Indi mapunggan ang kadalag-an sang armado nga kahublagan sang mga pumuluyo sa Myanmar

,
Ang artikulo nga ini may salhin sa PilipinoEnglishBisayaIloco

Asud-asod nga kadalag-an ang naangkon sang mga armado nga grupo sang pungsodnon nga minorya kag pumuluyo nga nagabato sa nagkalain-lain nga rehiyon sa Myanmar batuk sa pasistang hunta nga Tatmadaw. Halin sa hamulag nga mga pagtinguha, nagataas ang pag-isa kag koordinasyon sang mga armado nga grupong kontra-hunta. Nag-arangka ang dululungan kag sa pila ka bahin ang koordinado nila nga mga opensiba halin sa ulihi nga bahin sang 2023. Nagasalig sila nga signipikante nila nga napahuyang, kun indi man lubos nga napabagsak, ang ginakaugtan nga rehimen subong nga tuig.

Nagabato na ang mga pungsodnon nga minorya sa pasistang militar sang Myanmar bag-o pa man ang kudeta sadtong Pebrero 2021 nga nagpahalin sa sibilyan nga gubyerno ni Aung San Suu Kyi. Sa madugay nga panahon, ginlunsar sang mga ini ang armado nga paghimakas sa mga estado sang Kayin kag Kachin sa nasidlakan nga bahin; sa estado sang Rakhine nga nagabukas sa Indian Ocean; kag sa na-aminhan nga estado sang Shan, nga may dulunan sa China. Matapos ang kudeta, nagbato naman ang mga pungsodnon nga minorya sa mga rehiyon sang Sagaing kag Magway, amo man sa estado sang Chin sa na-aminhan natundan nga bahin, kag ang mga pungsodnon nga minorya sa estado sang Karen (gintawag man nga Kayah) sa may dulunan sang Thailand. Ang mga grupo nga ini ang pila lang sa masobra 20 ka armado nga grupo ng etnolingwistiko nga nagaluntad sa Myanmar sa subong. Madamo sa ila ang pila ka dekada na nga nagahimakas para sa kinamatarung sa pagbuot-sa-kaugalingon batuk sa pungsodnon nga pagpamigos sang reaksyunaryong estado kag militar sang Myanmar.

Sadtong 2023, dako ang nabawi nga teritoryo sang Three Brotherhood Alliance halin sa mga pwersa sang hunta. Ini matapos nila nga ilunsar ang Operation 1027 halin Oktobre sa nasambit nga tuig. Naagaw sang alyansa halin sa mga pwersang hunta ang bilidhon nga mga banwa sa dulunan sang Myanmar kag China kung sa diin naga-usoy ang baligyaanay sa tunga sang duha ka pungsod. Ginatos ka detatsment kag kampo ang naperdi sang koordinado nga mga atake sa sulod sang una nga 10 ka adlaw sang opensiba. Linibo ka suldado, kabahin ang pila ka matag-as nga upisyal sang Tatmadaw, ang nagsungka sa alyansa.

Malapad nga teritoryo man ang nahilway sang Karen National Union kag Karenni Nationalities Defense Forces halin sang ginlunsar sini ang Operation 1111 sadtong Nobyembre 2023. Katimbang ang iban nga armadong grupo, naagaw sini ang mga importante nga institusyon kag ahensya, kabahin ang talatapan sang pulis sa Loikaw, ang sentro sang estado nga Karen sadtong Disyembre 2023. Sadtong Abril 24, gindeklarar sang Karenni State Interim Executive Council nga yara sa control na sini ang 90% sang estado.

Kadungan nga nagabaskog ang pagbato sang Chinland Defense Forces para pahalinon ang pwersa sang hunta sa ila nga teritoryo. Sadtong Abril 29, naagaw sini ang hedkwarters sang batalyon sang Tatmadaw nga nagakontrol sa bahin sang suba sang Irrawady nga yabi sa paggwa-sulod sa sentro sang Kachin.

Sa Naypyitaw, Yangon kag iban pa nga sentrong urban sang pungsod, nag-arangkada man ang mga atake sang People’s Defense Forces (PDF), ang armado nga grupo nga gintukod sang National Unity Government halin sa mga grupo sang pamatan-on kag aktibista. Sadtong Abril 5, koordinado nga ginlusob sang PDF gamit ang 28 ka “kamikaze drone” ang balay sang pamunuan sang hunta nga si Min Aung Hlaing, ang nagapanguna nga talatapan sang militar kag isa ka mayor nga airbase, sa kapital nga Naypyitaw. Bag-o sini, madamo na kampo, detatsment kag tsekpoint ang naperdi sang armado nga grupo gamit ang gagmay nga drone.

Nalunsar ang malaparan kag sagunson nga opensiba tuga sang suportang gina-agum sang mga armado nga grupo halin sa mga demokratiko nga sektor sang mayorya nga pumuluyong Bamar, kag mga grupo nga pungsodnon nga minorya. Gamit ang kumbinasyon sang regular kag gerilya nga pakig-away, nahimo nila nga kapuyon ang mga pwersa sang Tatmadaw kag paduguon ini sa nagkalain-lain nga bahin.

Isip sabat, ginpabaskog pa sang pasista nga Tatmadaw ang mga pagpanglusob sini sa mga estado nga pinakamabaskog ang pagbato. Gamit ang mga eroplano, helicopter kag drone, patarasak in inga nagapamomba kag nagapanglusob sa mga sibilyan nga komunidad. Nagtuga ang mga ini sang pagbakwit sang 2.8 milyon ka indibidwal kag pagkapatay sang indi magnubo sa 6,000 ka sibilyan kabahin ang madamo nga bata kag kababainhan. Ginabulubanta 25,000 na ang arbitraryo nga gin-aresto sang hunta halin 2021.

Indi mapunggan ang kadalag-an sang armado nga kahublagan sang mga pumuluyo sa Myanmar