Naglanog ang mga gangsa, salidummay kag singgit sang Kaigorotan sa pagsaulog sang ika-40 nga Adlaw sang Cordillera sa tema nga “Bug-os kaisog nga isulong ang away para sa duta, kabuhi kag dungog.” Naglab-ot sa 1,500 katawo halin sa nagkalain-lain nga prubinsya sa rehiyon kag mga organisasyon kag tigpangapin sang kinamatarung sang mga pungsodnon nga minorya halin sa nagkalain-lain nga bahin sang pungsod ang nagtililipon sa Sityo Liglig, Barangay Tanglag sa Lubuagan, Kalinga sadtong Abril 23-24.

Bag-o ang kahiwatan, madamo sang pagsulay ang 3rd CMO sang 103rd IB para punggan ang mga residente nga dayunon ang pagtililipon. Nagtigayon sang “youth summit” para manghatag sang polyeto nga nagapang-guba sa Cordillera People’s Alliance (CPA) kag nagpatapik sang mga sako kung sa diin malisyoso nga gina-angot ang organisasyon sa armado nga kahublagan.

Amo pa man, napaslaw ang mga suldado kag gindayon sang komunidad ang pagtib-ong sang kahiwatan sa pihak sang mga pamahog kag paandam.

“Kilala namon ang amon kaaway, indi ang CPA, indi ang amon bisita, kundi ang mga nagaprotekta sa mga dumuluong nga sadto magtukod sang dam kag dalagko nga mina diri sa amon nga dutang palanubli-on,” saysay sang isa ka lider sa komunidad.

Halos duha ka semana na nila nga ginpangandaman ang pagtililipon, halin sa pagtukod sang mga tent, stage, paghimo sang mga pulungkuan isip sentro sang mga aktibidad, pagkay-o sang mga tulogan kag pagkaon, kag ang adlaw-adlaw nga pagbantay sa seguridad sang lugar. Amo nga bisan sayod sila nga mahimo sila nga balikan kag ipton sang mga pwersa sang estado, ginpadayon pa nila sa gihapon ang kahiwatan.

Pagpadayon sang awayan ni Macli-ing Dulag

Makasaysayan ang Barangay Tanglag sa awayan sang mga Kaigorotan sa Chico River Basin Development Project sadtong panahon sang diktadurang Marcos. Diri nahitabo ang isa sa una nga bodong ukon konseho para sa kalinong sadtong 1974 sa pagpanguna ni Macli-ing Dulag para isahon ang mga tumandok batuk sa mapanghalit nga dam. Ginpatay sang mga suldado si Macli-ing Dulag sadtong Abril 24, 1980 sa tuyo nga ipa-untat ang away sang Kaigorotan. Pero sa baylo nga mahadlok, nagpadayon ang kahublagan masa sa Cordillera.

Gindumdom sang lider sang local nga organisasyon sang Kalinga kung paano nila gin-atubang ang mga suldado sadtong panahon sang diktadura. “Gintabog namon ang mga tim nga nagsarbey, ginguba namon ang mga kampo sa Tabuk. Mga babaye ang nanguna, wala namon ginpapalapit ang mga lalaki tungod sigurado nga magadanaw ang dugo.”

Dugang pa niya, nagbaskog ang kapintas batuk sa Kaigorotan sadtong ulihi nga bahin sang dekada 1970 kung sa diin sugod nga nagdamo ang gintambak nga suldado kag gindeklarar nga “free-fire zone” ang barangay. Basta na lang ginpangtiro ang mga gintawag nga “trespassers” nga mga myembro man sang komunidad. Tungod diri, nag-armas sila isip milisya sang banwa, kag madamo ang nagpatapo sa Bagong Hukbong Bayan.

Sandig naman sa hinablos ni Macli-ing Dulag, dako nga bulig ang presensya sang pamatan-on kag tawong simbahan halin sadtong ginsuguran ang paghimakas batuk sa Chico Dam. “Nagkadto diri ang mga nagsarbey, wala man ginpaathag ang mangin epekto sa amon. Amo nga kami mismo, gintun-an namon sa bulig sang iban nga organisasyon ang kasubong nga mga proyekto. Kag tubtob subong, padayon namon nga ginatun-an kag panindugan nga indi dapat pasudlon ang mga dam kag dalagko nga mina nga ina.”

Sa subong, 100 ka proyekto nga plantang hydropower ukon dam na ang gintugyan sa nagkalain-lain nga kumpanya kag magalab-ot sa 104 ang nagkalain-lain nga aplikasyon sa pagmina ang napasaka sa ahensya sang estado. Pihak kag pihak nga pagtuyo kag iskema ang ginahimo sang National Commission on Indigenous Peoples para buk-on ang pag-isa sang mga tumandok pareho sang lapnagon nga pagpamahog kag pagpaandam sa mga lider-tumandok. Ang mga ini ang gintinguhaan nga panginbabawan sang nagkalain-lain nga tribu sa Cordillera.

Sa pihak sang mga pamahog sa mga lider kag mangin sa ila mga pamilya, padayunon nila ang ila pagpamatuk sa mapanghalit nga mga proyekto.

“Tubtob may tagipusuon kita nga nagapitik, may epekto gid sa imo ang pamahog pero indi dapat maglab-ot sa punto nga mahadlok kag mag-untat ka,” deklara sang isa sa mga ginkilala nga lider sang malapad nga alyansa nga natukod sa Cordillera. “May kasugpon gid nga sakripisyo ang pagpangapin sa dutang palanubli-on, kag pareho sang ginhimo sang mga nauna sa amon, handa ang Kaigorotan nga atubangon ang mga ini,” hambal niya.