat-nga-manggad halin sa kontrol sang gubyerno, magtalana sang bag-o nga mga huwes sa korte para ibasura ang mga kaso sang korapsyon, kag siyempre, maksimisahon ang bag-o nga mga oprtunidad para maghugakom sang gahum kag manggad. Magasingki ang pagbaton sang suhol kag pagbulsa sang pondo halin sa mga proyektong imprastruktura. Tanan mahimo nga matabo sa idalom sang “paghiliusa,” “pag-move-on” kag labing makapang-insulto, “anti-korapsyon.”

Pareho ni Duterte, magagamit si Marcos Jr. sang populista nga retorika kag pasista nga pagpamigos sa tabon sang “war on terror” kag pagagamiton ang Anti-Terror Law batuk sa pumuluyo kag oposisyon pangpulitika kag ipabilin nga wala sang gahum ang pumuluyo. Pagaunahon niya ang pagpalig-on sang katampad sang militar kag pulis para siguruhon ang iya nga paghari kag gamiton ang armadong ahente sang estado para pahipuson ang mga kritiko.

Sigurado nga labi nga buhion sang isa ka pangulo nga Marcos Jr. ang malapad nga anti-pasista kag anti-tiraniya nga nagahiliugyong prente. Liwat sini nga hatagan-kusog ang panawagan para sa hustisya sa pila ka napulo ka libo nga biktima sang pagpang-abuso, masaker, tortyur, pagpatay, pangpulitika nga detensyon kag labing mapintas nga paglapas sa tawhanong kinamatarung sang mga militar kag pulis sa idalom sang 14 ka tuig nga diktadurya ni Marcos. Ang pagkapangulo ni Marcos Jr. magaserbi nga maathag nga pamatuod sa kinahanglanon kag kahustuhan sang paglunsar sang armadong paghimakas.

Dapat padayunon sang kahublagan anti-tiraniya nga pabaskugon kag palaparon ang kaugalingon. Dapat sini nga padayunon ang kampanya para kontrahon ang lapnagon nga disimpormasyon nga igasulong sang mga Marcos. Ang mga progresibo kag demokratikong pwersa dapat maglunsar sang rebolusyon nga kontra-kultura batuk sa nagaluntad nga gawi-pyudal kag gawi-ulipon nga kabangdanan nga mahimo nga magpalapta sang mga kabutigan ang mga Marcos.

Ano ang matabo kon si Leni Robredo ang magdaug sa palaabuton nga eleksyon?

Pagaatubangon sang isang pangulo nga si Robredo ang malapad nga demokratikong demanda nga akusaron si Duterte kag tanan nga iya alipures sa tuman kadamo nga krimen sini sa paltik nga “gera kontra droga” kag brutal nga kampanya nga kontra-insurhensya. Pagaatubangon niya ang demanda sang banwa nga ipakulong si Duterte.

Ang kahublagan anti-tiraniya kag demokratiko nga nakapabaskog sa nagligad nga mga bulan sa kampanya ni Robredo mahimo nga mag-insister sa iya gubyerno nga maghimo sang gilayon nga mga tikang para hilwayon ang mga bilanggong pulitikal, tapuson ang polisiya sang militar nga pagpang-imbestigar, red-tagging kag pag-akusar sa mga patriyotiko kag demokratikong pwersa, para tapuson ang kampanya sang aerial bombing kag isulong ang negosasyon pangkalinungan.

Sa dalagan sang kampanya, nangako si Robredo sa mga mamumugon, kag iban pang mga grupo nga nagatiglawas sa pigos kag nagaantus nga mga sektor. Sa atubang sang malubha nga krisis sa ekonomya, kinahanglanon nga iya sabton ang demanda sang pumuluyo para sa mga polisiya nga magahatag sang gilayon nga kasulhayan, lakip ang pagpataas sang sweldo, pagrolbak sa presyo sang petrolyo, libre nga pangpubliko nga ikaayong lawas, dugang nga badyet sa edukasyon, kag pagtapos sa lapnagon nga ismagling kag pagtinambak sang sarplas nga mga produkto nga agrikultural, pagbuhin sa buhis kag iban pa.

Kadungan sini, ginalauman man siya nga maghimo sang kongkreto nga aksyon para ipatuman ang iya mga pangako nga pangapinan ang soberanya sang pungsod sa West Philippine Sea kag proteksyunan ang kinamatarung sang mangingisda nga Pilipino sa atubang sang pagpasilabot sang China, kag kadungan sini, sabton ang panawagan nga ibasura ang Mutual Defense Treaty kag iban pa nga indi patas nga kasugtanan militar sa US nga nagapahanugot sa US nga maglunsar sang interbensyon militar kag gamiton ang pungsod bilang daku nga base militar sang US para magpusisyon sang tropa kag armas.

Sa pihak nga bahin, ginakinahanglan nga atubangon ni Robredo ang posibilidad sang isa ka senado kag kongreso nga ara sa mayorya nga kontrol ni Duterte. Posible nga pamatukan man sang AFP kag NTF-
Elcac ang anuman nga pagbag-o sa kampanyang aerial bombing kag sa mapiguson nga kontra-insurhensya nga mga operasyon sini. Indi man kilala si Robredo sa pagpamatuk sa mga polisiya nga neoliberal nga nagapaluya sa lokal nga ekonomya kag nagdulot sang tuman nga pagpaantus sa pumuluyo.

Ano ang mangin mga tulungdan sang Partido kag sang rebolusyonaryong hublag sa idalom sang bag-o nga gubyerno?

Anuman ang resulta sang eleksyon sa pagka-pangulo sa Mayo 9, dapat padayon nga isulong sang Partido ang rebolusyonaryong paghimakas sang pumuluyo. Dapat ini nga magpursiger sa pagpabaskog sa kaugalingon kag tanan nga rebolusyonaryong pwersa. Dapat ini nga magpadayon sa pagpamuno kag pagpabaskog sa Bagong Hukbong Bayan kag paglunsar, pagpataas kag pagpalapad sang rebolusyonaryo nga armadong paghimakas. Dapat labi nga dugangan kag pabaskugon ang mga organo sang gahum pangpulitika sa kaumhan, pabaskugon kag padamuon ang mga sanga sang Partido lunsay sa mga syudad kag kaumhan, pabaskugon ang tago nga mga organisasyong masa kag ang National Democratic Front of the Philippines, pabaskugon ang pagpamuno sini sa demokratiko nga paghimakas sang banwa sa mga syudad, kag iban pang importante nga mga tulungdan nga ginsaad sang Komite Sentral sa mensahe sini sadtong Marso 29 kag Disyembre 26.

Sa ubay sang mga pangmalawigan kag sa malip-ot nga palaabuton nga tulungdan sa pagpasulong sang demokratikong rebolusyon sang banwa, pagaatubangon sang Partido ang partikular nga sitwasyon matapos ang Mayo 9 base sa pagbadbad sang mga hitabo. #