“Makibaka! Huwag matakot! Mag-isa, mag-alsa, aton sila lutuson!” ang mabaskog nga singgitan sang minilyon nga pumuluyong Pilipino sa bug-os nga pungsod nga nagbato kag nagpatalsik sa poder sa diktador nga si Ferdinand Marcos, Sr. kag iya pamilya 50 ka tuig na ang nagligad. Ang ginpasingki nga armadong paghimakas kag pagtukod sang mga baryo sa idalum sang popular nga kontrol nga ginpbamunuan sang Partido Komunista sang Pilipinas kag sang iya Bag-ong Hangaway sang Banwa sa kaumhan ang epektibo nga nagpaluya sa pasista nga diktadurya. Ang magkadungan nga kahublagan sang politikal nga paghulag sa mga sentrong urban kag armadong paghimakas sa kaumhan ang nagbuka sa paghari sang mga agalon mayduta, kumprador kag monopolyo kapitalista nga ginatiglawas ni Marcos Sr. Gintuga sang pumuluyong Pilipino ang kasaysayan batuk sa ila mga manugpigos.

Ang liwat nga pagpungko sa poder sang mga Marcos ang makahuluya apang walay sapayan nga ginapaabot para paboran ang preserbasyon sang paghari sang mga agalon mayduta, dalagku nga burgesya kumprador kag mga dumuluong nga monopolyong kapitalista sa pungsod. Ang gindaya nga eleksyon ang nagtib-ong sa ilehitimo nga si Ferdinand Marcos Jr. sa padihot sang imperyalismong US. Ginaantisipar naton ang lubos nga pagpaninguha para patalangon ang kasaysayan para ipanginwala ang Martial Law kag para pahamuton ang nahamulag nga pamilyang Marcos. Ginapaseguro sang iya bise-presidente nga si Sara Duterte ang pagpadayon sang pasista, tiranikal, kontra-pumuluyo kag kontra-rebolusyonaryo nga mga polisiya sang iya amay.

Indi mahingabunan ni Marcos Jr. ang krisis sa ekonomiya kag politika sa pumgsod nga iya ginpanubli halin sa mga kapaslawan ni Duterte. Pasulit-sulit nga ginangasal ni Marcos Jr. ang retorika sa “pagbangon” sa sini nga krisis apang ang iya mga polisiya ang nagapabilin bilang pagpadayon sang mga programa ni Duterte. lya ginatungtongan ang binutig sang “bulawanon nga mga tinuig” ni Ferdinand Marcos Sr. para tukuron ang ginabansagan nga “pangkatilingban nga paghiliusa” para sa pungsod.

Kaangay sang iya amay, si Ferdinand Marcos Jr. ang nagalaum sa ilusyon sang pagkay-o sang sistema. Ang iya pagtalana sa kaugalingon bilang sekretaryo sang agrikultura ang isa lamang ka pakunu-kuno nga pagkabalaka para sa mga mangunguma nga Pilipino. Sa pagkamatuod, ang iya pangunahon nga “suporta” para sa mga mangunguma ara pa sa porma sang mga pautang, mataas nga teknolohiya kag imprastraktura nga indi man libre kag lampas sa ikasarang sang masang mangunguma. Wala man ginasapak ang reporma sa duta kag wala kondisyon nga ayuda. Madamo sang ginapromisa ang anak sang diktador nga mga imprastraktura nga nakadesinyo para hatagan dalan ang pagpangdambong sang dunang manggad kag pagsuyop sang mga produkto sa agrikultura kag hilaw nga materyales para sa mga dumuluong nga korporasyon kag lokal nga kumprador. Ang mga farm-to-market roads, haywey, pantalan kag paluparan ang para sa interes sang mga hakugan nga manughimulos.

Subong, ginaagum naton ang pinakamalain nga pagpalala sang krisis sang malapyudalismo kag malakolonyalismo sa pungsod. Ang kaimulon sang minilyon nga Pilipino, nagataas nga disempleyo sa mga pamatan-on, nagatimbuok nga pagtaas sang presyo, lubos nga paglapas sa mga politikal kag sosyo-kultural nga mga kinamatarung ang labi nga pinakamakahalangawa.

Nagsaka ang utang sang pungsodnon nga gobyerno halin sa P96.09 bilyon pakadto sa P12.79 trilyon sang Agosto 2022 nga nagatumbas sa masobra 62% sang gross domestic product sang pungsod. Nagluya kag nagnubo ang piso sang masobra 10% halin sang nagligad nga tuig. Sa subong ang kwarta nga Philippine peso ang ikatlo nga may pinakapigado nga perpormans sa Asya. Ang pinakamakaalarma sa tanan amo ang wala tupong nga implasyon kag nagatimbuok nga presyo sang mga basehan nga balaklunon kag gatong. Nakalab-ot na ang implasyon sa 6.4% sang Hulyo, pinakamataas halin sang Oktobre 2018 nga nagtulod sa pagtaas sang presyo sang mga pagkaon sa 10% kag mas mataas pa. Halin sa pinakaimol tubtob sa mga nahanunga nga sahi, ginbatas sang pumuluyong Pilipino ang nagatinaas nga presyo sang mga balaklunon. Nagdoble ang presyo sang mga pagkaon pareho sang instant noodles kag sardinas kag pila ka mangunguma ang nagabakal sang bugas sa P140 kada gantang. Ang mapait nga presyo sang kalamay ang mabatyagan sang kada Pilipino sa tagsa ka paghigop nila sang kape. Sa Panay kag Negros, nagprotesta ang mga nagaprodyusar sang kalamay batuk sa wala rason nga pag-import sang kalamay nga nagbutang sa katalagman sa lokal nga industriya sang kalamay. Sa tunga sang indi malab-ot nga mga presyo, minilyon ang wala sang trabaho kon indi man pulu-panahon o impormal nga may trabaho. Ini ang realidad sa pungsod subong nga indi malayo sa natabo sang-una.

Para luwason ang ila mga kaugalingon, hayagan nga ginamanipular sang mga Marcos ang mga kamatuoran sa kasaysayan gamit ang bug-os nga makinarya sang estado kag mga kultural nga institusyon sini. Nakahanda si Ferdinand Marcos Jr. para pabaskugon ang pagpanginwala sa diktadurya kag panason ang mga kasal-anan kag kahalitan sang Martial Law paagi sa paggamit sang mis-impormasyon, pagdumili sang sirkulasyon kag publikasyon sang mga libro nga nagapabuttyag sang kamatuoran sa kasaysayan, paghimo sang mga pelikula nga nagatorse sa kasaysayan, kag pagpalapta sang disimpormasyon sa internet. Nagapaninguha ang mga Marcos nga dingotan ang pumuluyo labi na ang pamatan-on sa matuod nga istorya sang aton kasaysayan.

Subong, may kitaon nga pagkaanggid: ang malapad nga pumuluyong Pilipino nga diskuntentado kag natak-an na sa mga wala unod nga mga promisa sang anak sang diktador ang indi malayo nga magalupok pakadto sa lapnagon nga pagbato. Ang Martial Law nangin isa ka bangungot sang aton katilingban apang pagalumson sang paghimakas sang mga sahi nga ginapigos kag ginahimuslan – isa ka mabaskog nga paandam para sa reaksyonaryo nga estado kag nagaharing sahi.