Madamo ang naakig sa padayon nga pagtaas sang presyo sang mga produktong pagkaon, labi na sang karneng baboy, sa Luzon halin pa sang Disyembre 2020. Sa pinakaulihi nga report sang Department of Agriculture (DA), ginatantya nga naglab-ot na sa Ᵽ380 tubtob Ᵽ420 kada kilo ang presyo sang liempo sa Metro Manila, samtang Ᵽ320 tubtob Ᵽ380 man ang sa kasim. Tuman kalayo sa gintalana nga suggested retail price sang DA nga Ᵽ290 kag Ᵽ260 para sa amo nga mga produkto.

Ginakakulbaan nga magalab-ot sa ₱400 ang abereyds nga presyo sang karneng baboy sa palaabuton nga mga semana bangud sa nagahana nga pag-untat sang pagpadala sang suplay sang baboy sa Luzon halin Visayas. Halos katumbas na ini sang inadlaw nga sweldo sang isa ka mamumugon.

Daku ang epekto sini sa pumuluyo bangud ini ang nagapanguna nga karne nga ginakonsumo sang mga Pilipino. Sa abereyds, ginatantya nga nagakonsumo ang kada Pilipino sang 15.6 kilo sang karneng baboy kada tuig, mas mataas sa pangkalibutanon nga abereyds nga 14.2 kilo. Samtang, nagakonsumo man ang kada Pilipino sang 12.8 kilo sang karneng manok, kag 3.1 kilo sang karneng baka.

Bangud sa tuman kataas nga presyo sang karneng baboy, madamo nga Pilipino ang natulod subong nga magkonsumo na lang sang iban nga produktong karne. Nagapanguna nga ginatudlo nga kabangdanan sa pagtaas sang presyo ang pagbagsak sang suplay sang baboy dulot sang paglapta sang pandemya nga African Swine Fever (ASF) sa pungsod. Ang ASF isa ka bayrus nga makalalaton sa mga baboy. Wala pa ini sang bakuna. Tanan nga baboy nga nalatnan sini mapatay. Para punggan ang paglapta, ginapatay indi lang ang mga baboy nga nalatnan kundi pati ang mga upod sini sa babuyan o tangkal. Wala sang epekto sa tawo ang ASF.

Sadtong temprano pa nga bahin sang 2020 nahibal-an sang rehimen nga magabagsak ang produksyon sang karneng baboy sang minimum nga 10%. Sa pihak sini, wala sang gilayon nga programa ang DA para tapnaon ang pandemya kag proteksyunan ang lokal nga mga prodyuser. Wala man ini sang gintalana nga nagakaigo nga pondo para sa mga apektado nga mangunguma, labina sa gamay nga mga mangunguma nga nagasagod sang mga baboy sa tagsa nila ka babuyan.

Pagkatapos sang duha ka tuig nga pagpanghalit sang bayrus, subong pa lang nagpatuman ang DA sang programa para sa pagprodyus sang mga test kit para sa ASF. Magalab-ot sa ₱10 milyon ang gintalana para sa produksyon sang mga ini nga nagabalor sang ₱45 kada isa. Subong pa lang man nagtalana sang gamay nga ₱400 milyon nga pondo para sa liwat nga pagpadamo sang mga baboy.

Sa subong, ginatantya nga masobra 431,000 baboy na ang ginpatay sa Pilipinas sang naglapta ang bayrus sang 2019. Pinakaapektado ang mga nagasagod sang baboy sa Luzon, kon sa diin ara sa 4 tubtob 5 milyon nga baboy (53%-67% sang ginasagod) ang indi na napuslan. Sa nagligad nga mga bulan, ara sa 200,000 baboy na ang gindala sa Luzon halin sa Visayas (Cebu) kag Mindanao (Gen.Santos City) para pun-an ang kakulangon sang suplay didto.

Sa baylo nga ibangon ang lokal nga produksyon, gin-anunsyo sang DA sang Enero 8 ang plano sang rehimen nga padayunon ang ini nga polisiya sang pagsaylo sang karne pakadto sa Luzon. Indi sini maresolbar ang kakulangon sang suplay kag posible nga magresulta sang pagtaas sang presyo sa mga erya nga ginakuhaan sang dalagkuan nga bolyum.

Mas masubo pa, ginagamit sang ahensya ang kakulangon sang suplay para itodo ang importasyon indi lang sang karneng baboy, kundi pati sang karneng manok kag baka. Sang nagligad nga tuig, nag-import ang pungsod sang 895 milyong kilo nga karne, kadam-an (45%) kag karneng karabaw (10%). Kadam-an sang imported nga karne ginagamit sa pagprodyus sang mga ginproseso nga produktong karne pareho sang delata, hotdog, corned beef kag iban pa nga nagtaas ang demand sa panahon sang pandemya. Pinakadaku nga bahin sang mga import halin sa US.

Pareho sa nagtaliwan, dugang nga importasyon ang sabat sang DA sa kakulangon sang suplay sang karneng baboy. Plano sini nga triplehon ang ginaimport nga karneng baboy sa 2021, sa pihak sang tuman kamahal nga presyo sini sa pangkalibutanon nga merkado.

Samtang, nagwarning man pati ang mga mangingisda kag mga negosyante sa manukan sang posibilidad nga pagtaas sang presyo sang ila mga produkto dulot sang pagsaylo subong sang mga konsyumer sa isda kag karneng manok.