Ginpasingki nga kapitalista nga pagpanghimulos ang ginaantus sang mga mamumugon nga nagbalik sa trabaho sa tunga sang nagahagunos nga pandemya nga Covid-19. Sang tugutan sang rehimeng Duterte ang pagbukas sa operasyon sang pili nga mga industriya sang Mayo, wala sini gin-obligar ang mga kapitalista nga pat-uron nga maayo ang lawas kag luwas ang mga mamumugon. Ang solo nga ginhimo sini amo nga magpaggwa sang mandu nga “nagaganyat” sa mga pribadong kumpanya nga respetuhon ang mga kinamatarung kag kaayuhan sang mga mamumugon. Wala ini sang gintalana nga multa o penalidad sa mga magalapas diri.

Di luwas nga mga sona sa pagtrabaho

Sang Agosto, nagtimbuok ang numero sang nagpositibo sa bayrus sa export processing zone sa Calabarzon (Region IV-A), kon sa diin nagatrabaho ang obreros sa magkatambi nga assembly line. Masobra 30 sa 140 kumpanya sa Laguna ang nagreport sang mga kaso, lakip ang Gardenia, Ftech, Alaska, Coca-Cola, IMASEN, Technol Eight, Optodev, Interphil, Edward Keller, Toshiba kag Nexperia. Gintumod nga rason sang mga upisyal sa ikaayong lawas sa rehiyon ang pagbalibad sang mga kumpanya nga magpatuman sang mga tikang sa ikaayong lawas. Siling nila, naglapta ang bayrus sa mga sakayan, dormitoryo kag mga kalan-an.

Bisan pa man, indi malayo nga maglapta ang bayrus sa mismo mga linya sa produksyon bangud nagaandar na sang 80%-100% kapasidad ang mga prabrika. Baliskad ini sa mga pagsulundan angut sa physical distancing.

Mayorya sa obreros diri wala sang unyon kag kontraktwal. Hungod nga ginabalewala sang mga kumpanya ang ila ikaayong lawas sa kagustuhan nga magkita. May mga kahigayunan nga nagabalibad ang kapitalista nga isara ang pabrika para maghimo sang disimpeksyon pagkatapos may mga mamumugon nga nagpositibo sa balatian. Kulang katama ang mga pasilidad pangkwarantina. Masami, ginapapauli lang ang mga mamumugon nga nagpositibo sa tagsa-tagsa nila nga gutok nga balay o dormitoryo kon sa diin ila ginabutang sa peligro ang ila mga pareho nga mamumugon o kapamilya. Masami man nga wala sang ginahimo nga contact tracing. Wala man sang follow-up nga tsek-ap halin sa kumpanya. Mga komadrona lang halin sa barangay ang pulu-panahon nga nagapamangkot sa ila kahimtangan medikal.

Wala sang mass testing. Padayon nga nagasinalayo ang mga mamumugon nga mahimo nga nalatnan sa matawo nga pabrika o lugar sang trabaho. Sa pila ka kumpanya nga nagahimo sang testing, indi sakup ang mga kapamilya sang mga mamumugon.

Sa Metro Manila, may mga call center nga nagalikom sa matuod nga numero sang nagpositibo nga mamumugon sa kahadlok nga ipasira sila. Ginapapauli lang ang mga may balatian kag ginapabayaan. Nagasulod pa gihapon sa mga naka-aircondition kag matawo nga upisina ang mga call center agent bisan pamatyagan nila nga nalatnan sila.
Mas malala, gingamit sang mga kapitalista ang pandemya para arbitraryo nga magpahalin sang mga mamumugon. Isa ka halimbawa sini ang pagsipa sa 300 kontraktwal nga obreros sang Zenith Foods Corporation kag gilayon nga pagbaylo sa ila sang Hunyo. Ginreport man sa Southern Tagalog ang mga pagpahalin sa Lazada, Nippon Paint, SKMTI, TS Tech, Logistics, Conception kag Unimagina.

Inutil nga gubyerno

Ginreport sang Department of Labor and Employment sang Septyembre 9 nga 40,943 pa lang ang nausisa sini sa masobra isa ka milyon nga rehistradong negosyo sa bilog nga pungsod. Halos sangkap-at sa mga ini (9,943) wala nagsunod sa pinakabasehan nga tikang sa ikaayong lawas pareho sang pagsuksok sang face mask kag face shield, paghimo sang mga pasilidad sa sanitasyon kag paghimo sang regular nga tsek-ap sa ikaayong lawas.

Paliwat-liwat nga nagbalibad ang rehimeng Duterte nga magtigayon sang libre nga mass testing. Ginganyat lang sini ang mga korporasyon nga ieksamen ang obreros antes sila paobrahon. Madamo sa ila ang napilitan nga bayaran ang ila mga testing nga nagabalor Ᵽ4,000-Ᵽ8,000 kada test. Tubtob Ᵽ900 kada test lang ang ginasabat sang Philhealth.

Wala man ginaobliga sang rehimen nga may mga pasilidad pangkwarantina ang mga kapitalista. Sa baylo, ginmandu sini nga gamiton para sa kwarantina ang mga klasrum sang mga pangpubliko nga eskwelahan kag ipasa sa lokal nga mga barangay ang pagmonitor sa mga may balatian.

Wala sang ginahimo nga pag-eksamen sa mga komunidad sang mga mamumugon. Wala man ginaobliga sang rehimen ang mga kapitalista nga hatagan sang kumpensasyon ang mga nakakwarantina nga katumbas sang rekisito nga 14 adlaw. Brutal nga ginapatuman ang sistema nga “no work, no pay,” bisan pa maathag nalatnan ang mga mamumugon sa pabrika. Masami man wala sila nakabaton sang hazard pay.

Ginaistriktuhan ang pangpubliko nga transportasyon pero wala sang ginhatag nga alternatiba. Ginpasa sa mga kumpanya ang responsibilidad nga magkontrata sang iban nga pribadong kumpanya para maghatag sang mahal nga serbisyo nga kinahanglan bayaran sang mamumugon. Ginreklamo sini lang sang mga mamumugon sa Laguna nga mabug-at ang Ᵽ60 pamasahe sa espesyal nga shuttle bangud Ᵽ373 lang ang ila inadlaw nga sweldo.

Mas malala, ginpahanugutan sang rehimen ang “pakig-ayuanay” sang mga kumpanya sa mga mamumugon para buhinan ang sweldo. Madamo ang napilitan nga magbaton sang halos 50% pagnubo sang sweldo, labi na ang mga may areglo nga work from home.