Mas labi nga nagalala ang krisis nga gintuga sang imperyalismo paagi sa neoliberal nga palisiya kaangay sang liberalisasyon sang kalamay idalum sa rehimen US-Marcos II. Dugang nga naghatag kahalitan ang importasyon sang kalamay sa palangabuhian sang mangunguma kag mamumugon sa uma nga daan na nga nag-antus sa pagpamigos kag pagpanghimulos sa dalagku komprador burgesya kag agalon mayduta.

Pareho nga palisiya sang imperyalismo ang liberalisasyon sa kalamay kag pagpahimulos sa kusog-pangabudlay sang mamumugon sa kampo paagi sa barato nga sweldo kag pareho sang ulipon nga kondisyon sa pamugon. Ang sobra nga produksyon sa kalamay sa bilog kalibutan ang nagtuga sang krisis nga ginapapas-an sa mga imol nga pungsod pareho sang Pilipinas. Bilang mala-kolonya sang imperyalistang US ang Pilipinas, mapilitan ini sa pag-atubang sang kagrabehon sang krisis ilabi na nga may ara ini kaugalingon nga industriya sa kalamay. Ginapabilin nga atrasado kag pre-industriyal ang ekonomiya sang pungsod agud padayon nga mahuthutan sang hilaw nga materyales kag barato nga kusog-pangabudlay samtang nagsalig sa importasyon nga produkto sang dumuluong nga kapitalistang pungsod. Padayon nga gingapos ang mangunguma kag mamumugon sa kampo sa Negros sa monocrop nga industriya sa kalamay. Wala untat ang pyudal kag malapyudal nga pagpigos kag paghimulos sang mga dalagku nga agalon mayduta.

Ginahingalitan ang ini nga sitwasyon sang kartel sang mga negosyante nga mga dalagku komprador burgesya kakonsabo ang mga burukrata kapitalista nga amu ang nagapasiguro sang hilway nga pagsulod sang imported kag smuggled nga mga produkto sa pungsod paagi sa pagmanipula sang mga laye kag patakaran. Diri nila ginapahabok ang ila bulsa. Gani, naputos sa kontrobersiya ang importasyon sang kalamay bangud sa pagpabor sang Departemnt of Agriculture (DA) sa mga pila ka dalagku nga negosyante.

Ang ginatawag nga krisis sang kalamay isa ka artipisyal nga problema nga gintuga sang imperyalismong US kag sa iya mga lokal nga alipores. Bilang imperyalista nga papet, ang US-Marcos II rehimen obligado nga mag-import sang kalamay sa dikta sang liberalisasyon sang komersyo nga gindihon sang World Trade Organization (WTO). Ang imported nga kalamay magsulod sa pungsod nga wala na sang buhis (zero ang taripa) halin pa sadtong 2015.

Ang pagdagsa sang imported nga kalamay sa merkado sang Pilipinas makapierdi sa mga small planters. Samtang ang nagahari nga sahi sang mga dalagku nga komprador burgesya kag dalagku nga agalon mayduta-asyendero indi mabangkarote sa pagnubo sa produksyon sang kalamay kag pagsulod sang imported nga kalamay bangud sila man mismo ang nagakontrol sang patigayon sang kalamay. Daku sa gihapon ang ila benepisyo sa importasyon sang kalamay. Sa pihak bahin, ginabawi man nila ang ila nga kita sa pag-convert sang iban nga cash crop depende sa demand sang global market kag pag-convert sang mga duta nga gintamnan sang tubo pakadto sa economic zone, real estate kag eko-turismo.

Ang pinakakaluluoy sa hambalanon sang importasyon sang kalamay amu ang 2.8 million ka pumuluyong Negrosanon nga direkta ukon indirekta nga nagdepende ang palangabuhian sa industriya sa kalamay. Mabutang sa peligro ang estado sa obra sang 15,000 ka obreros sa mga sentrales kag maapektohan ang 330,000 ka mamumugon sa kampo. Maglala ang kagutom kag kaimulon nga sobra siglo na nila nga ginaantus.

Subong nga Adlaw sang Pangabudlay, kinahanglan dugang mag-isa ang mga mamumugon sa kampo kag mamumugon sa sentrales sa Negros para sa pagdula sa makahalalit nga neoliberal nga palisiya kaangay sa pag-import sang kalamay. Mas pa nga kinahanglan nga ipakig-away sa mga mamumugon ang pagpataas sa ila nga sweldo kag benepisyo, pagpa-untat sa kontraktwalisasyon, kag pagpatuman sa matuod nga reporma sa duta kag pungsodnon nga industriyalisasyon. Dapat dululungan nga isulong ang Php750 national minimum wage kag Php1,100 family living wage bilang makatarungan nga sweldo, ang kinamatarung sa pagtukod sang unyon kag pagpangapin sa regular nga trabaho kag pagdula sa mga iskema nga naglansang sa sweldo kag minimum nga sweldo. Palayason man ang AFP/PNP sa kaumhan nga nagasabwag sang kahadlok sa pumuluyo paagi sa grabe nga militarisasyon kag papason ang NTF-Elcac nga nagahalit sa mga mangunguma kag mamumugon sa uma.

Apang ang ini nga mga demanda indi lubos nga malab-ot idalum sa isa ka mapiguson kag mapahimuslanon nga sistema nga ginaharian sang dalagku nga komprador kag agalon mayduta. Kinahanglan hingalitan ang bulawanon nga kahigayunan sa pagpukaw, pag-organisa, kag pagmobilisa sa hanay sa masang anakbalhas kag iban pa nga ginahimuslan nga sahi sa pumuluyong Pilipino para sa demokratikong rebolusyon sang banwa. Ang subong nga krisis sosyo-politikal nagpakita lang sa pagkamakatarungan sang pagbato kag pag-intra sa armadong paghimakas agud mareyalisa ang handum sa pungsodnon nga kahilwayan kag demokrasya. #