Ibagbaga ti US a ti agdama a Balikatan 39-24 ket “istorikal” ken adu kadagitoy nga aktibidad ket maiyaramid iti “umuna a gundaway.” Kagiddan daytoy, inyanunsyo ti Armed Forces of the Philippines ti kampay idi ket “panagbaw-ing” daytoy iti eksternal a depensa umannurot iti estratehiya a Comprehensive Archipelagic Coastal Defense (CACD) kas “direkta a sungbat” iti “agresyon” ti China iti kabaybayan ti Pilipinas. Nangted-dalan daytoy iti panangipuesto ti US kadagiti opensibo nga armas, panangigabsuon ti nayon a puersa iti pagilian ken panangiyaramid kadagiti mananggubat a maniobra iti South China Sea. Amin dagitoy ket nakalinged iti “panangdepensa” iti Pilipinas.

Iti umuna a gundaway, insangpet ti US ti Balikatan ruar iti teritoryo a baybay ti Pilipinas, kadua na ti puersa a nabal ti France. Sakbay daytoy, inyaramid ti US ti “istorikal” a maniobra iti kabaybayan a kadua na ti Pilipinas, Australia ken Japan.

“Istorikal” met nga indeploy daytoy iti pagilian ken iti Asia ti baro a Typhon Missile System (TMS), a bukbuklen ti uppat a missile launcher nga addaan kapasidad nga agpatayab ti misayl iti kaadayo a 1,600 kilometro. Dagitoy a missile launcher ket narugian nga imanupaktura kalpasan laeng nga ibasura ti US idi 2019 ti Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty, maysa a katulagan na iti Russia. Aw-awagan ti US a “kangrunaan a paset” ti TMS dagiti bukbuklen daytoy a Multi-Domain Task Force wenno dagiti espesyal a yunit militar tapno artapan ti kapabilidad-militar ti China ken Russia. Kadua ti TMS ti HIMARS nga umunan a naideploy iti Pilipinas idi Balikatan 2023.

Nagiserrek ti US ti aramid ti Israel a missile defense system ken kakuyog daytoy a misayl a Patriot tapno aramaten a pangdepensa iti upisyal ken dagiti saan nga upisyal nga “EDCA site.” Iti umuna a gundaway, paset ti agdama a Balikatan ti panagsanay ti US kadagiti puersa ti AFP iti panangpatayab kadagiti surface-to-air missile a maaramat iti nasao a sistema a pangdepensa.

Iti daytoy a tawen, sibubukel a pagnumnumaran ti US dagiti “EDCA site” a dardaras nga inistimar ken intakder dagiti puersa ti AFP manipud nagtugaw ni Ferdinand Marcos Jr. Maysa kadagiti kaaduan a nausar ti sibilyan nga eropuerto iti Lallo, Cagayan, kasta met ti pagsangladan iti dati a Subic US Military Base ken dagiti inyaplag ti AFP a pasilidad iti Balabac Island iti Palawan ken iti isla ti Mavulis iti Batanes.

Reaksyon ti China

Saan nga ikaskaso ti China ti opensibo a galad dagiti kaudian nga addang ti US iti Pilipinas ken South China Sea. Inakusaran daytoy ti US ti panagkamat ti “unilateral a linnakuan militar” iti mismo a ruangan daytoy. Inawagan na a napeggad ti panangipuesto kadagiti opensibo nga armas iti Pilipinas gapu ta mangipangpangato daytoy iti posibilidad ti “kamali a panangtantya ken miskalkulasyon.” Kuna daytoy, “pangta iti istabilidad ken talinaay” ti rehiyon ti kakasdiay nga addang.

Binalakadan met ti China ti Pilipinas nga agbalin a “managbantay iti pudno a panggep ti US” ken liklikan nga agpausar a saan na a mapupuotan. Kuna na, kasapulan a panunoten ti gubyerno ni Marcos ti panagbalin na a paspasurot iti US iti pakaperdian ti bukod na a seguridad.

Manipud di inyaramid ti US ti “panagbaw-ing” na iti Asia idi maudi a paset ti 2011, tuloy-tuloy a pinapigsa ken pinatibker daytoyen ti dominasyon na iti rehiyon. Pinadakkel na ti bilang dagiti tropa a nakadeploy kadagiti base-militar na iti Australia, Japan ken Korea. Sinublian na dagiti daan ken nagipatakder kadagiti baro a base na iti Pilipinas.

Pinadakkel ken pinasaknap na dagiti inyuswat na a war games. Idi 2021-2023, adda ti naimaldit a 525 a dadakkel a pagsasanay militar iti South Asia, Southeast Asia ken Australia. Ti 60% dagitoy ket indauluan wenno nakipagpasetan ti US kadua na dagiti alyado daytoy. Adda iti 87% ti dadakkel a panagsanay militar iti Pilipinas ket inyaramid ti US. Agtutuon dagiti aktibidad militar ti US kadagiti pagilian nga adda iti “first-island chain” wenno dagiti isla a kaasitgan iti aglikmot ti China.

Nagbalin a pakdaar iti China ti “panagbaw-ing” ti US iti Asia idi 2011 nga aglepleppasen ti pannakikumplot ti US kaniana ken sumreken iti panawen ti umir-irteng a kumprontasyon. Idi pay, nalawagen iti China ti estratehiko a panggep ti karibal na nga imperyalista a pagarian ti Asia. Kas kontra-addang, rinugian daytoy nga agpalawa ti presensya a militar na iti South China Sea, a kabilang kadagiti nabayagen a pagriririan nga isla nga asideg iti Japan (Senseku Islands), Vietnam (Paracelis) ken Pilipinas (Spratlys).