Milanog ang mga gangsa, salidummay ug singgit sa Kaigorotan sa pagsaulog sa ika-40 Araw sa Cordillera sa temang “Kusganong iasdang ang pakigbisog alang sa yuta, kinabuhi ug dungog.” Mikabat sa 1,500 katawo gikan sa lain-laing prubinsya sa rehiyon ug mga organisasyon ug tigpanalipud sa katungod sa mga nasudnong minorya gikan sa lain-laing bahin sa nasud ang nagtapok sa Sityo Liglig, Barangay Tanglag sa Lubuagan, Kalinga niadtong Abril 23-24.

Ayha ang pagsaulog, daghang pagsulay ang 3rd CMO sa 103rd IB aron pugngan ang mga residenteng ipadayon ang panagtapok. Nagpahigayon og “youth summit” aron manghatag og mga polyeto nga nangdaut sa Cordillera Peoples’ Alliance (CPA) ug nangtagtag og mga sako kung asa malisyosong gilambigit ang organisasyon ngadto sa armadong kalihukan.

Ingonman, napakyas ang mga sundalo ug gipadayon sa komunidad ang pagsaulog taliwala sa mga pagpanghadlok ug pagpanghulga.

“Naila namo ang among kaaway, dili ang CPA, dili ang among mga bisita, kundili ang mga miprotekta sa mga langyawng gustong magtukod og dam ug dagkung mina dinhi sa among yutang kabilin,” saysay sa usa ka lider sa komunidad.

Halos duha ka semana nilang giandam ang panagtapok, gikan sa pagtukod sa mga tent, entablado, paghimo sa mga lingkuranan isip sentro sa mga aktibidad, pagplastar sa mga tulugan ug pag-andam sa pagkaon, ug ang inadlaw-adlaw nga pagbantay sa seguridad sa lugar. Maong bisan sayod silang posibleng balikan ug pig-oton sa mga pwersa sa estado, gipadayon pa gihapon nila ang pagsaulog.

Pagpadayon sa pakigbisog ni Macli-ing Dulag

Makasaysayanon ang Barangay Tanglag sa pagbatok sa Kaigorotan sa Chico River Basin Development Project niadtong panahon sa diktaduryang Marcos. Dinhi nahitabo ang usa sa unang bodong o konseho alang sa kalinaw niadtong 1974 sa pagpanguna ni Macli-ing Dulag aron hiusahon ang mga minorya batok sa magun-ubong dam. Gipatay sa mga sundalo si Macli-ing Dulag niadtong Abril 24, 1980 sa pagsulay nga tapuson ang pagsukol sa Kaigorotan. Apan imbes nga mahadlok, nagpadayon ang kalihukang masa sa Cordillera.

Giila sa lider sa lokal nga organisasyon sa Kalinga kung paunsa nila giatubang ang mga sundalo niadtong panahon sa diktadurya. “Giabog namo ang mga tim nga nagasarbey, giguba namo ang mga kampo sa Tabuk. Mga babaye ang nanguna, wala namo gipaduul ang mga lalaki tungod kay siguradong mobanaw ang dugo.”

Dugang pa niya, migrabe ang kabangis batok sa Kaigorotan niadtong ulahing bahin sa dekada 1970 sukad midaghan ang gibubu nga sundalo ug gideklarang “free-fire zone” ang barangay. Basta na lamang ginapusil ang mga giilang “trespassers” nga mga residente usab sa komunidad. Tungod dinhi, nag-armas sila isip milisyang bayan, ug daghan ang misampa sa Bagong Hukbong Bayan.

Matud usab sa usa ka pag-umangkon ni Macli-ing Dulag, dakung tabang ang presensya sa kabatan-onan ug tawong simbahan sukad niadtong gisugdan ang pagbatok sa Chico Dam. “Mianhi dinhi ang mga misarbey, apan wala nila gipasabot kanamo ang mamahimong epekto niini. Maong kami mismo, among gitun-an sa tabang sa laing organisasyon ang maong mga proyekto. Ug hangtud karon, padayon namong ginatun-an ug gibarugan nga angayang dili pasudlon ang maong mga dam ug dagkung mina.”

Sa kasamtangan, 100 ka proyektong plantang hydropower o dam na ang gitanyag sa lain-laing kumpanya ug mokabat sa 104 ang lain-laing aplikasyon sa pagmina ang nakasang-at sa mga ahensya sa estado. Walag-too nga pagsulay ug iskema ang gihimo sa National Commission on Indigenous Peoples aron siak-siakon ang panaghiusa sa mga minorya sama sa kaylap nga pagpanghadlok ug pagpanghulga sa mga lider-katutubo. Gipatigbabawan sa lain-laing tribu sa Cordillera ang maong mga pagsulay.

Taliwala sa mga pagpanghadlok sa mga lider ug bisan sa ilang mga pamilya, ilang ipadayon ang pagbatok sa magun-ubong mga proyekto.

“Samtang mipitik pa ang atong kasingkasing, aduna gayoy epekto sa imo ang pagpanghadlok apan kinahanglang dili kini mosangpot pagpanalaw ug pag-atras,” deklara sa usa sa mga inilang lider sa lapad nga alyansang natukod sa Cordillera. “Aduna gayoy kauban nga sakripisyo ang pagpanalipud sa yutang kabilin, ug sama sa gihimo sa mga nauna kanamo, andam ang Kaigorotang atubango kini,” matud niya.