Dili mapugngan ang kadaugan sa armadong kalihukan sa mga katawhan sa Myanmar

,
Kini nga artikulo adunay hubad sa PilipinoEnglishIlocoHiligaynon

Sunud-sunod nga kadaugan ang nakab-ot sa mga armadong grupo sa nasudnong minorya ug katawhang misukol sa lain-laing rehiyon sa Myanmar batok sa pasistang huntang Tatmadaw. Gikan sa bulag-bulag nga mga paningkamot, nagkataas ang panaghiusa ug koordinasyon sa mga armadong grupong kontra-hunta. Miarangkada ang dungan-dungan ug koordinado nilang mga opensiba sa pipila ka lugar gikan sa ulahing bahin sa 2023. Masaligon silang signipikante nilang mapahuyang, kundiliman hingpit nga mapahagba, ang gikasilagang rehimen karong tuiga.

Nisukol na ang mga nasudnong minorya sa pasistang militar sa Myanmar bisan sa wala pa ang kudeta niadtong Pebrero 2021 nga nagpalagpot sa sibilyang gubyerno ni Aung San Suu Kyi. Sa dugay nga panahon, gilunsad nila ang armadong pakigbisog sa mga estado sa Kayin ug Kachin sa sidlakang bahin; sa estado sa Rakhine nga ganghaan sa Indian Ocean; ug sa amihanang estado sa Shan, nga adunay utlanan sa China. Human ang kudeta, misukol na usab ang mga nasudnong minorya sa mga rehiyon sa Sagaing ug Magway, ingonman sa estado sa Chin sa amihanan-kasadpang bahin, ug ang mga nasudnong minorya sa estado sa Karen (ginatawag usab nga Kayah) nga adunay utlanan sa Thailand. Kini nga mga grupo pipila lamang sa kapin 20 ka armadong grupong etnolingwistiko nga nagtunhay sa Myanmar sa kasamtangan. Daghan kanila ang pipila ka dekada nang nakigbisog alang sa katungod sa paghukum-sa-kaugalingon batok sa nasudnong pagpangdaugdaug sa reaksyunaryong estado ug militar sa Myanmar.

Niadtong 2023, daku ang nabawing teritoryo sa Three Brotherhood Alliance gikan sa mga pwersa sa hunta. Kini human nilang gilunsad ang Operation 1027 gikan Oktubre niadtong tuiga. Nabawi sa alyansa gikan sa mga pwersa sa hunta ang mahinungdanong lungsod sa utlanan sa Myanmar ug China kung asa nagaagi ang pamatigayon sa duha ka nasud. Gatusan ka detatsment ug kampo ang napukan sa koordinadong mga atake sulod sa unang 10 ka adlaw sa opensiba. Libuang sundalo, lakip ang pipila ka tag-as nga upisyal sa Tatmadaw, ang misurender sa alyansa.

Lapad nga teritoryo usab ang napugos sa Karen National Union ug Karenni Nationalities Defense Forces sukad nga gilunsad niini ang Operation 1111 niadtong Nobyembre 2023. Kaabag ang uban pang armadong grupo, nabawi niini ang mahinungdanong institusyon ug ahensya, lakip ang hedkwarter sa pulis sa Loikaw, ang sentro sa estadong Karen niadtong Disyembre 2023. Niadtong Abril 24, gideklara sa Karenni State Interim Executive Council nga nakontrol na niini ang 90% sa estado.

Kadungan nga mikusog ang pagsukol sa Chinland Defense Forces aron palagputon ang pwersa sa hunta sa ilang teritoryo. Niadtong Abril 29, nailog niini ang hedkwarters sa batalyon sa Tatmadaw nga nagakontrol sa bahin sa ilog Irrawady nga yawe sa paggawas-sulod sa kabisera sa Kachin.

Sa Naypyitaw, Yangon ug uban pang sentrong urban sa nasud, miarangkada usab ang mga atake sa People’s Defense Forces (PDF), ang armadong grupong gitukod sa National Unity Government gikan sa mga grupong kabatan-onan ug aktibista. Niadtong Abril 5, koordinadong giatake sa PDF gamit ang 28 “kamikaze drone” ang balay sa lider sa hunta nga si Min Aung Hlaing, ang nag-unang hedkwarters sa militar ug usa ka mayor nga airbase, sa kapital nga Naypyitaw. Ayha niini, daghan nang kampo, detatsment ug tsekpoynt ang napukan sa mga armadong grupo gamit ang gagmayng drone.

Nahimo ang lapad ug subsub nga opensiba tungod sa suportang natagamtam sa mga armadong grupong gikan sa mga demokratikong sektor sa mayoryang katawhang Bamar, ug mga grupong nasudnong minorya. Gamit ang kumbinasyon sa regular ug gerilyang pakiggubat, nahimo nilang inaton ang mga pwersa sa Tatmadaw ug paduguon kini sa lain-laing bahin.

Isip tubag, gipagrabe pa sa pasistang Tatmadaw ang mga pag-atake niini sa mga estadong pinakakusog ang pagsukol. Gamit ang mga eroplano, helikopter ug drone, paturagas kining nangbomba ug miatake sa mga sibilyang komunidad. Nagbunga kini sa pagbakwit sa 2.8 milyong indibidwal ug pagkamatay sa dili moubos sa 6,000 ka sibilyan lakip ang daghang bata ug kababayen-an. Gibanabanang 25,000 na ang arbitraryong giaresto sa hunta gikan 2021.

Dili mapugngan ang kadaugan sa armadong kalihukan sa mga katawhan sa Myanmar