Read in: Pilipino | Bisaya | English

Bangud sa sobra-sobra nga pagpabaya kag kapalpakan sa pagginubyerno ni Rodrigo Duterte, labina sa pag-atubang sa pandemya nga Covid-19, nagahana nga magalupok ang mas daku pa nga krisis sa palaabuton nga mga bulan nga posible nga ibunga sang isa o kombinasyon sang masunod nga paktor:

ang padayon nga paglala sang pandemya bunga sang katig-a sang ulo kag pagbalibad ni Duterte nga hatagan-prayoridad ang mga tikang sa ikaayong lawas; ang pagsadsad sang ekonomya kag pangabuhian sang pumuluyo bangud sa padayon nga pagsandig sa lockdown kag pagpatuman sang mga pabug-at kag pabudlay nga polisiya; kag ang pagkiya-kiya sang rehimeng Duterte bangud sa pagkaubos sang pasensya sang pumuluyo.

Bangud sa pagtuhaw sang Delta variant, kag manubo pa nga lebel sang pagbakuna sa pungsod, daku ang posibilidad nga sa maabot nga mga binulan mas madasig pa nga magalapta ang Covid-19 nga labaw sa ikasarang sang mga ospital kag pasilidad. Indi malayo nga mapwersa ang gubyerno ni Duterte nga magpabalik-balik sa pagpapanaog sang lockdown bangud mahina man ang kapasidad sa testing kag contact tracing, kag bao-kahinay nga pagpabakuna.

Paltik ang mga kasiguruhan nga “magabangon na ang ekonomya,” wala sapayan nga wala man sang ginahimo nga pamuhunan para pasikaron ang produksyon kag pagkonsumo. Base sa inagihan halin 2020, nagapabilin ang katalagman nga sa sulod lang sang pila ka bulan liwat nga magatimbuok ang numero sang wala sang pangabuhian kag magadamo ang malaparan nga pagkaputo kag pagsira sang mga negosyo. Pagabungahon sini ang labi nga paglala sang pagpanghimulos sa mga mamumugon, labi pa nga pagsadsad sang pangabuhian sang minilyon nga pumuluyo pareho sa kasyudaran kag kaumhan, labi nga paglubha sang kagutuman kag malnutrisyon, paglala sang krisis sa edukasyon kag pagkahibalo, kag paglala sang iban pang mga problema nga sosyo-ekonomiko.

Indi malayo nga magalupok ang malala nga krisis sa pulitika sang nagahari nga rehimeng Duterte, sa atubang sang padayon sini nga pagkapaslaw nga epektibo nga dumalahan ang krisis sa ikaayong lawas kag krisis sa ekonomya. Samtang nagahilapit ang pagtapos sang iya nga termino, kag ginaduso ang iya iskema nga magkapit-tuko sa poder, pat-ud nga magasingki ang paggamit ni Duterte sang kalakasan kag pagpaniplang, para piangon sa kahadlok ang pumuluyo kag ang sin-o man nga pwersa nga nagabato.

Ginaduso sa desperado nga kahimtangan ang pumuluyo bangud sa garuk, palpak kag paantus nga pagginubyerno ni Duterte. Minilyon nga Pilipino ang adlaw-adlaw nagaantus sa wala-tuo nga malaba nga pila para sa pagkaon, ayuda kag bakuna.

Sa atubang sang pamahog sang labi nga malala nga krisis, dapat maghulag ang pumuluyong Pilipino kag ipahayag ang ila nga reklamo kag pagpamatuk sa mga polisiya nga labi nga nagapaantus sa ila. Indi pwede nga magapabilin nga maghipos kag watak-watak ang pumuluyo. Indi pwede nga maghulat na lang sang ayuda, o magsalig sa buhat-sa-kaluoy sang kapareho, para salbaron ang tiyan sa sobra nga gutom.

Indi na dapat magsugot nga tubtob san-o makulong sa sulod sang mga balay samtang wala man sang ginahimo ang gubyerno nga pabaskugon ang kapasidad sa pag-atubang sa pandemya, samtang ginaabuso sang mga upisyal ang ila gahum, ginahaluan pa sang pulitika ang ayuda kag bakuna, ginabulsa ang pondo sang banwa, ginapatuyangan sang gera nga wala sang kapuslanan, o pangbayad sa padaku nga padaku nga utang sang gubyerno nga wala naman ginapanginpuslan sang banwa. Dapat maggwa sa mga eskinita kag kalsada, hugpungon ang nagahiliusa nga panindugan kag ipakita ang kaakig sa palpak nga gubyerno nga amo ang responsable sa malala nga pandemya kag krisis.

Indi dapat magpasugot ang banwa nga padayon sila nga busalan sang kakugmat kag terorismo ni Duterte. Kon magsira ang bibig sang banwa, labi nga magabaskog ang buot ni Duterte kag sang iya mga suluguon kag alipures nga lapak-lapakan ang mga kinamatarung kag kaayuhan sang pumuluyo, kuripunon ang pondo sang banwa, ipapanaog ang mas mabug-at nga palas-anon nga buhis, magtraidor kag makigkunsabo sa mga dumuluong, solohon ang pangpulitika nga gahum, magsabwag sang terorismo kag palawigon pa ang pagpabilin sa Malacañang.

Ara sa abaga sang tanan nga pwersang rebolusyonaryo kag mga aktibistang progresibo, patriyotiko kag demokratiko ang mabug-at nga responsibilidad nga ubayan kag pamunuan ang pumuluyong Pilipino sa ila pagbato sa nagaharing tirano ni Duterte.

Sa atubang sang nagahana nga paglupok sang mas daku pa nga krisis, dapat ubos-kusog sila nga maghulag, gamiton ang tanan nga pamaagi kag pangibabawan ang tanan nga limitasyon kag mga pag-istrikto sa idalom sang militaristang lockdown, para abuton ang masa nga watak-watak, pataason ang ila nga kamuklatan paagi sa nagkalainlain nga porma sang propaganda kag edukasyon, palaparon ang ila mga organisasyon, tukuron ang pinakamadamo nga asosasyon sa pinakamadamo nga lugar, kag pandayon ang ila nga militansya nga ipahayag ang ila nga kaakig, ipakigbato ang ila nga mga gilayon nga demokratikong demanda kag mga kinamatarung kag sukton ang palpak kag pabaya nga rehimeng Duterte.

Ang malapad nga masang Pilipino nga ginapaantus ni Duterte daw kaging nga dagami nga nagahulat sang igrab para mangin makagagahum nga kalayo nga magatapos sang ila pag-antus sa idalom sang paantus kag palpak nga rehimen. Ang nagadalom nga desperasyon sang pumuluyo—para sa pagkaon, ayuda kag bakuna–dapat tipunon kag itransporma sa isa ka pwersa para sa pagbato, samtang ginapataas ang ila nga pungsodnon-demokratiko nga kamuklatan. Dapat ubayan ang pumuluyo sa dalan sang pag-ululupod, indi sang paiya-iya, sa dalan sang paghimakas, indi sang pagpakitluoy.

Naubos na ang tanan sa masang Pilipino. Wala na sang madula sa ila. #